CEIP Xesús Golmar

A antiga festividade céltica do samaín  foi habitualmente descrita como unha comuñón cos espíritos dos defuntos que, especialmente nas datas do 31 de outubro ó 1 de novembro, terían autorización para camiñar entre os vivos. Abríanse as portas entre este mundo e alén, dándolle á xente a posibilidade de reunirse cos seus antepasados mortos.

Os celtas celebraban co Samaín o paso do ano, a fin do tempo das colleitas e, con el do ano vello, e o comezo do inverno e, con el, do ano novo. Igualmente, o Samaín era o momento no que as ánimas dos mortos retornaban ás súas casas para visitar os familiares aínda vivos. Nesta visita aproveitaban para buscar alimento e quentarse co lume da lareira, polo que era costume deixar o lume aceso nesta noite e nunca varrer a lareira para non afastar as ánimas; por veces tamén se deixaba unha cadeira baleira, co seu servizo de comida e bebida, para que as ánimas se achegasen á mesa familiar.

Coincidía así, nesta noite do 31 de outubro ó 1º de novembro, a festa do paso dun ano a outro, co momento da apertura ás ánimas do outro mundo.

Pero outras fontes dan unha explicación contraria. A chegada das ánimas nesta noite representaba un potencial perigo do que se defendían colocando sobre os muros ou nos vaos das paredes as caveiras dos seus inimigos, para que as ánimas que puidesen vir non se achegase ós castros nin ás casas. Dentro desas caveiras colocaban unha candea de sebo acesa.

Disque, nestas mesmas datas, prendíanse lumes sagrados e que con esta cacharela inicial alimentábanse as lareiras de todas as casas. Estas fogueiras tamén podían cumprir o obxectivo de guiar os mortos na escuridade da noite e facilitarlles asi que atopasen os seus fogares e os seus parentes.

Afírmase que polo samaín era costume baleirar nabos de gran tamaño para pórlles dentro candeas, e esta tradición, conservada en Irlanda, puido ter sido exportada aos Estados Unidos de América polos irlandeses coas migracións a este país no século XIX e comezos do XX. De ser así, a tradición tería continuidade nas festas de Halloween, do que sería o seu precedente, nunha adaptación do samaín na cultura estadounidense, semellante a un entroido, na que os nabos foron substituídos por grandes cabazas. Co paso do tempo, a influencia cultural estadounidense no resto do mundo conseguiu que o Halloween regresase a Europa para converterse nunha festividade cada vez máis popular.

A partir da década de 1990, comezou a celebrarse en Galicia o samaín, mantendo a denominación celta nas súas variantes samain, samaín ou samhain, do gaélico irlandés nas súas versións moderna (Samhain) ou antiga (samain). Hoxe en día é común atopala referenciada en diversas expresións culturais (p.ex. cancións) e festivas (festas escolares ou sociais) relacionadas con esa data, tendo desprazado de maneira importante ao termo Halloween. A escrita máis común na actualidade é samaín, aínda que o til e mais a acentuación aguda non forman parte da palabra orixinal irlandesa nin se corresponden cunha adaptación fonética.

O CEIP Xesús Golmar inaugurou este venres 15 de xuño a súa aula de música que levará, a partir de agora, o nome de Luís Areán. Preténdese con este recoñecemento ensalzar a figura dun dos referentes musicais e culturais da nosa vila, achegando ás novas e futuras xeracións a súa vida e obra. Con esta homenaxe queremos dar a coñecer o espírito soñador e loitador de Luís, así como o seu optimismo e alegría. Máis alá do que poden ser os seus logros profesionais ou artísticos, que son moitos, valoramos a calidade humana dun ser moi querido tanto en Lalín coma no resto de Galicia.

Con este motivo celebrouse este venres un festival no colexio no que contamos coa presencia da nai de Luís, Carmiña, así como unha das súas irmáns, Carme. Durante o acto, presidido pola familia, o equipo directivo, a concelleira de Cultura e a presidenta da ANPA, interviron varios amigos de Luís como Benxa Otero, que interpretou "O afiador" recollido na última gravación de Dhais; Pablo Doval e Lorena López Cobas tocando "A Xirafa e o Oso" para frauta e tuba; Antonio Taboada con varias pezas para gaita e Celsiño que nos abraiou cos seus contos e coa súa forma de facer poesía da vida. Tamén houbo actuacións por parte dos nenos do colexio no que foi unha sesión presidida pola emoción e a lembranza hacia un dos fillos máis queridos de Lalín. Como remate da festa tódos os músicos e artistas participantes interpretaron o himno do CEIP Xesús Golmar: a "Muiñeira de Neira Vilas".

Posteriormente a nai de Luís Areán descubriu unha placa no exterior da aula de Música na que figura o nome do seu fillo, así coma un cadro no interior cunha fotografía e a súa biografía, perpetuando así esta sentida homenaxe e posibilitando que ó longo dos anos as nenas e os nenos o sigan descubrindo e coñecendo.

Valentín Paz-Andrade, (pinchade no nome  para ter máis información),

nado en Lérez (Pontevedra) o 23 de abril de 1898 e falecido en Vigo o 19 de maio de 1987, foi un xurista, economista, político, empresario, escritor, poeta e xornalista galego. En 2012 adicaráselle o Día das Letras Galegas.

Licenciado en Dereito (1921) pola Universidade de Santiago de Compostela, o seu interese pola literatura comezou grazas á influencia do seu tío, o poeta Xoán Bautista Andrade, quen lle presentou a Castelao, un dos intelectuais que máis influíron na súa obra, cando este fixou a súa residencia en Pontevedra, en 1916.

Durante a súa etapa formativa iniciouse no movemento galeguista participando na II Asemblea Nacionalista (1919) de Santiago de Compostela e creando e presidindo o primeiro grupo galeguista estudantil en Santiago. Presidiu o Grupo Autonomista Gallego (1930) e foi militante do Partido Galeguista, do que foi nomeado secretario (1934), cando Castelao e Alexandre Bóveda foron desterrados durante o Bienio Negro.

Como periodista, publicou os seus primeiros artigos con 15-16 anos. Foi xefe de redacción do semanario La Provincia de Pontevedra (1917-1922) e foi colaborador do xornal Gaceta de Galicia. Entre 1922 e 1926 dirixiu o xornal Galicia. Diario de Vigo.

Durante a Guerra de Marrocos foi enviado á fronte, pero tivo que ser evacuado por mor dunha infección intestinal e, tras un recoñecemento médico na Coruña, dado por inútil para o servizo militar.

Foi candidato ás Cortes Constituíntes de 1931, pero non saíu elixido por escasa marxe. Volveu presentarse ás eleccións de 1936, desta volta nas listas do partido de centro democrático de Portela Valladares, pero tampouco resultou elixido.

Nese mesmo ano colaborou na redacción dun Antreproyeito de Estatuto da Galiza  e publicou diversos artigos políticos en El Pueblo Gallego.

En 1936 foi vítima dun atentado e recibiu cinco disparos que case acaban con el.

Co estalido da Guerra Civil Española axudou a fuxir a diversos intelectuais galeguistas e defendeu a outros das condenas que lles eran impostas. Posteriormente, foi desterrado a Verín, Castro Caldelas, A Pobra de Trives e Villanueva de la Serena (Badajoz). Foi autorizado a saír do seu desterro para asistir a unha asemblea de armadores en Bilbao pero ó regreso veu por Pontevedra e retornou a Vigo, para quedar o resto da súa vida nesta cidade.

Ao longo da súa vida, e por mor dos seus artigos e do seu vencello político, foi detido en diversas ocasións.

En 1942 dirixiu a revista Industrias Pesqueras (1942). Avogado de prestixio en Vigo, foi un dos impulsores do grupo industrial Pescanova, que converteu na primeira compañía armadora europea de buques conxeladores, e da que foi vicepresidente (1960). Traballou tamén como técnico da FAO, con que participou en diversos congresos e seminarios, e para a que publicou o primeiro tratado sobre Principios de economía pesquera (1954); ademais, foi o primeiro especialista español proposto por esta organización para misións internacionais en Hispanoamérica.

Nesta época seguiu colaborando en El Pueblo Gallego e publicou diversos artigos en Faro de Vigo e La Noche, asinados cos pseudónimos M., Xan Quinto e Mareiro (este último para asinar artigos sobre temática pesqueira). Na revista literaria La Noche publicou o 14 de xaneiro de 1950 un artigo en portada e a catro columnas sobre Castelao, quen morrera unha semana antes, baixo o título "Castelao. El hombre y el artista". A revista foi expedientada por incumprir as normas ditadas pola Dirección Xeral de Prensa para o tratamento que debía dar a prensa á noticia do pasamento e pechada dúas semanas despois. As instrucións esixían que a noticia se dera en páxinas interiores e a unha columna, e que só se podía eloxiar as cualidades de humorista, literatio e caricaturista.

A partir de 1945 organizou o parladoiro do café Alameda, en Vigo, onde se reunía con intelectuais e artistas como Carlos Maside, Laxeiro, Prego de Oliver, Fernández del Riego e os irmáns Xosé María e Emilio Álvarez Blázquez, entre outros. Ingresou na Real Academia Galega o 11 de febreiro de 1978 co discurso "A galecidade na obra de Guimarães Rosa", respondido por Cunqueiro.

Na restauración borbónica volveu ao mundo da política. Formou parte da Xunta Democrática, da Comisión Negociadora da Oposición co Goberno (1976-1977) e da Plataforma de Organizaciones Democráticas, e foi elixido senador por Pontevedra pola Candidatura Democrática Gallega nas Cortes Constituíntes (1977-1978).

Obra

Escribiu ensaios literarios, históricos e económicos, nos que reflectiu a súa preocupación polo progreso de Galicia. Tamén escribiu varias obras como técnico especializado en temas pesqueiros.

Como poeta formou parte da Xeración de 1925 e na maior parte da súa obra poética evidénciase unha motivación patriótica, como se pode observar en Soldado da morte (1921), Pranto matricial (1954), en que evoca a morte de Castelao e que foi reeditada en 1975 en cinco linguas; Sementeira do vento (1968), en que canta a paisaxe e a xente galega, ademais do exilio e o amor ausente; Cen chaves de sombra (1979) e Cartafol de homenaxe a Ramón Otero Pedrayo (1986), en que incluíu as composicións dedicadas ao autor ourensán.

Colaborou en Grial, O Ensino e Outeiro con artigos sobre literatura, especialmente ao redor da figura de Castelao; e en Industria Conservera, El País e La Vanguardia con artigos económicos e políticos.

Obra en galego

Ensaio literario, histórico e económico

• A galecidade na obra de Guimarães Rosa (1978, Edicións do Castro) ISBN 978-84-85134-92-2.
• Castelao na luz e na sombra (1982, Edicións do Castro) ISBN 978-84-7492-130-4.
• Galiza lavra a sua imagem (1985, Edicións do Castro) ISBN 978-84-7492-258-5.

 Poesía

• Pranto matricial (1955, Ediciones Galicia do Centro Gallego de Buenos Aires) ISBN 978-84-85134-04-5.
• Sementeira do vento (1968, Galaxia) ISBN 978-84-7154-087-4.
• Cen chaves de sombra (1979, Edicións do Castro) ISBN 978-84-7492-007-9.
• Cartafol de homenaxe a Ramón Otero Pedrayo (1986, Fundación Otero Pedrayo).

Narrativa

• Soldado da morte (1921).

Ensaio e artigos

• O legado xornalístico de Valentín Paz-Andrade (1997, La Voz de Galicia). A cargo de Tucho Calvo. ISBN 978-84-88254-53-5.

 Obras colectivas

• A evolución trans-continental da lingua galaico-portuguesa. O porvir da lingua galega, 1968, Círculo das Artes, Lugo, 166 pp., pp. 115-132.
• O home dentro do sabio: Pedro Joseph de Bermés (1770-1824), 1985, Real Academia Galega de Ciencias. Coa resposta de Enrique Vidal Abascal.
• Epistolario, (1997, Edicións do Castro). Edición de Charo Portela Yáñez e Isaac Díaz Pardo, ISBN 978-84-7492-841-9.

 Obra en castelán

Ensaio literario, histórico e económico

• Galicia como tarea (1959, Ediciones Galicia do Centro Gallego de Buenos Aires).
• La anunciación de Valle-Inclán (1967, Losada, Buenos Aires) ISBN 978-84-7339-537-3.
• La marginacíón de Galicia (1970, Siglo XXI, Madrid) ISBN 978-84-323-0027-1.

Sobre temas pesqueiros

• Los puertos nacionales de pesca. Aportacíón de Vigo al estudio del problema (1928, Unión de Entidades Viguesas).
• Principios de economía pesquera (FAO, Santiago de Chile, 1954)
• Producción y fluctuación de las pesquerías (1954, Unesa).
• Sistema económico de la pesca en Galicia (1958, Editorial Citania, Buenos Aires).
• Los derechos sobre el espacio marítimo (1960, Ed. Reus) ISBN 978-84-290-0260-7.
• El capital como factor del desarrollo de Galicia (1970, Banco Noroeste, A Coruña).
• El concepto de zona económica en el nuevo derecho del mar (1974).

Colectiva

• X. R. Barreiro Fernández, F. Díaz-Fierros e outros, Los Gallegos, ed. AKAL, 1976, 547 pp. La sociedad y la economía, 1975, pp. 45-93.

Edicións e estudos

• Ensayo de un historia de los peces y otras producciones marinas de la costa de Galicia, de Joseph Cornide, estudo preliminar, 1983, Edicións do Castro.

Premios e distincións

Foi nomeado membro da Real Academia Galega (1964) e da Real Academia Galega de Ciencias (1985), e foi galardoado co Pedrón de Ouro (1975), a Medalla da Cidade de Pontevedra (1979), a Medalla Castelao (1984), a Medalla de Ouro da Cidade de Vigo (1986) e o Premio Trasalba da Fundación Otero Pedrayo (1986).

Levan o seu nome o buque escola do Servizo de Gardacostas de Galicia, unha rúa no Burgo, Pontevedra, un paseo de Bouzas e un centro de formación profesional de Cabral, en Vigo.

O sábado 4 de xuño de 2011 foi escollido para se-lo homenaxeado no Día das Letras Galegas do ano 2012.