O autor da mensaxe desta novo Día Internacional do Teatro (que celebramos o domingo, 27 de marzo e xa van alá 50 edicións) é Peter  Sellars: director  norteamericano de ópera, teatro e festivais, nado en  1957, recoñecido polas súas interpretacións innovadoras e transformadoras dos clásicos, a defensa da música contemporánea e do século  XX e proxectos colaborativos cun alcance extraordinario, de artistas creativos e escénicos; a súa obra ilumina o poder da arte como medio de expresión moral e acción social. Na actualidade e profesor de “Artes e Culturas do Mundo” na Universidade de California.

Velaquí a súa mensaxe:

Queridos amigos,

    Mentres o mundo vive pendente, cada minuto e cada hora, dun continuo goteo de novas,  gustaríame facer un chamamento para que todos nós, como creadores, nos adentremos no noso ámbito e na nosa esfera e na perspectiva dun tempo que se albisca épico, con cambios e conciencia épica, cunha reflexión e visión épicas. Estamos a vivir nun período épico na historia humana e as  consecuencias e cambios profundos que estamos a experimentar nas relacións dos seres humanos entre si e con outras esferas non humanas están no límite da nosa capacidade de comprender, articular, falar e expresarnos.
    Non estamos a vivir nun ciclo de noticias de 24 horas, estamos a vivir ao bordo do tempo. Os xornais e os medios de comunicación están completamente desbordados e son incapaces de facer fronte ao que estamos a vivir.
    Onde está a linguaxe, cales son os movementos e cales son as imaxes que poderían permitirnos comprender os profundos cambios e rupturas que estamos a experimentar? E como podemos transmitir o contido das nosas vidas neste momento non como unha reportaxe senón como unha experiencia?
    O teatro é a arte da experiencia.
    Nun mundo atafegado por vastas campañas de prensa, experiencias simuladas, prognósticos espantosos, como podemos ir máis aló da repetición interminable de números para experimentar a santidade e a infinidade dunha soa vida, un só ecosistema, unha amizade ou a calidade aportada pola luz dun ceo estraño? Dous anos de pandemia minguaron os sentidos das persoas, teñen reducido as súas vidas, roto conexións e colocáronnos nunha estraña zona cero da morada humana.
    Que sementes debemos plantar una e outra vez nestes anos, e cales son as especies invasoras e de crecemento incontrolado que deben extirparse por completo? Moita xente está ao límite. Tanta violencia está a estalar, irracional ou inesperadamente. Tantos sistemas establecidos reveláronse como estruturas de crueldade continua.
    Onde están as nosas cerimonias de recordo? Que necesitamos lembrar? Cales son os rituais que nos permiten finalmente  reimaxinar e comezar a ensaiar pasos que nunca antes deramos?
    O teatro da visión épica, o propósito, a recuperación, a reparación e o coidado necesita novos rituais. Non necesitamos que nos entreteñan. Necesitamos xuntarnos. Necesitamos compartir o espazo, e necesitamos cultivar ese espazo compartido. Necesitamos espazos protexidos de escoita profunda e igualdade.
    O teatro é a creación na terra do espazo de igualdade entre humanos, deuses, plantas, animais, pingas de choiva, bágoas e rexeneración. Ese espazo da igualdade e da escoita profunda está iluminado pola beleza oculta, que se mantén viva nunha profunda interacción entre perigo, ecuanimidade, sabedoría, acción e paciencia.
    En O Sutra do Ornamento Floral, Buda enumera dez tipos de gran paciencia na vida humana. Un dos máis poderosos chámase Paciencia para Percibir Todo como Espellismos. O teatro sempre presentou a vida deste mundo como se dun espellismo se tratara, permitíndonos ver a través da ilusión e desilusión humana, o engano, a cegueira e a negación con claridade e forza liberadoras.
    Estamos tan seguros do que vemos e da forma en que o estamos vendo que somos incapaces de ver e sentir realidades alternativas, novas posibilidades, diferentes enfoques, relacións invisibles e conexións  atemporais.
    Este é un tempo para un profundo refrescar das nosas mentes, dos nosos sentidos, da nosa imaxinación, das nosas historias e do noso futuro. Este traballo non pode ser feito por persoas illadas traballando soas. Este é un traballo que necesitamos facer xuntos. O teatro é a invitación para facer este traballo xuntos.
    Moitas grazas de todo corazón polo voso traballo.

A música das palabras

(mensaxe de Margarita Engle, tradución de María Canosa)

Cando lemos, á nosa mente médranlle ás.
Cando escribimos, os nosos dedos cantan.

As palabras son golpes de tambor e frautas na páxina,
paxaros voadores e elefantes trompeteiros,
ríos que flúen, fervenzas que caen,
bolboretas que viran
alto no ceo!

As palabras convídannos a bailar
ritmos, rimas, latexos do corazón,
cascos e bater de ás, contos antigos e novos,
fantasías e verdades.

Esteas cómodo na casa
ou atravesando veloz as fronteiras cara unha nova terra
e unha lingua estraña, as historias e poemas
perténcente.

Cando compartimos palabras, as nosas voces
vólvense música do futuro,
paz, alegría e amizade,
unha melodía de esperanza.

FAME DE PALABRAS

    A finais do mes de abril, ou a comezos de maio, no meu país reverdecen os arbustos. Ao pouco tempo, as crisálidas das bolboretas prenden neles. Locen coma boliñas de algodón, mais as eirugas devoran folla tras folla ata que os arbustos perden o seu verde por completo. Cando as bolboretas saen das súas crisálidas botan a voar; pero malia todo, os arbustos non quedan arruinados: dentro dun ano volverán agromar, e así unha e outra vez.

    Esta é a imaxe dunha escritora, a imaxe dun poeta: os contos e os poemas aliméntanse deles, ríllanos, esgótanos... E cando xa están escritos, saen voando para acabaren nos libros, para aterraren nos oídos daqueles que os escoitan. E isto non deixa de repetirse nunca...

    E que ocorre cos poemas e cos contos?

    Coñezo un rapaz ao que operaron dos ollos. Logo da intervención tivo que estar dúas semanas deitado sobre o seu costado dereito; e despois, durante un mes máis, non puido ler. Non puido ler nada. Cando, tras un mes e medio de repouso, volveu coller un libro, tivo a sensación de estar arramplando coas palabras a eito dunha tarteira. Como se as comese, como se as comese de verdade.

    E coñezo unha rapaza que agora é mestra, e que dixo: “Pobres daqueles nenos aos que os seus pais non lles lían libros!”

    As palabras, nos poemas e nos contos, son alimento. Non son alimento para o corpo, porque ninguén podería encher o estómago con elas. Son alimento para o espírito e para a alma.

    Cando alguén ten fame e sede, o seu estómago encóllese e sécaselle a boca. Busca encontrar cando menos un codeliño de pan, unha cunca de arroz, un peixe ou unha froita. Canta máis fame, tanto máis se lle estreita a mirada, ata que xa non ve máis ca un bocado ou un grolo que o deixarían farto.

    Pero a fame de palabras non se presenta deste xeito, senón que toma forma de abatemento, de apatía, de arrogancia. A xente que sofre deste tipo de fame non é consciente de que na súa alma reina o frío, non se decata de que está a pasar a carón de si mesma e non se ve. Unha parte do mundo váiselle das mans sen sequera notalo.

    Esta fame unicamente poden saciala os poemas e os contos.

    Se nunca o fixemos, existe a esperanza de que poidamos acalmar este tipo de fame?

    Si. Aquel mozo le, raro é o día en que non o fai. E a moza que é mestra le contos para o seu alumnado. Cada venres. Cada semana.

    E se algunha vez lle esquece, son as nenas e os nenos quen llo lembran.

    E a escritora? E o poeta? Ao ano seguinte, reverdecerán. E volverán roelos os contos e os poemas que logo, transformados en bolboretas, botarán a voar. Unha e outra vez.

(Autor: Peter Svetina, tradutor:Héctor Cajaraville)

Os libros fannos acougar

     Vou con présa!, Non teño tempo ningún!, Aburiño!... Expresións coma estas poden escoitarse quizais acotío, non só en Lituania -no centro mesmo de Europa-, senón en moitas partes do mundo. E a miúdo escóitase dicir tamén que vivimos na idade da abundancia da información, da présa e da precipitación.

     Non obstante, colles un libro entre as mans e, inmediatamente sentes que algo muda. Parece que os libros teñen unha cualidade marabillosa: axúdannos a acougar. Tan pronto como abres un libro, mergúllaste nas súas tranquilas profundidades e sabes que nel as cousas non pasarán a tanta velocidade que non che permita apreciar nada. Comezas a entender que non paga a pena lanzarse a facer tarefas de dubidosa urxencia. Nun libro todo acontece paseniñamente, en orde e segundo unha secuencia. Quizais porque as súas páxinas están numeradas, quizais porque as súas follas roxen amodo a medida que as vas pasando. Nos libros, os acontecementos do pasado atópanse cos que aínda están por chegar.

     O universo dos libros é moi extenso; e nel poden mesturarse a realidade coa imaxinación e a fantasía. Ás veces non sabes moi ben onde -se nun libro ou na vida- percibiches de que xeito tan fermoso caen as pingas do tellado nevado cando se derreten, ou de que forma tan bonita cobre a carriza o valado da veciña. Foi nun libro ou na realidade onde comprobaches que as amoras non só son bonitas senón tamén amargas? Aconteceu nun libro ou na realidade cando estabas estomballado sobre a herba seca no verán, e despois sentado coas pernas cruzadas, vendo como as nubes avanzan polo ceo adiante?

     Os libros axúdannos a vivir amodo, apréndennos a observar e convídannos a buscar acomodo e sentar durante un longo anaco. A miúdo lemos sentados, co libro sobre a mesa ou entre as mans, non si?

     E non comprobastes o milagre de que cando estás a ler un libro, o libro tamén te le?  Si, si, os libros tamén saben ler. Lenvos a fronte, as cellas, as comisuras da boca que soben e baixan, pero primeiro e por riba de todo, os libros len os ollos. E mirándote aos ollos, eles ven... vaites, xa sabedes o que ven!

     Estou seguro de que os libros nunca están aburridos se están entre as túas mans. Unha persoa que goce lendo -sexa pequena ou adulta- é moito máis interesante que unha persoa á que non lle preocupen os libros, que sempre estea bulindo a contrarreloxo, que non teña tempo para sentar, que non teña tempo para fixarse en nada do seu arredor.

     No Día Internacional do Libro Infantil, este é o meu desexo para todas nós: Que non falten libros interesantes para os lectores e lectores interesantes para os libros!

Mensaxe e ilustración do lituano Kęstutis Kasparavičius

OS LIBROS FAN GRANDE O MÁIS PEQUENO

(mensaxe de Inese Zandere)

 As persoas tenden ao ritmo e á regularidade, do mesmo xeito que a enerxía magnética organiza as lascas de metal nun experimento de física, do mesmo xeito que unha folerpa crea cristais a partir de auga. Xa sexa nun conto de fadas ou nun poema, ás nenas e aos nenos gústalles a repetición, os refráns e os motivos universais porque poden recoñecerse unha e outra vez; danlle regularidade a un texto. O mundo adquire unha orde preciosa. Aínda me lembro cando de nena loitaba comigo mesma por defender a xustiza e a simetría, a igualdade de dereitos para a esquerda e a dereita: se tamborilaba cos dedos unha melodía sobre a mesa, contaba cantas veces debía golpear con cada dedo para que os demais non se sentisen ofendidos. Adoitaba aplaudir dando unha palmada coa man dereita sobre a esquerda, pero pensei que iso non era xusto e aprendín a facelo ao contrario, coa esquerda sobre a dereita. Por suposto, este afán instintivo de equilibrio resulta gracioso, pero o que mostra é a necesidade de evitar que o mundo chegase a ser asimétrico. Tiña a sensación de ser a única responsable de todo o seu equilibrio.

 A inclinación das nenas e os nenos cara aos poemas e ás historias xorde, do mesmo modo, da súa necesidade de levar regularidade ao caos do mundo. Dende a indeterminación todo tende cara a unha orde. As cancións infantís, as cancións populares, os xogos, os contos de fadas, a poesía... son formas de existencia ritmicamente organizadas que axudan aos máis pequenos a estruturar a súa presenza no gran caos. Crean a conciencia instintiva de que a orde no mundo é posible e que todas as persoas teñen un sitio único nel. Todo flúe cara a este obxectivo: a organización rítmica do texto, as series de letras e o deseño da páxina, a impresión do libro como un todo ben estruturado. A grandeza revélase no máis pequeno e dámoslle forma nos libros infantís incluso cando non estamos pensando en Deus ou nos fractais. Un libro infantil é unha forza milagrosa que promove o enorme desexo dos pequenos e a súa capacidade de ser. Promove a súa coraxe para vivir.

Nun libro, os pequenos sempre son grandes, de forma instantánea, e non só cando chegan a adultos. Un libro é un misterio no que se encontra algo que non se buscaba ou que non estaba ao alcance de ninguén. O que non poden comprender as lectoras e os lectores dunha certa idade permanece na súa conciencia como unha pegada e continúa actuando aínda cando non o entendan completamente. Un libro ilustrado pode funcionar como un cofre do tesouro de sabedoría e cultura incluso para os adultos, do mesmo xeito que as nenas e os nenos poden ler un libro destinado a adultos e atopar a súa propia historia, un indicio sobre as súas vidas incipientes. O contexto cultural modela as persoas, establecendo as bases para as impresións que chegarán no futuro, así como para as experiencias máis difíciles ás que terán que sobrevivir sen perder a súa integridade.

Un libro infantil representa o respecto pola grandeza do máis pequeno. Representa un mundo que se crea de novo unha e outra vez, unha seriedade lúdica e preciosa sen a que todo, incluída a literatura infantil, é simplemente un traballo moi pesado e baleiro.

 (Traducida por Ana Luna e Antía Marante, cartel de Reinis Pêtersons)