G2403004 Roteiro polos espazos vitais e literarios de Blas de Otero en Bilbao

O percorrido ten dous itinerarios, que abarcan os lugares da súa terra vasca nas que o poeta viviu:

• Bilbao é o berce da súa familia paterna e a cidade onde el mesmo naceu, pasou a súa infancia e fixo os seus primeiros estudos, marcando a súa memoria e afectos para sempre.
• Orozko, na zona rural, é o idílico paisaxe da familia materna, remanso de paz ao amparo da avoa dona Pebida Sagarmínaga. Ao pé do Gorbea, Orozko é para o poeta o valle de mi adolescencia»  e o que lle liga ao campo, ao espertar do amor e á memoria dos antepasados.

Vexámolo máis polo miúdo:

• Orozko:

  • Ponte e praza do Concello. Ermita de Santa Marina. Panteón familiar no cemiterio de San Juan.
  • O frontón (“en que tendí diariamente los músculos de muchacho”).
  • O río (“piedras del río que mis pies treceañeros traspusieron”).
  • Casa-palacio Ugarte (Casa-palacio de Cantarrana). Casa dos avós maternos: José Ramón Muñoz Lámbarri e Josefa Sagarmínaga Isasi (“doña Pepita”). Cerca, “Presachu”, solar dos Sagarmínaga.
    • A horta da avoa.
    • A galería sobre o xardín.
    • A biblioteca do avó médico.
    • O dormitorio de Blas.

• Bilbao:

  • Rúa San Agustín, 1 (detrás do Concello): casa dos avós paternos (Blas de Otero Goenaga e Melitona Murueta Ugalde). Textos autobiográficos: «Mi abuelo paterno era capitán de barco».
  • Río Nervión: «Amo el Nervión..., sus ocres ondas, las gaviotas grises». Poema: «Amo el Nervión».
  • As Sete Calles: Praza Nova, Barrencalle Barrena, soportais xunto ao Nervión: «...pálida frente / de niño absorto entre los soportales...». Poemas: «Lejos», «Muy lejos» e «1923». Prosa: «La lejanía».
  • El Arenal: Café «El Boulevard». Poema: «Parece que llueve»..
  • Rúa Hurtado de Amézaga.
    • No nº 5 (fronte á estación): consulta médica do avó materno (Dr. José Ramón Múñoz). Textos autobiográficos: «Mi abuelo materno, un tipo muy original, era un médico famoso con consulta en Bilbao, que murió el mismo año que yo nací».
    • Nº 29 (antes nº 30), 4º piso dereita: Casa natal de Blas de Otero. Aquí colocou o Concello de Bilbao unha placa recordatoria do nacemento do poeta. Prosa: «Pensándolo bien...»: «Nací en la calle Hurtado de Amézaga, a cierta hora del 15 de marzo de 1916, salí afuera y aquí estoy».
      Poema: «Biotz-begietan».
    • Nº 52: casa construída polo seu pai, Armando de Otero Murueta, onde viviu Blas a súa infancia ata os dez anos. É entón cando a familia se traslada a Madrid. Textos autobiográficos: ««Mi padre, que había hecho estudios en Inglaterra, tenía un negocio de metales en Bilbao y nosotros vivíamos anclados en la clase acomodada. Por entonces, estaba “mademoiselle Isabel” en casa». Poemas: «Mademoiselle Isabel» y «1923».
      Prosa: «Manuel Granero».
    • Enfronte desta casa, a igrexa de San Francisco, chamada A Quinta Parroquia, cuxa “procesión de jueves santo” vía o neno Blas desde a “alta terraza” (poema “Lejos”). Aquí fixo a súa Primeira Comuñón. Textos autobiográficos: «Y llegó mi primera comunión, toda de blanco y azul, pero tan angustiada, tan atosigante de bandas sobre el traje marinero, velas, velos y azucenas, que maldita la falta que hacían, pero yo era un niño rico, y todo esto era imprescindible».
    • Nº 36: domicilio entre 1934-1945, á súa volta de Madrid, onde se consumou a ruína familiar, tras a morte do pai e do irmán maior do poeta. Estas mortes converteron a un Blas de quince anos no único home, responsable da rehabilitación económica da familia. Se o seu irmán comezara Dereito, el tivo que esquecer a súa vocación poética para seguir a mesma carreira. É nesta vella casa, antes de que a derrubasen, onde estudaba sen respiro, como relata en varios textos. Prosa: “Rotura”. Poema: “O obús de 1937”.
  • Calle Alameda de Recalde, 70: Casa da nai, Concepción Muñoz Sagarmínaga, xa viúva, onde vivirá a familia desde 1946. Aquí creou Blas de Otero unha academia onde, durante varios anos, impartiu clases a alumnos de Dereito. A esta casa materna volvía despois das longas viaxes que, desde 1956, leváronlle por afastados países de todo o mundo, ata que en 1964 trasládase a Cuba. Volve da illa en abril de 1968 para instalarse definitivamente en Madrid, onde morrerá o 29 de xuño de 1979. Poema: “Siete”.
  • Na rúa Egaña, próxima a lugares vivencialmente unidos á memoria de Blas de Otero, o Concello de Bilbao colocou un busto do poeta en outubro de 2005. Obra do escultor Francisco López, a imaxe en pedra do poeta mestúrase, como a dun veciño máis, aos homes e mulleres de Bilbao que nesta rúa peonil reúnense a diario para descansar, mentres os seus nenos xogan ao redor.

Datos importantes:

• Data: 21 de setembro de 2024
• Relator:  Ibon Arbaiza, director da Fundación Blas de Otero
• Horario: de 10:00 a 14:00h e de 16:00 a 20:00h.
• Código en  fprofe:  G2403004
• Lugar: Orozko e Bilbao