Dentro do clima de rescate e defensa da cultura galega que ten os seus alicerces no período da Ilustración, continúa co Rexurdimento decimonónico e coas Irmandades da Fala, un grupo de novos universitarios composteláns (Alberto Vidán Freiría, Fermín Bouza Brey, Xosé Pena Pena,  Xosé Magariños Negreira, Francisco Romero Lema, Wenceslao Requejo Buet,  Xosé Filgueira Valverde, Lois Tobío Fernández e Ramón Martínez López, de entre 27 e 16 anos) co apoio do catedráticos Armando Cotarelo e Salvador Cabeza de León, intégranse nun ambicioso proxecto a prol da investigación e divulgación da cultura galega.

    Tal día como hoxe, o 12 de outubro de 1923 parte dos arriba nomeados fan unha peregrinación dende Compostela á Casa Grande de Ortoño (onde Rosalía pasou uns meses da súa infancia), deste xeito comeza a súa andaina o Seminario de Estudos Galegos que se constituirá oficialmente o 21 de outubro e aprobará os seus estatutos o 27 do mesmo mes. A súa prolífica andaina para a promoción, defensa e estudo da cultura galega, integrando múltiples disciplinas e traballando en equipo, vese interrompida cando comezaran a campaña de Fisterra (que foi a súa oitava e derradeira misión) pola sublevación militar do 18 de xullo de 1936. Parte do seu legado e actividades foron asumidos pola Universidade de Santiago, o Instituto de Estudos Galegos Padre Sarmiento, o Museo do Pobo Galego e o renacido Seminario de Estudos Galegos impulsado por Isaac Díaz Pardo e o grupo Sargadelos.
    Neste centenario queremos ter unha lembranza especial para as mulleres que participaron nas tarefas do Seminario pero que foron esquecidas e silenciadas como Carmen Sierra Domínguez, alumna de segundo curso de Filosofía e Letras con 17 anos, proposta como socia o 10 de novembro de 1923 e aceptada unha semana despois, sendo así a primeira socia da entidade. Ela inicia unha lista de mulleres vinculadas ao Seminario que cómpre reivindicar: Dolores Lorenzo, Amparo Arango, Encarnación Fraga, Pura Lorenzana, Carmen Rey, Luísa Cuesta, Josefa Iglesias Vilarelle, Sara Leirós, Celsa Pérez Moreiras, María Corredoyra, Margot Sponer, Angelita Varela, Emilia Álvarez, Daría González, Matilde Pondal, Carmen Pardo, Pilar Bermúdez de Castro y Feijoo, Inés Corral ou Mercedes Vilabella.

http://consellodacultura.gal/paxina-area.php?id=9348&arq=4372#
http://consellodacultura.gal/album-de-galicia/detalle.php?persoa=29957

O 3 de novembro de 1928 nacía en Gres (Vila de Cruces) Xosé Neira Vilas; 93 anos despois celebramos, por primeira vez, o Día do Lector/-a.

Neste pequeno texto recollemos a memoria literaria das primeiras vivencias lectoras do autor das Memorias dun neno labrego:

LER

    Foi o patriarca da familia, o exemplar avó -músico, zoqueiro e labrego-, quen asumiu a maior parcela da miña formación dende que eu era unha arumia, un besbello tatexante que comezaba a ter trato co mundo. Fun sabendo de xentes e aconteceres. Deprendín os saúdos e cortesías mínimas que correspondían ás horas do día, lugares e circunstancias. Todo un código para o trato social. Deprendín o solfexo cantando e un algo de teoría musical. E veu logo o silabario, coa súa llana dos cristos que soletreaba con afán. E tras do coñecemento da palabra-signo, a lectura. O cavilar e o sentir trocados en voz, en mensaxe sonora, viva, latexante; en xesto comunicador, todo un descubrimento, un achado, un milagre.
    En veces o avó-mestre só dispoñía dun garabullo co que escribía na borralla da lareira ou no po do camiño. Tal foi o meu comezo. Despois viría o encerado e viría o papel. E virían impresos diversos, cartas, documentos de escribán que había pola casa. E os primeiros e escasos libros. Lía con fervor, con ansiedade, e como todo me sabía a pouco volvía unha e outra vez ás mesmas páxinas, ós mesmos papeis.
    O avó alentaba aquel entusiasmo, aquela obsesión. Animábame máis e máis, e foi así que me abriu un camiño de inquedanzas e de afáns polos que transitaría a miña existencia.

NEIRA VILAS, Xosé, De Gres a Cádiz, Galaxia, Vigo, 2018, pp 47-48

E para este día e para todos os días do ano non esquezamos o decálogo de dereitos d@s lector@s:

1) O dereito a non ler.

2) O dereito a saltarnos páxinas.

3) O dereito a non terminar un libro.

4) O dereito a reler.

5) O dereito a ler calquera cousa.

6) O dereito ao bovarismo (enfermidade de transmisión textual)

7) O dereito a ler en calquera sitio.

8) O dereito de follear.

9) O dereito a ler en voz alta.

10) O dereito a calarnos.

(Daniel Pennac, Como unha novela)

Para @s grandes lector@s, para @s lector@s discret@s, para @s pouco lector@s e tamén para @s non lector@s, Feliz día do lector/-a!

O 30 de setembro de 1931 as Cortes Republicanas comezaron o debate que concluíu coa aprobación o 1 de outubro do sufraxio feminino en España. Desde esa data, toda española maior de 23 anos podía votar. Con anterioridade, nas Cortes Constituintes da República, as mulleres maiores de 23 anos podían presentarse como candidatas, é así como resultaron elixidas deputadas Clara Campoamor, Vitoria Kent e Margarita  Nelken.

Das intervencións en contra e a favor do dereito ao voto feminino destacamos as seguintes:

O doutor Roberto Novoa Santos, da Federación Republicana Galega, dixo:
Por que temos que conceder á muller os mesmos títulos e os mesmos dereitos políticos que ao home? Son por ventura ecuación? Son organismos igualmente capacitados? A muller é toda paixón, toda figura de emoción, é todo sensibilidade; non é, en cambio, reflexión, non é espírito crítico, non é ponderación. Cal sería o destino da República se nun futuro próximo, moi próximo, houbésemos de conceder o voto ás mulleres?

Hilario  Ayuso, do Partido Republicano Federal, defendía que as mulleres puidesen votar a partir dos 45 anos.

 Victoria Kent, do Partido Republicano Radical Socialista, sostivo:
“Creo que o voto feminino debe aprazarse, dío unha muller que, no momento crítico de dicilo, renuncia a un ideal” e proseguiu: “cando transcorran uns anos e vexa a muller os froitos da República e recolla a muller na educación e na vida dos seus fillos os froitos da República, entón, Sres. Deputados, a muller será a máis fervente, a máis ardente defensora da República. Se as mulleres españolas fosen todas obreiras, se as mulleres españolas tivesen atravesado xa un período universitario e estivesen liberadas na súa conciencia, eu levantaríame hoxe fronte a toda a Cámara para pedir o voto feminino. Pero nestas horas eu levántome xustamente para dicir o contrario e dicilo con toda a valentía do meu espírito”

En resposta a esta última intervención Clara Campoamor defendeu:
As mulleres! Como pode dicirse que cando as mulleres dean sinais de vida pola República concederáselles como premio o dereito para votar? É que non loitaron as mulleres pola República? É que ao falar con eloxio das mulleres obreiras e das mulleres universitarias non está a cantar a súa capacidade? Ademais, ao falar das mulleres obreiras e universitarias, vai ignorar a todas as que non pertencen a unha clase nin á outra? Non sofren estas as consecuencias da lexislación? Non pagan os impostos para soster ao Estado na mesma forma que as outras e que os homes?

(...) Non esquezades que non sodes fillos de home tan só, senón que se reúne en vós o produto dos dous sexos. En ausencia miña e lendo o diario de sesións, puiden ver nel que un doutor falaba aquí de que non había ecuación posible e, con espírito herdado de  Moebius e Aristóteles, declaraba a incapacidade da muller.

A iso, un só argumento: aínda que non queirades e se acaso admitides a incapacidade feminina, votades coa metade do voso ser incapaz. Eu e todas as mulleres a quen represento queremos votar coa nosa metade masculina, porque non hai dexeneración de sexos, porque todos somos fillos de home e muller e recibimos por igual as dúas partes do noso ser, argumento que desenvolveron os biólogos. Somos produto de dous seres; non hai incapacidade posible de vós a min, nin de min a vós.

(...) A muller española espera hoxe da República a redención súa e a redención do fillo. Non cometades un erro histórico que non teredes nunca bastante tempo para chorar ao deixar á marxe da República á muller, que representa unha forza nova; que foi simpatía e apoio para os homes que estaban nos cárceres; que sufriu en moitos casos como vós mesmos, e que está  anhelante, aplicándose a si mesma a frase de  Humboldt de que a única maneira de madurarse para o exercicio da liberdade e de facela accesible a todos é camiñar dentro dela.

Finalmente, na votación, houbo 161 votos a favor, 121 en contra e 188 abstencións, quedando aprobada a proposta.

Case dous anos despois, nas eleccións xerais do 19 de novembro de 1933,  as mulleres puideron votar por primeira vez.

Recreación dalgunhas intervencións deste histórico debate sobre o voto feminino:

O discurso de Clara Campoamor:

Presentación da película Clara Campoamor, a muller esquecida:

Créditos:

https://canalhistoria.es/hoy-en-la-historia/aprobado-sufragio-femenino-espana/