Skip to Content

G.GRASS, E. GALEANO "IN MEMORIAM"

  Günter Grass y Eduardo Galeano murieron el día 10 de abril de 2015, trece días antes que Cervantes, y la Biblioteca, de la misma manera que ha homenajeado al autor del Quijote, quiere dejar constancia de que los autores de El tambor de hojalata y El libro de los abrazos merecen el recuerdo de tantos lectores actuales y, sobre todo, futuros.

Iñaki Uriarte cre que Vargas Llosa é un bo escritor, pero non un gran escritor. “Yo creo que su obra”, di,”no emite esa resonancia propia de los mejores”. Coincido co escritor vasco, e tamén lle aplicaría ese diagnóstico a Günter Grass. Pero Grass ten unha calidade como escritor que eu valoro moito, e que é cada vez máis necesaria. (Penso en Galicia, por exemplo). Un compromiso político (de ensuciar as mans) co mundo real e posible, coa esencia do ser e do tempo que lle tocou vivir. Grass escribe despois da II Guerra Mundial en Alemaña, o país responsable do expansionismo nazi, e intenta responder, como todos os escritores da época, a famosa pregunta de Adorno: ¿Como escribir poesía despois do que pasou no campo de concentración de Auschwitz? No discurso de aceptación do premio Nobel, conta que un día uns estudantes pedíronlle que definise a súa profesión. Grass díxolles: “Unha postura de escritor así aceptada presupón que o autor non se considere despegado nin encapsulado na intemporalidade, senón que se vexa como contemporáneo, máis aínda, que se expoña ás vicisitudes do tempo que pasa, interveña e tome partido”.

Non hai dúbida de que tanto nas constantes alegorías da súa obra como nas numerosas entrevistas que deu á prensa, Grass foi fiel a ese compromiso, sen evitar en ningún momento polémicas literarias ou políticas, que o levaron a ser un referente ético da Alemaña da segunda metade do século XX. Hai quen di que o seu prestixio se derrubou no 2006 cando confesou en Pelando a cebola, unha obra autobiográfica, que participara na súa mocidade nas Waffen SS nazis. Non o entendo. O acto en si, visto en perspectiva, non debera suscitar controversia moral ningunha. ¿Acaso non é a mocidade unha enfermidade que se cura co tempo? ¿Non é a adolescencia unha etapa de ensaio e erro, sempre en función das circunstancias que nos toca vivir? ¿Non é sobre todo nesa etapa cando temos dereito a equivocarnos? Outra cousa é que o ocultase durante tanto tempo. Ao contrario do neno protagonista da súa mellor obra, O tambor de folla de lata, que non quería medrar, Günter Grass quería afastarse, e axudar a Alemaña a afastarse con el, daquel absurdo tráxico do nazismo. Pode que houbese cálculo persoal nesa ocultación e mesmo pode que lle pasara pola cabeza revelalo a última hora para vender máis libros. Pode. Grass era humano e tamén tiña cerebro reptiliano. Pero esa non era, desde logo, e aos feitos e ás palabras me remito, a corrente principal da súa personalidade. Por iso, cando escoito que alguén quere converter ese pecado menor no centro da reflexión sobre Grass, recordo aquilo que dicía Manuel Cruz: “A autoridade dánola os demais, e ganámola cos nosos actos. O poder non. Non podes dicir que tes autoridade, pero si que tes poder”. Grass tiña autoridade.

 

Xosé Ricardo Losada

No hay un libro igual a sí mismo: su lectura es tan distinta como lo son sus lectores. Es más, las historias cambian no sólo en función del que las lea, sino también de su entorno, de sus circunstancias personales y, cómo no, de su visión de la vida. A medida que los años van pasando sobre mí, rápidos, ostentosos e irreparables, entiendo mejor la frase de Wittgenstein (otro grande que, por cierto, murió un 29 de abril, como si la primavera escogiera adornarse también con seres egregios) “La realidad es como uno la enuncia”. Por eso, cuando vino a parar a mis manos primero y a mi ánimo después El libro de los abrazos de Galeano, experimenté una sensación que oscilaba entre la perplejidad y la confusión. Lo dejé. Ya había llegado a esa etapa en la que el “snobismo” no tiene cabida, y no duele confesar el abandono de la lectura por la mitad o casi al inicio del relato. No era el momento de conocer a su autor y ahora, mucho tiempo después, apegada y despegada de la vida, un amigo me habló de él con un entusiasmo tan inusitado que me conmovió. Así que, esta vez, me sumergí en la lectura de Espejos…¡Ahora sí! Mi curiosidad se tornó en admiración: estaba empezando a conocer al “músico de las palabras”, como mi amigo lo llama. A veces juega frívolamente con la profundidad de su pensamiento, provocando en el lector la alegría de entender con facilidad lo inicialmente oscuro. Es de un barroco tan minimalista, que me hace pensar en el lanzador de dardos, que siempre da en la diana sin necesidad de afinar la puntería.

Sus ideas y su manera de expresarlas, sus escritos, su voz y sus silencios encarnan de manera natural y cotidiana ese tan mal entendido realismo mágico que siempre busco y admiro.

Cuando supe de su muerte, me asaltó un pensamiento triste: ¡Qué pronto! y, simultáneamente, otro culpable ¡Qué tarde!. ¡Qué pronto se murió y qué tarde lo conocí!. Pero me ha dejado como herencia la oportunidad de disfrutarlo y de aprender de él.

La estación más “brotona” se llevó al hombre que pensaba que la utopía está en el horizonte. Me acerco dos pasos, ella se aleja dos pasos. Camino diez pasos y el horizonte se desplaza diez pasos más allá. Por mucho que camine, nunca la alcanzaré. Entonces, ¿para qué sirve la utopía? Para eso: sirve para caminar.

Gracias, Eduardo Galeano, por recordarnos que podemos avanzar ilusionados con la perspectiva de encontrar ese no lugar, reservado para los afortunados y que seguramente tú habitas.

 

Bibliomuriel

 



story | by Dr. Radut