Historia da igrexa de San Xosé
Pontevedra foi unha potencia en mosteiros e en capelas. Desta últimas temos, entre as públicas a das Ánimas, O Nazareno, a chamada naquela época capela da Peregrina, a popular de San Roque, pola súa vinculación ao Gremio de Mareantes e no arrabalde da Moureira, a da Virxe do Camiño, paso obrigado na entrada do Camiño Portugués a Santiago, a do Burgo e a parroquial de San Xosé (1712-1940 aprx.); e privadas, como a da Tablada ou a da Caeira (do marqués de Riestra). No xornal Correo Gallego, do día 24 de febreiro de 1940 fálase de que a capela de San Xosé era de propiedade privada e, nese ano, a corporación municipal decidiu proceder á súa expropiación por, literalmente, "estorbar na urbanización do centro da cidade". É por iso que debeu ser derrubada nalgún momento entre 1940 e 1944.
De todas as igrexas, a máis descoñecida, pola escaseza de datos, é a de San Xosé, situada na praza que na actualidade leva o seu nome, pero con anterioridade, e durante décadas, chamábase praza de Calvo Sotelo. A igrexa era unha edificación de tamaño medio, cunha fachada de estilo barroco na que presidía a imaxe do santo nunha hornacina sobre un frontón; imaxe rodeada por tres labras heráldicas nas que figuran os Gago, Figueroa, Daponte, Montenegro, Mendoza e Sotomayor, entre outros. Esta información consérvase grazas a un debuxo de lábras da extinta Sociedade Arqueolóxica de Pontevedra, pero a construción podería estar datada no s. XVIII. Algunhas fontes atribúen a súa construción a Pablo Payo Gago de Mendoza e Sotomayor (1645-1715), fillo de Antonio Gago de Cervela e Novoa e de Mariana de Mendoza e Sotomayor. Unha praza con historia, xa que na mesma estaba situada a antiga casa almenada e torre dos Gago, que segundo o planos de de a cidade de Celso García de Régaa parece que xa existía no s. XV, e da que na actualidade consérvase unha pequena parte da fachada orixinal. Ata hai pouco tempo nun dos baixos estaba situado o famoso Bar Americano. A fisonomía orixinal desta casa cambiou cando os irmáns Martinez Bautista construíron un novo edificio como casa familiar, que na actualidade pertence a Afundación. Ao amparo do catolicismo, a celebración de San José declarouse festa de precepto nacional en España o 19 de marzo, mediante decreto do 28 de xaneiro de 1890. Con todo, os festexos máis soados dese dia celebrábanse en Santa María e na Peregrina, mentres a propia capela quedaba nun segundo plano, nunha mera mención, falamos a partir de 1900. Na capela de San Xosé celebrábanse vodas. Outros oficios relixiosos máis luctuosos na capela foron os funerais. En 1910 comezaron a diario misas gregorianas ás dez da mañá polo seu pai Bernardo, que falecera en decembro do ano anterior. En 1903 adxudicouse o empedrado da praza ao mestre de obras Sr. Miranda. Este feito coincide coa finalización da casa dos Martínez Bautista en cuxo baixo se inauguraba por García Temes ese mesmo ano o elegante Café Moderno (terminado de construir no ano 1902); un motor cultural da cidade que na actualidade segue aberto. A praza en cuestión, era moi transitada e alí mesmo, en 1904, organizouse unha sesión de cinematógrafo na que se exhibiu a película de Ali Babá moi aplaudida. Durante un tempo existiu no medio un quiosco que, en 1907, anunciaba a venda en exclusiva dos xornais O Impacial, O Liberal e O Heraldo de Madrid. Ese mesmo ano determinouse que a praza se consideraba centro urbano, naquel momento denominado 'casco de poboación', con obxecto de licitar publicamente, por parte do Concello unha «poxa e exacción do arbitrio de postos públicos e carruaxes no interior desta poboación e sobre os rótulos, anuncios e carteis», coa vixencia dun ano. A igrexa demoleuse nalgún momento, debeu de ser nos anos trinta pero en xeral existe moi pouca información. O 16 de decembro de 1943 aprobouse nun Pleno en sesión extraordinaria a «reforma e pavimentación, beirarrúas e rede de sumidoiros na Praza de Calvo Sotelo e rúa Augusto González Besada, con aplicación de contribucións especiais». En abril de 1944 a Caixa de Aforros de Pontevedra adquiriu un edificio en construción duns 200 metros cadrados por importe de 100.000 pesetas, obra do arquitecto pontevedrés Emilio Quiroga Losada. Este edificio, que se inaugurou en 1949, foi a central da Caixa de Aforros de Pontevedra durante décadas e hoxe é a sede de Afundación na cidade cunha magnífica remodelación do arquitecto pontevedrés César Portela.
Con respecto ao concepto de parroquia, dicir que a de San Xosé e a da Virxen do Camiño foron creadas as dúas en xuño de 1961 polo cardenal arzobispo de Santiago, Fernando Quiroga Palacios. A xestación das mesmas feligresias prodúxose ao mesmo tempo or parte dunha comisión integrada por don Lino García García, arcipreste do Lérez, don Manuel Rodríguez Suárez, capellán das Clarisas de Pontevedra e don José Sáez Pichel, párroco da igresia de Santa María de Marín. Antes delas só había dúas feligresías da cidade de Pontevedra, a de Santa María e a de San Bartolomé. Un ano máis tarde da creación das parroquias Santa María pasaría a ser Basílica Menor e logo en 2003 Real Basílica. Nesta época, San Xosé comezou en precario nun barracón habilitado do Pazo de Campolongo ou de Paco Leis, e logo pasou a outro pasou a outro local do MOPU, actual sede do Instituto Nacional de Estadística (INE).
Actualmente, dende o 23 de outubro de 1983, despois de 20 anos de precariedade, a nova igrexa de San Xosé, atópase na denominada Praza da Constitución (Parque de Campolongo). Inagurada polo Arzobispo de Santiago, Rouco Varela. A primeira pedra foi colocada en o 19 de marzo de 1979. O presuposto inicial de 35 millóns de pesetas, rematou en 47millóns. Hoxe máis ou menos 240.000 euros. VER FOTOS
A información foi sacada, entre outros documentos, dos artigos de Mercedes Bará no Diario de Pontevedra e do blog "Calles de Pontevedra"
