Nuria Regina Fortes Pintos, profesora de Formación e Orientación Laboral
CIFP A Carballeira-Marcos Valcárcel (Ourense)
nfortes@edu.xunta.gal

Contextualización

Luísa Villalta (1957-2004) foi unha destacada escritora, poeta, dramaturga e activista cultural que contribuíu significativamente á literatura galega na que reflectiu unha profunda preocupación pola identidade, a lingua e a cultura galegas, así como polo seu compromiso social e feminista. Coa exposición e guía didáctica «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta», o CIFP A Carballeira-Marcos Valcárcel quixo renderlle homenaxe á figura da escritora Luísa Villalta, marcada pola súa defensa do feminismo e activismo social.

Este marcado carácter social da súa vida e obra foi un dos motivos decisivos para que o noso centro educativo se presentase ao concurso como unha das actividades desenvolvidas dentro do noso proxecto Ábrete á vida, enmarcado no programa Por 365 días de respecto e igualdade do Plan Proxecta+.

Esta viaxe polo metaverso con Luísa Villalta invita a percorrer a traxectoria persoal e profesional da autora a través do seu avatar. Nesta realidade virtual poden descubrirse imaxes, recursos, actividades interactivas, dez Escape Rooms e diferentes xogos para coñecer a autora e a súa traxectoria.

O metaverso, un universo virtual compartido e interactivo, ofrece novas posibilidades para a educación e a divulgación cultural. Ao integrar a figura de Villalta neste contexto dixital, búscase atraer tanto o público novo coma os amantes da literatura e da cultura galegas, proporcionando unha experiencia inmersiva e educativa. O proxecto permite acceder a 11 metaversos diferentes, nos que os visitantes poden explorar unha recreación virtual da Coruña natal da autora, incluídos lugares significativos como a súa casa, centros educativos e espazos culturais que influíron na súa formación e obra.

Tanto na guía didáctica coma nos carteis, intentouse respectar coa máxima fidelidade posible a vida, obra e principios da autora herculina, caracterizada polo seu rigor, pensamento apaixonado e compromiso social, para darlle a coñecer á mocidade a figura desta escritora que definiu o verdadeiro triunfo das mulleres na literatura como aquel momento «cando se mira ao ceo e se ve nel a inmensidade do espazo que temos para voar».

A través dos carteis da exposición, as actividades propostas na guía didáctica e os recursos contidos no metaverso preténdese facer xermolar a curiosidade e a investigación do alumnado nesta apaixonante viaxe polo inmenso ceo que Luísa Villalta percorreu a través de diferentes xéneros nos que se desenvolveu con mestría, paixón e compromiso social.

En todos eles se intentou conxugar modernidade e tradición en consonancia coa interdisciplinariedade e contemporaneidade da obra de Luísa Villalta. Deste xeito, neste proxecto combínanse métodos de aprendizaxe máis tradicionais, como lectura e comprensión de textos, dinámicas de grupo orais, escoita de recitais, e actividades máis innovadoras, como a visita ao metaverso e xogos interactivos accesibles mediante ordenador ou dispositivos móbiles.

Carteis da exposición

Cales son os principais obxectivos da exposición «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta»?

1. Divulgación da obra e da vida de Luísa Villalta:

-Facer máis accesible a súa figura a un público amplo e diverso.

2. Innovación educativa:

- Emprender novas formas de ensinanza a través da tecnoloxía do metaverso.

- Crear os medios dixitais necesarios para que o galego prospere como lingua viva na era dixital mediante ferramentas de acceso libre que posibiliten a interacción en galego entre as persoas usuarias e os dispositivos tecnolóxicos.

3. Promoción da cultura galega:

- Fomentar o coñecemento e a apreciación da lingua e da cultura galegas a través dunha experiencia interactiva.

- Contribuír a incrementar o ecosistema galego innovador arredor das tecnoloxías da linguaxe, así como desenvolver recursos e ferramentas para a aprendizaxe e uso do galego que permitan aplicar diferentes metodoloxías con diferentes graos de adquisición e ampliación para o alumnado.

4. Participación activa do alumnado e dos visitantes do metaverso:

- Crear un ambiente onde os usuarios non só consuman información, senón que tamén interactúen e participen activamente nas Escape Rooms e obradoiros.

Cales foron os principais recursos que se empregaron na elaboración da exposición?

Para a realización da exposición, empregáronse diversos recursos tecnolóxicos e humanos:

1. Plataforma do metaverso: unha plataforma dixital que permite a creación e exploración de espazos virtuais.

Genial.ly para as Escape Rooms:

Captura do metaverso cartel 1

2. Contidos multimedia: vídeos, audios, textos dixitais e representacións gráficas das obras e da vida de Villalta.

3. Recreacións virtuais: espazos interactivos que representan lugares significativos na vida de Villalta.

4. Colaboración do profesorado e do alumnado do CIFP A Carballeira-Marcos Valcárcel: persoal docente das catro familias profesionais existentes no noso centro educativo das especialidades de Formación e Orientación Laboral, familia profesional de Informática, Química, Sanidade e Seguridade e Medio Ambiente, así como o persoal non docente que axudou a acondicionar os espazos e materiais para o desenvolvemento de actividades relacionadas co proxecto.

5. Equipamento de realidade virtual (RV) e impresión 3D para a conmemoración do Día das Letras Galegas: lentes e dispositivos de RV para unha inmersión total e impresoras 3D para marcapáxinas conmemorativos do Día das Letras Galegas e da biografía de Luísa Villalta.

Marcapáxinas 3D realizados polo alumnado de Informática

Descrición da actividade

A exposición «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta» está estruturada en dez temáticas diferentes para destacar as facetas primordiais da vida e da obra da autora.

1. Rumbo á biografía: «Mírame, mírate, mírame en ti e escólleme para soñarte»

No metaverso do cartel 1 e na parte correspondente da unidade didáctica, pódese acceder a toda a información sobre a vida e a obra da autora, imaxes e vídeos sobre a súa vida e a súa cidade natal xunto a unha ruta polos lugares máis significativos reflectidos na súa obra e unha Escape Room da súa biografía.

2. Rumbo á poesía: «Velaí a poesía. Un camiño de coñecemento»

A poesía de Luísa Villalta é unha exploración profunda da identidade e das emocións humanas. No metaverso correspondente ao cartel 2, poden lerse e escoitarse recitacións das súas obras poéticas máis importantes ou cancións realizadas a partir dos seus poemas. Tamén hai actividades interactivas, como talleres de escritura creativa e recitación de poesía, que buscan fomentar a creatividade dos participantes.

3. Rumbo á prosa: «Eu xa non teño memoria do silencio puro, o silencio que sobresalta»

A prosa de Villalta, rica en reflexións e descricións detalladas, está representada nesta sección a través de lecturas interactivas e debates virtuais. No metaverso e na unidade didáctica poden lerse extractos das súas novelas, analizar a vinculación da narrativa coa ciencia, a economía, a metereoloxía, así como participar en actividades interactivas.

4. Rumbo ao teatro: «Sempre o teatro á procura da verdade»

O teatro foi outro dos campos nos que Villalta destacou. Nesta sección, visualizar unha pequena representación virtual dunha das súas obras teatrais.

A experiencia teatral no metaverso e na unidade didáctica busca transmitir a paixón de Villalta pola procura da verdade a través do drama a través da proposta de dinámicas de grupo e actividades que achegan as artes escénicas ao alumnado.

5. Rumbo ao ensaio: «Emigrar é non perder nunca de vista a posibilidade do retorno»

Os ensaios de Villalta ofrecen unha visión crítica e reflexiva sobre diversos temas sociais e culturais. Esta sección permite ler e debater os seus ensaios máis influentes, así como visualizar vídeos de expertos que analizan o impacto e a relevancia do seu pensamento.

6. Rumbo á música: «Velaí a música, que brota como río da existencia»

Como violinista e amante da música, a relación de Villalta con esta arte é explorada nesta sección. Os visitantes poden escoitar gravacións dunha das orquestras das que formou parte e explorar a influencia da música na súa obra literaria a través das opinión de expertos recollidos en audiovisuais, así como participar en actividades e análises de textos que combinan música e literatura.

7. Rumbo á docencia: «A nena que aínda teño que chegar a ser»

A traxectoria profesional de Villalta como docente é celebrada nesta sección, onde se destacan as súas contribucións á educación e ao ensino da lingua galega. No metaverso e na guía didáctica, recollen a información dos centros educativos nos que desenvolveu a súa profesión docente e diferentes ensaios da autora sobre a educación nos que enxalzou a educación como «a posibilidade… de fluencia entre as clases sociais e de mellora» e como «un servizo… para a formación individual… e para a consecución dunha sociedade máis madura».

8. Rumbo ao feminismo: «A inmensidade do espazo que temos para voar»

O compromiso feminista de Villalta está presente en toda a súa obra e vida. Nesta sección, poden explorarse os escritos e accións feministas da autora, participar en actividades de reflexión sobre igualdade de xénero e acceder a fragmentos da obra da autora que promoven a igualdade e o feminismo.

9. Rumbo ao activismo social: «Comezo a expresar o necesario»

Villalta foi unha activa defensora de diversas causas sociais. Esta sección do metaverso e da unidade didáctica presenta as súas iniciativas de activismo, permítelles aos visitantes aprender sobre as causas que defendía e participar en actividades que fomentan o compromiso social: a guerra de Irak, o conflito israelí-palestino, a catástrofe ecolóxica do Prestige e as reunións en prol dun acordo ortográfico.

10. Rumbo aos méritos: «Non me abandono e formo parte»

Nesta última sección, destácanse os numerosos premios e recoñecementos recibidos por Villalta ao longo da súa carreira que poden ser explorados nunha galería virtual que mostra os seus logros e contribucións á cultura galega, así como en diversos vídeos conmemorativos.

Alumnado de Informática colaborando no metaverso

Metodoloxía

A metodoloxía da exposición «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta» céntrase en proporcionar unha experiencia educativa participativa, inmersiva, interactiva, colaborativa, funcional, significativa e con diferentes graos de participación, ampliación e accesibilidade:

1. Aprendizaxe participativa e inmersiva: o uso da realidade virtual permítelles aos visitantes experimentar de forma directa e emocional os diferentes aspectos da vida e obra de Villalta. A exposición usa a realidade virtual para permitirlles aos visitantes experimentar directamente e emocionalmente os diferentes aspectos da vida e obra de Luísa Villalta. A inmersión no metaverso ofrece unha conexión máis profunda coa materia, facendo que a aprendizaxe sexa máis efectiva e memorable.

2. Interactividade: os visitantes poden interactuar con contidos e espazos virtuais e, entre eles, o que promove unha aprendizaxe activa e personalizada. Amais disto, as Escape Rooms permiten achegarse á información das diferentes facetas da autora dunha forma sinxela e interactiva. Amais disto, os obradoiros de escritura creativa, creación de caligramas, recitais de poesía, debates virtuais e outras actividades interactivas fomentan a participación activa e a creatividade dos participantes.

Alén disto, os espazos interactivos que representan lugares significativos na vida de Villalta, como a súa cidade natal, escolas e centros culturais, permítenlles aos visitantes explorar estes lugares como se estivesen fisicamente alí.

3. Colaboración: as actividades como debates, representación teatrais e outros obradoiros propostos fomentan a participación e a colaboración entre os visitantes, creando unha comunidade de aprendizaxe.

4. Funcionalidade e significación: as Escape Rooms, recreacións virtuais, obradoiros de escritura creativa, debates, reflexión sobre obras teatrais, comprensión de textos, análise do espírito emprendedor, elaboración do curriculum vitae… fomentan o pensamento crítico tratando de buscar a utilidade e a relación coa realidade do alumnado e a súa función para o seu desenvolvemento profesional e social.

5. Accesibilidade: a exposición está deseñada para ser accesible a persoas con diversas capacidades, garantindo a inclusión de todos os públicos e a diferentes estilos de aprendizaxe.

Alumnado de FP Básica participando no metaverso

Avaliación

A avaliación por parte do profesorado das actividades propostas varía en función do tipo da actividade:

1. Escape Rooms: son autoavaliables e o profesorado pode recoller datos da participación do alumnado mediante a obtención do código final de cada unha delas.

2. Obradoiros e actividades colaborativas propostas: deben ser avaliados polo propio profesorado.

Análise de datos da plataforma virtual:

- Método: monitorizamos o comportamento dos usuarios na plataforma, incluídos o tempo de interacción, as áreas máis visitadas e as actividades máis populares. Os carteis 1 e 2 correspondentes á biografía e á poesía son os máis visitados, cun sumatorio total de 3000 visitas. O resto de carteis ten aproximadamente un número de 500 visitas cada un deles.

- Salas con maior número de visitas: cada cartel conta con 5 salas que admite un número simultáneo de 50 persoas como máximo. As salas máis visitadas foron as que son accesibles mediante o código QR que aparece nos carteis, mentres que as salas que son accesibles mediante o código QR e ligazóns da guía presentan moito menor número de visitas.

- Beneficios: axuda a identificar que aspectos das actividades son máis efectivos e onde se poden realizar melloras para aumentar o compromiso e a aprendizaxe.

Conclusións

A exposición «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta» podería destacarse polo seu impacto lingüístico, dixital e social.

Aspecto lingüístico

Podería afirmarse que esta proposta didáctica que combina a realidade virtual con metodoloxías analóxicas máis tradicionais permitiu achegar a figura de Villalta a un público máis amplo e diverso, tratando de espertar un maior interese pola literatura e a cultura galegas.

Aspecto dixital

Un dos obxectivos centrais do proxecto, ademais de divulgar a vida e a obra de Luísa Villalta, é promover a presenza dixital do galego, garantindo que a nosa lingua non fique excluída dos novos desenvolvementos TIC, mediante a creación dunha ampla variedade de ferramentas e recursos de alta calidade que postos, de xeito gratuíto e libre á disposición de todos os públicos. Deste xeito, ademais de garantir os dereitos lingüísticos das galegas e galegos no mundo dixital, tamén se contribuirá á modernización e dixitalización de recursos didácticos que promovan o uso da lingua galega dunha forma interactiva e amena para a mocidade.

Aspecto social

A formación en igualdade non pode ser allea ao proceso de ensinanza e aprendizaxe, en todos os niveis educativos e máxime cando se trata de enxalzar a figura de Luísa Villalta, defensora da igualdade, feminismo e xustiza social. As normas, os valores, os elementos que entran en xogo nas relacións persoais e sociais son incorporados polos suxeitos no proceso de ensino-aprendizaxe, polo que é sumamente importante achegar estes valores á sociedade dun xeito atraente e axustado aos tempos actuais.

Captura do metaverso cartel 2

En resumo, a exposición «Viaxe polo metaverso con Luísa Villalta» ofrece unha combinación innovadora de educación, tecnoloxía e cultura, destinada a preservar e promover a rica herdanza literaria e cultural galega na era dixital.