A casa polo tellado
Gabino González Vega
Prof. de Tecnoloxía no IES Plurilingüe Fontem Albei
gabinogv@edu.xunta.es
Delia R. Polo Losada
Prof. de Lingua e Literatura galegas no IES Plurilingüe Fontem Albei
deliapolo@edu.xunta.es
A CASA POLO TELLADO
El colegio poco me enseñó…
si es por esos libros nunca aprendo a:
(si es por el maestro nunca aprendo a:)
coger el cielo con las manos
a reír y a llorar lo que te canto
a coser mi alma rota
a perder el miedo a quedar como un idiota
y a empezar la casa por el tejado
a poder dormir cuando tú no estás a mi lado
menos mal que fui un poco granuja
todo lo que sé me lo enseñó una bruja
Fito y los Fitipaldis
“La casa por el tejado”
Cando escoitamos música? En moitas ocasións forma parte da nosa maneira de ver e de entender a vida. Pois unha canción coma esta de Fito y los Fitipaldis ensínanos unha realidade coa que tropezamos no día a día sen decatarnos. É este cantautor o que, de forma sinxela pero emotiva, nos fai reflexionar sobre o noso labor docente.
Está claro que os profesores traballamos do xeito que cremos máis conveniente para que os nosos alumnos aprendan máis e mellor, pero que pensarán eles? Será eficaz a maneira que temos de formularlles novas aprendizaxes? Ao mellor moitos pensan, ao igual ca Fito, que o colexio non os prepara moito para o que logo van atopar na súa vida diaria.
Cremos que esta reflexión deberiamos espallala entre o profesorado e facer unha autoavaliación para saber se o esforzo e as gañas que poñemos no noso traballo teñen a repercusión necesaria para facer dos nosos alumnos e alumnas persoas con autonomía e capacidade para desenvolvérense por si mesmas no mundo actual e futuro.
Quizais o ensino por competencias nos dea un pouco de luz ou así nolo parece aos docentes que levamos un tempo iniciados nesta nova andaina. Non pensen que foi unha iniciativa que saíu de dentro de nós, foi o azar o que fixo que fósemos elixidos como centro para desenvolver o programa COMBAS alá polo decembro de 2010. Logo deste tempo seguimos sendo uns principiantes nesta materia, mais parece que algo nos vai quedando prendido: a necesidade dunha nova óptica desde a que realizar o noso traballo.
Vexamos cando comezamos a viaxe e onde nos atopamos nestes momentos.
ANTECEDENTES
No curso 2010-2011, o centro foi seleccionado no ámbito nacional para participar no Proxecto de integración curricular das competencias básicas (COMBAS), un programa do MEC que ten como obxectivo acompañar e guiar os centros piloto na implantación das competencias básicas no seu quefacer docente. Neste primeiro ano capacitouse o profesorado para, entre outras cousas, diferenciar tarefa/actividade/exercicio e para xerar o documento ponte do centro e o perfil de competencia asociada a el.
No seguinte curso, o 2011-2012, o MEC non convoca o proxecto COMBAS, pero no centro decídese continuar co traballo realizado ata daquela centrándose no deseño de tarefas, todo isto dentro dun plan de mellora da Consellería de Educación.
Xa en setembro de 2012, a Consellería de Educación convoca o plan Proxecta, dividido en diferentes programas en colaboración con outras consellerías, e o centro ve a oportunidade de empezar a poñer en práctica o aprendido nos dous cursos anteriores polo que solicita os seguintes cinco programas:
Os dous primeiros xa se viñan desenvolvendo en cursos anteriores e os outros tres xorden a partir da iniciativa do profesorado do centro, de tal xeito que, unha vez rematado o proceso de solicitude, a práctica totalidade do claustro participa nalgún dos programas solicitados. Ademais, fóra destes programas, o profesorado embárcase no proxecto Rosalía, co gallo da celebración do 150.º aniversario da publicación de Cantares Gallegos.
En decembro somos novamente invitados a participar no programa COMBAS do MECD na súa modalidade A2, que ten como obxectivo o desenvolvemento das unidades didácticas integradas (UDI).
O NOSO MODELO
A modalidade A2 consta de tres actividades, unha primeira en que se ten facer una reflexión colectiva sobre o impacto das competencias básicas no centro e unha última que ten coma finalidade preparar o centro para a modalidade A3 do programa.
Polo tanto, é a segunda das actividades, a creación da UDI, o elemento importante desta A2 e a que pasamos a relatar.
Desde o equipo docente do Centro Nacional de Innovación e Investigación Educativa (CNIIE) pasóusenos a seguinte táboa que contén todos os elementos que hai que engadir nunha UDI.
Unha vez analizada a táboa, decatámonos de que o que se pedía era moita información para unha soa táboa, polo que decidimos modificala coa intención de xerar un modelo propio, modelo que empregariamos nas nosas programacións.
O modelo resultante pódese ver no documento adxunto que vai ao pé do artigo.
Como primeiro elemento temos a identificación da UDI, onde, ademais da información solicitada no modelo, nós engadimos un novo apartado: Breve descrición. Con este apartado pretendiamos dar cumprida conta da preposición “para”, xa que todas as tarefas teñen que ter un obxectivo concreto.
Na táboa que chamamos Concreción curricular pasamos a enumerar todos os obxectivos didácticos (indicadores de competencia) que imos traballar, non indicamos a súa relación cos obxectivos, contidos e criterios de avaliación porque esta relación xa está recollida no documento ponte do centro.
Nunha nova táboa incluímos toda a información que nos solicitan para a transposición didáctica, así podemos indicar a secuenciación das actividades cos seus respectivos exercicios dun xeito moito máis claro e acompañada de toda a información relevante (modelos de pensamento, metodoloxías, escenarios, agrupamentos, materiais didácticos e temporización).
O último dos elementos que se nos pide é a valoración do aprendido. Nesta táboa colocamos todos os obxectivos didácticos que se deben de avaliar coas súas rúbricas, sempre seguindo as indicacións que nos daban desde o CNIIE, un número par delas e colocadas de maior a menor valor. Este punto levounos a unha prolongada conversa, xa que tiñamos que decidir cantas rúbricas e que valor darlle a cada unha. Ao final, o acordo chegou con catro rúbricas e marcando o aprobado na rúbrica 2, xa que deste xeito podiamos cuantificar con máis rigor os aprobados. As dúas rúbricas a maiores (+4, -1) servíannos como axuda para detectar o alumnado con NEE.
Unha vez cubertos os puntos marcados desde o programa, vimos que era unha mágoa non aproveitar todo ese traballo para darlle unha nota de materia e así decidimos engadir dúas partes máis. Por un lado, unha táboa na que lles dabamos unha ponderación aos diferentes indicadores e así acadabamos unha nota de materia e, polo outro, unha táboa resumo onde se indica a secuenciación das actividades e exercicios, así como os momentos de avaliación, determinando o obxectivo avaliable e o instrumento.
Na seguinte presentación pódense apreciar os diferentes pasos para crear unha unidade didáctica seguindo o modelo xerado polo grupo de traballo.
O seguinte documento resume todo o traballo desenvolvido polos profesores implicados.
Cabe mencionar que do labor realizado por todos os centros piloto que participaron no COMBAS no ámbito nacioal, o CNIIE está a desenvolver unha guía que pretende axudar a comunidade educativa na implantación das competencias básicas na práctica da aula, guía que contén o traballo desenvolvido polo centro como un dos referentes.
VOLVENDO Á CASA POLO TELLADO
Paralelamente a todo este traballo feito polos docentes, pareceunos interesante poñer en práctica esa nova forma de actuar desde as nosas aulas, os programas do plan Proxecta servíronnos de rampla de lanzamento para realizarmos proxectos en que se desenvolvían puntos clave do quefacer por competencias. Escoitando atentamente a canción antes mencionada, podemos decatarnos de cales son algúns deses puntos clave.
Non nos gustaría que os rapaces saian das aulas coa impresión de que o colexio pouco lles serve na súa vida cotiá e así pretendemos deixar de lado o apoio constante dun libro de texto e apostar por unha aprendizaxe emanada do propio interese do alumnado en que o profesor só sexa un mero guía. Seguimos impartindo o currículo da nosa materia, pero desde unha perspectiva máis creativa, máis lúdica e máis próxima aos gustos do noso alumnado. Por exemplo, dentro do proxecto Ríos, aproveitouse a saída a un río próximo (o Lamas) para facer pesca sen morte, ver a saúde do río, limpar o seu contorno e poñer en valor a paisaxe que os rodea.
Facémoslles propostas para conseguir que se sintan capaces de levar a cabo tarefas que nunca pensaron que poderían realizar por si mesmos, como pode ser a creación de vídeos, cómics, xornais…
Queremos rapaces e rapazas competentes na manifestación das súas ideas e dos seus sentimentos, as tarefas axúdanlles a expresarse sacando a súa parte creativa e máis subxectiva. Ter en conta a intelixencia emocional é unha parte fundamental na formación dunha persoa.
Eixe fundamental do noso labor é que os adolescentes se sintan seguros das súas aprendizaxes e dos produtos que realizan e que perdan o medo ao ridículo ou a que algo lles pode saír non tan ben como crían, persoas seguras de si mesmas que gozan no proceso.
O verso que lle dá título á canción “y a empezar la casa por el tejado” fai fincapé na necesidade de ter un pensamento alternativo para a resolución dos diferentes problemas que poidamos ter na vida. Por que non fomentar na mocidade outra forma de ver as cousas? Ás veces cómpre ter unha nova óptica para encarar as situacións, máxime nos tempos en que vivimos. E por que non valerse da experiencia de seres próximos para motivar relacións interxeracionais que lles poden axudar a valorar o propio?
En suma, pretendemos formar unha xuventude autónoma, independente, capaz de enfrontarse a novos retos sen ter a necesidade da aprobación previa constante para continuar adiante.
O obxectivo final deste traballo non é outro ca o de converternos nesa meiga que anda á busca da apócema máxica que lles sirva para atopar o que Sir Ken Robinson denomina o “elemento”, é dicir, aquilo que se nos dá ben e que nos encanta facer. Descubrir ese algo é o que nos vai axudar a acadar o noso maior grao de autorrealización e tamén despregar o noso máximo nivel de contribución á sociedade.
PARA TERMINAR
Todo o traballo aquí exposto non podería levarse a cabo sen a participación do Claustro de profesores do IES Plurilingüe Fontem Albei, composto por José Manuel Álvarez López, Paula Alvite Alvite, Laura Arrojo Reguera, María Concepción Boente Cima, Miguel Carricoba Armesto, Gloria Fernández Blanco, Alejandro Fernández López, María Carmen Fernández Simón, Julio Ferreiro Rubianes, Ana Rosa Flórez González, Manuel García Vila, María del Carmen Gómez Fernández, Antonio Alberto Iturralde Caballero, Rosa María Labandeira Redondo, Francisco Xosé Lamas Antón, Antonio López Barrio, Patricia Muñoz-Ayala Sánchez, Julián Pallares Martínez, Consuelo Pérez Fuentes, Inés Pérez Rellán, Delia Remedios Polo Losada, Manuel Regueiro Álvarez, María Pilar Sobrado Correa e María Monserrat Testa Ferreiro.
E, por suposto, nada disto sería realidade sen o alumnado do IESP Fontem Albei. A todos eles,
GRAZAS!
Imprimir
Recomendar
