A realidade virtual

O futuro na educación

Rafael Veiga Cid
rafael@edu.xunta.gal
IES San Clemente (Santiago de Compostela-A Coruña)

 

Que é a aprendizaxe con realidade virtual?

A realidade virtual é un conxunto de técnicas informáticas que permiten crear imaxes e espazos simulados de aparencia real, nos que unha persoa, mediante un dispositivo visual, ten a sensación de estar inmersa nese espazo virtual.

A realidade virtual permítelle ao estudantado experimentar múltiples capacidades. O xeito máis sinxelo é a posibilidade de desprazarse de forma virtual a calquera destino no mundo sen ter que saír das aulas. Imaxinade que o noso alumnado pode explorar as pirámides de Exipto, introducíndose nos seus túneles e camiñando entre as diferentes estancias como se o estivesen facendo na realidade e todo sen saír da aula. Ou imaxinade que o alumnado puidese viaxar por dentro do corpo humano como se fose unha pinga  de sangue e ver todos os órganos ou o seu funcionamento en directo. As posibilidades son inmensas en calquera campo que poidamos imaxinar.

Home con lentes de realidade virtual

 

Moita xente escoita falar de realidade virtual, pero sempre imaxina que iso ten que ver con videoxogos ou algo relacionado coa investigación ou cousas similares. Non obstante, a realidade é ben distinta.

Hoxe en día, grazas ás capacidades da tecnoloxía móbil, a realidade virtual está practicamente ao alcance de calquera.

Cando falamos de realidade virtual nas aulas, referímonos en moitos casos a contidos interactivos (imaxes ou vídeos) que lle permiten ao espectador explorar os 360 graos completos dunha escena.

Por exemplo, na seguinte ligazón podemos ver unha visita ao museo do Louvre en 360º.

Outro exemplo pode ser unha visita virtual a un colexio.

 

Como aprendemos hoxe?

Antes de mergullarnos nos detalles de como a realidade virtual na educación axudará a mellorar o proceso de aprendizaxe, é importante entender por que debemos mellorar a calidade da educación en primeiro lugar. Historicamente, a maioría das tecnoloxías deseñadas para axudar á aprendizaxe estivo dirixida a permitir o acceso á información: feitos e observacións sobre o mundo. Antes dos ordenadores, tiñamos unha poderosa ferramenta que nos axudaba a reter feitos: os libros.

Na era das tecnoloxías dixitais, os libros estanse a converter en libros electrónicos. Os motores de busca modernos facilitan moito a procura de feitos: con só uns poucos clics podes atopar respostas a moitas preguntas.

Aínda que o coñecemento se tornou máis facilmente dispoñible para máis persoas, o enfoque actual da educación ten dous problemas importantes:

- Está baseado no mesmo formato antigo: retención de feitos. Os métodos de ensino céntranse en proporcionar feitos; porén, ter acceso e consumir moita información non é aprender. Non é o mesmo estar informado que educar.

- Moita xente ten dificultades para comprender a información. Demasiada información recibida nun curto período de tempo pode desbordar facilmente os estudantes. Como resultado, abúrrense, desenganchan e normalmente non están seguros de por que están aprendendo sobre un tema en primeiro lugar.

Adoita ocorrer que, se non cambiamos a forma de ensinar, o alumnado perde o interese no que se está ensinando. Imaxinade que as pautas son que o profesor explica, pon as tarefas e corrixe. Se a mente xa coñece o que vai a ocorrer de antemán, automaticamente deixa de prestar atención e desconecta no primeiro minuto. Temos que conseguir captar a atención do alumnado, que as súas mentes se decaten de que estamos a falar de algo interesante ou motivador. Temos visto en Internet como moitos profesores fan uso de moitas ferramentas informáticas como as redes sociais, TikTok, Instagram, Facebook... Hai que recoñecer que o alumnado está vivindo unha revolución tecnolóxica e nós como formadores non podemos ser alleos a iso. Independentemente de que vexamos a utilidade desas redes, un pensamento que nos ten que vir á cabeza é o de como podemos facer para integrar algunha destas ferramentas nas nosas materias, é dicir, trátase de incorporar metodoloxías, accións, tecnoloxías, que permitan captar a atención do alumnado e que sirvan de introdución á materia que queremos explicar.

 

En que pode axudar a realidade virtual na educación?

A realidade virtual pódese utilizar para mellorar a aprendizaxe e a participación dos estudantes. A educación con realidade virtual pode transformar a forma en que se imparte o contido educativo; funciona baixo a premisa de crear un mundo virtual —real ou imaxinado— e permite que os usuarios non só o vexan, senón que tamén interactúen con el. Estar inmerso no que estás aprendendo motívate a entendelo completamente. Requirirá menos carga cognitiva para procesar a información.

Uso da realidade virtual nunha aula

 

Aquí temos algunhas propiedades que fan que a realidade virtual na educación sexa tan poderosa:

  • Mellor sentido do lugar

Cando o estudantado le sobre algo, moitas veces quere experimentalo. Coa realidade virtual non se limitan a descricións de palabras ou ilustracións de libros; poden explorar o tema e ver como se ensamblan as cousas.

Grazas á sensación de presenza que proporciona a realidade virtual, o estudantado pode aprender sobre un tema vivíndoo. É fácil esquecer que as experiencias de realidade virtual non son reais: un corpo realmente cre que está nun lugar novo. Este sentimento engancha a mente dun xeito notable.

  • Escalar experiencias de aprendizaxe

As tecnoloxías como os laboratorios de ciencias son sorprendentes: permítenlle ao estudantado comprender como funcionan as cousas baseándose na experiencia práctica.

Un dispositivo de realidade virtual relativamente pequeno pode incluso actuar como un laboratorio científico completo.

Pero tales tecnoloxías son caras e case imposibles de escalar. Tamén están limitados no número de cousas que poden facer.

  • Aprende facendo

É un feito ben coñecido que a xente aprende mellor facendo; non obstante, se inspeccionas a educación moderna, verás o pouco que se aprende facendo. Os estudantes céntranse en ler instrucións en lugar de utilizalas na práctica.

A realidade virtual na educación ofrece unha base de experiencia para a instrución. Coa educación con realidade virtual, o alumnado inspírase para descubrir por si mesmo. O estudantado ten a oportunidade de aprender facendo, máis que lendo pasivamente.

  • Desenvolver a creatividade

Ter realidade virtual na educación é útil non só para o consumo de contidos, senón tamén para a creación de contidos. Ao darlle ao estudantado ferramentas poderosas, tales como Tilt Brush de Google, axúdaslle a impulsar a súa creatividade.

  • Aprendizaxe visual

Moitas persoas son estudantes visuais; a realidade virtual é moi útil para este grupo de alumnos. En lugar de ler sobre cousas, os estudantes realmente ven as cousas das que están aprendendo. Poder visualizar funcións ou mecanismos complexos fai que sexan máis fáciles de comprender.

  • Reacción emocional

As reaccións viscerais ao que estamos a vivir son fundamentais para formar recordos. A realidade virtual na educación facilita a participación dos estudantes todo o tempo, facendo que as experiencias sexan memorables.

  • Os usuarios están preparados para adoptar as novas tecnoloxías

A primeira idea que se lle ocorre a calquera cando pensa na tecnoloxía de realidade virtual é unha experiencia de entretemento. Moitos deseñadores ven a realidade virtual como unha extensión da industria dos xogos. É certo que a realidade virtual se dedicou historicamente aos xogos, pero as cousas están cambiando. Segundo unha enquisa recente realizada por unha empresa chamada Greenlight VR, o desexo de educación supera o desexo de contido de xogos: 63,9 por 100 fronte a 61 por 100.

 

Como introducir a realidade virtual nas aulas?

Para facer uso da realidade virtual nas aulas poderemos comezar facendo uso de dispositivos móbiles acoplados a unhas lentes de realidade virtual. En tendas como AliExpress poderemos encontrar lentes deste tipo desde 5 €.

Outro nivel é o emprego de lentes de realidade virtual con procesamento autónomo. Estas lentes xa integran os circuítos para procesar vídeos e imaxes en realidade virtual sen necesidade dun móbil. Estas lentes, dependendo do seu prezo, ás veces dependen dun PC para facer o seu traballo e noutros casos máis avanzados son totalmente autónomas.

Lentes Oculus Quest 2

 

Exemplo de fabricantes de lentes de realidade virtual

Algúns exemplos de aplicacións e contidos que fan uso da realidade virtual

 

Conclusións

Existen numerosas aplicacións baseadas na realidade virtual ou aumentada que poden axudarnos a motivar o alumnado na aprendizaxe de moitos contidos rutineiros das nosas materias. Por exemplo, nos proxectos de clase, como complemento das actividades ou protagonistas destas, en diferentes materias como impulso motivacional ou mesmo en metodoloxías de aprendizaxe transversais.

No marco da educación, tecnoloxías como a realidade virtual poden proporcionar unha integración case perfecta da aprendizaxe desde o punto de vista pedagóxico e técnico.

No IES San Clemente en Santiago de Compostela (en ciclos formativos de Informática) estamos comezando a investigar as posibilidades da realidade virtual co alumnado, tanto no deseño de contornas virtuais como no uso da realidade aumentada aplicada no desenvolvemento de aplicacións móbiles.

A realidade virtual debería ter como obxectivo traballar ese «fío» que une o profesor co seu alumnado para mellorar a liña de aprendizaxe e chegar ao noso alumnado dun xeito máis produtivo e eficiente.

A tecnoloxía educativa é, polo tanto, unha mera ferramenta, que funciona máis como un medio que como un fin en si mesma! Animádevos a introducir estas ferramentas na aula! Veredes que son moito máis sinxelas do que en principio poderiades imaxinar.

 

 

Número: 
83 / xaneiro-xuño 2022
Sección: 
Experiencias