Esteban Folgar Brea
IES Audiovisual de Vigo
esteban.folgar@edu.xunta.es

Co obxectivo de conseguir a necesaria actualización constante dos docentes, os diferentes CFR ofertan cursos formativos puntuais, que teñen un gran valor didáctico, pero son xerados e controlados polos propios centros de formación. A diferenza deles, os plans de formación do profesorado parten da iniciativa do centro de ensino, que é o que debe realizar unha valoración das súas necesidades e ser quen de presentar un plan realista e realizable, coa implicación do profesorado, para coñecer novas realidades, novos sistemas educativos ou para implantar contidos que non teñen cabida doutro xeito.

No exemplo concreto que queremos presentar, o IES Audiovisual de Vigo, trátase dun centro no que se ofertan ensinanzas da familia de Imaxe e Son para audiovisuais. O centro abriu as súas portas no curso 2005/06, e daquela ofrecía os ciclos de Son e de Produción. Paulatinamente foi medrando e no curso 2012/13, no que se creou o primeiro plan de formación, empezou a ofertar tamén o ciclo de Realización de audiovisuais e espectáculos. Aínda que estas ensinanzas están agrupadas baixo unha mesma cualificación profesional para ser impartidas, a realidade é que os contidos, as habilidades e os coñecementos que se necesitan para cada un destes sectores no mundo profesional do audiovisual son moi diferentes. Por este motivo, os docentes do IES Audiovisual demandabamos unha formación máis específica, encamiñada a cubrir as deficiencias formativas previas ao ter unha orientación diferente.

Esta situación podíase solucionar por medio dos habituais cursos formativos que os CFR organizan, tradicionalmente nos meses de xullo e setembro. Non obstante, os cursos estaban xa previamente establecidos, seguindo os prazos normais e esixidos desde os organismos superiores. O plan de formación era a solución óptima, xa que nos permitía deseñar os itinerarios formativos necesarios, coa temporización máis axeitada ás nosas demandas e cos contidos idóneos para nós, en función das necesidades formativas que debían ser cubertas.

Para enfrontarnos ao novo reto que supón a impartición de novas especialidades, formulamos un itinerario formativo cun seminario, xunto cun curso específico de montaxe de vídeo, e un segundo itinerario, tamén cun seminario e un curso, no que preparamos unha serie de prácticas coa participación dos tres ciclos que se ofertaban nese momento no centro. A tarefa de coordinar a todos os profesores que impartían docencia nos módulos implicados foi ardua, pero pagou a pena, xa que no mesmo curso conseguimos levar a cabo unha actividade de aula na que quedou plasmado que este sistema de traballo era o máis efectivo á hora de traballar no noso sector.

A idea principal, que se repetiu nos anos sucesivos, era facer un curso formativo por itinerario, no que o docente fose un especialista do sector, que tivese os coñecementos reais propios do mundo laboral, que estivese actualizado e dominase os procedementos produtivos, e que tivese a habilidade necesaria para poder transmitilos. Deste curso, cunha orientación teórico-práctica, parte despois un grupo de traballo (no itinerario de Realización) e un seminario (no itinerario de creación de prácticas interciclos) que, tomando como base os coñecementos adquiridos no curso, lles permitise aos docentes dar forma didáctica aos novos contidos presentados. Tanto o seminario como o grupo de traballo completábanse cun relatorio breve, no que outro profesional do sector comprobaba e supervisaba o proceso de traballo que se estaba levando a cabo. Desta forma, ter un plan de formación permitiunos, no seu primeiro ano no IES Audiovisual, incorporar á fase de deseño de actividades para levar á aula a catro profesionais do sector audiovisual, e elaborar unha importante cantidade de materiais que se puxo á disposición de todos os docentes.

As actividades para os alumnos leváronse a cabo no terceiro trimestre, e tanto a avaliación que fixemos os docentes como as impresións que manifestou o alumnado nos cuestionarios presentados foron moi boas. Por suposto, detectáronse erros, que foron rexistrados e analizados para evitar que volvesen ser cometidos.

Neste primeiro curso, deseñáronse dúas actividades orientadas á formación dos alumnos. No primeiro caso, tratábase de recrear secuencias de cine clásico. Os docentes escollemos filmes clásicos dos que extraemos unha secuencia clave e o alumnado tivo que recrealo. Esta actividade foi levada a cabo polo ciclo de Realización, aínda que contou coa axuda dos seus compañeiros de Produción, co que se conseguiu crear un bo ambiente de traballo que nos animou a formular tamén a seguinte actividade saída dos nosos itinerarios formativos.

A imitación dos procesos de traballo habituais no mundo real, dividimos as clases de Produción, Realización e Son en grupos, que se comunicaron e traballaron entre eles dun xeito autónomo, aínda que moi supervisados polos seus profesores. O produto final que había que conseguir eran unhas curtas, con actores externos á escola, localizacións na área de Vigo e guión libre. A experiencia foi moi ben valorada polo alumnado, o que nos animou a manter este sistema de traballo en cursos sucesivos, con adaptacións e melloras.  https://vimeo.com/44092588

No ano seguinte, a oferta formativa do IES Audiovisual ampliouse coa incorporación do ciclo medio de Videodj e a modalidade a distancia do ciclo superior de Son. Esta nova realidade obrigounos de novo a preparar dous itinerarios formativos para adecuarnos ás novas materias que supuxo o ciclo de Videodj e aos novos métodos de impartición que implicaba a modalidade a distancia. Ao igual que no curso anterior, no 2013/14 proxectáronse dúas liñas de traballo, cun curso formativo e un grupo de traballo ou un seminario, e igualmente a docencia e supervisión de catro profesionais do sector, que colaboraron de xeito activo e moi positivo na creación de materiais didácticos que finalmente chegaron ás aulas como actividades para os alumnos.

Neste caso, as actividades que se levaron á práctica foron unha tarefa de creación de videomapping, enmarcada no contexto dunha festa escolar deseñada, organizada e xestionada polo alumnado, e varias prácticas máis pequenas dos alumnos de Son.

Prácticas dos alumnos de son

Como complemento ás actividades realizadas o ano anterior, formulouse tamén unha práctica na que o alumnado de Son debería buscar grupos para gravarlles unha maqueta e promovela no ambiente musical vigués. Ademais de contar con grupos xa establecidos, fíxose tamén un CD no que os intérpretes eran alumnos de primaria e secundaria dos colexios da área de Vigo. Este tipo de actividades contribúen a que os pequenos músicos teñan un primeiro contacto cun estudio de gravación, serve para que os futuros técnicos de son se enfronten a unha situación case real de gravación (tempo limitado, esixencias dos grupos, condicionantes técnicas), e para que os produtores comprendan realmente cal é o rol que desempeñarán na industria musical unha vez que se incorporen ao mercado laboral. Por estes motivos, a avaliación desta práctica foi das máis positivas.

Presentación do CD

No curso  2014/15, modificouse a solicitude dos plans de formación para converterse en plans bianuais (ou cunha periodicidade superior), pero o modelo que tiñamos xa probado continuaba a ser válido, polo que formulamos de novo dúas liñas de traballo, unha para Videodj e outra para Son, tamén con cursos formativos e grupos de traballo, que chegaron igualmente ás aulas no terceiro trimestre e tiveron unha excelente acollida polo alumnado.

Desde o punto de vista do noso centro, a principal vantaxe que supoñen os plans de formación é a de realizar o deseño dos cursos e as actividades desde o propio centro, sempre seguindo os criterios e a coordinación do noso CFR, pero cun grao de autonomía moi superior ao que se ten nos cursos xenéricos que se imparten durante os períodos lectivos. Nun plan de formación, son os docentes implicados os que poñen os horarios, os que deciden os temas que se van tratar e os que marcan os pasos para conseguilos. Ademais, no IES Audiovisual buscamos sempre a aplicación á aula dos materiais e proxectos que formulamos, xa que consideramos que a mellor forma de avaliar o traballo realizado nos grupos de traballo e seminarios, alimentados cos coñecementos adquiridos nos cursos formativos, é poñelo en práctica e levalo á aula. Os beneficiarios finais das melloras na formación do profesorado deben ser sempre os estudantes, polo que ter a retroalimentación de ver como responden ás tarefas que se elaboran nos itinerarios formativos é a mellor avaliación posible.

Polo que a nós se refire, confiamos en que este modelo de sistema de aprendizaxe continuada para os profesores se potencie e continúe, e mesmo se amplíe en vindeiros cursos, xa que lles ofrecen aos docentes a necesaria formación continua e actualización dos sistemas produtivos. Ademais, os grupos de traballo creados no propio centro, que permiten pór en común métodos de ensinanza e materiais que moitas veces quedan limitados a unha única materia, pero que son, e deben ser, exportables ao conxunto do ciclo, son unha ferramenta óptima para compartir coñecemento e establecer criterios de por onde debe ir a docencia, e fomentan o compañeirismo e o traballo en equipo, todos eles elementos imprescindibles para conseguir a tan desexada educación de calidade.