(PROXECTO de DIVULGACIÓN e CONCIENCIACIÓN AMBIENTAL)

Participación nun concurso da FAO para incentivar a reflexión sobre impactos nos solos

O balance en vidas humanas e danos materiais en Galicia e Portugal da vaga de lumes forestais desencadeada coas condicións asociadas ao paso do furacán Ophelia  en Octubro de 2017 levou a unha situación de gran alarma social. Dende o departamento de Bioloxía e Xeoloxía do IES Pontepedriña coordinamos unhas actividades informativas, de investigación e concienciación, aproveitando que o lema do Día Mundial do Solo  para este ano "Caring for the Planet starts from the Ground" encaixaba cos nosos obxectivos. A idea básica foi utilizar como actividade motivadora central a participación no “Concurso de Pintura con Solos” (Soil Painting Competition), de xeito que a obra relatase a destrucción de vexetación e dos solos, pero incidindo nos labores de mitigación post-incendio.

Contamos coa colaboración  de Rafael Zas, investigador Rafael Zas, do Grupo de xenética e ecoloxía forestal  da Misión Biolóxica de Galicia -CSIC e participante nun grupo cidadán de voluntariado no concello de Pontecaldelas. Trátase dun dos lugares onde a poboación temeu polas súas vidas e vivendas na noite do 15 de octubro, onde posteriormente se organizaron labores de mitigación do impacto nas zonas incendiadas máis susceptibles á erosión mediante a técnica de mulching.

A celebración do Día Mundial do Solo (5 de decembro) foi o punto de referencia do Proxecto Despois do Lume, ainda que trasladamos a celebración ao 30 de novembro por criterios organizativos. Previamente, rexistramos o evento na páxina web de FAO-WSD. No  día escollido pintaríase a obra no distribuidor central, o espazo máis visible do instituto, no que situamos os paneis dunha exposición fotográfica que permaneceu varias semanas. Organizáronse tamén charlas informativas: “Os incendios forestais en Galicia: un problema complexo inundado de opinións infundadas” onde Rafael Zas referíuse aos aspectos ecolóxicos e a análise da causalidade, mentras que Gloria Bustingorri explicaba a organización dos labores post-incendio do voluntariado.

Formamos dous equipos entre o alumnado de 14-15 anos de idade (3º e 4º de ESO). Un deles, dirixido por Estela Pintos do departamento de Plástica, centrouse na preparación dos pigmentos de orixe edáfico e vexetal, do deseño do mural e da execución da obra nun espazo público. Un segundo equipo, dirigido por Anxa Novo do departamento de Tecnoloxía, ocupariase do rexistro de imaxes de todo o proceso, incluíndo a preparación do vídeo co time lapse do proceso de pintado para enviar ao concurso da FAO. Había tamén un terceiro grupo de alumnas que interpretaron a música de fondo do vídeo .

Ademais das saídas para coller mostras de solo para a obtención de pigmentos, a actividade previa fundamental realizada en novembro foi unha visita ás zonas queimadas, guiada por investigadores e técnicos forestais que participaran tamén en labores de voluntariado. Os dous equipos coñeceron a problemática, recopilaron material gráfico, realizaron entrevistas, e recolleron cinza e carbóns á empregar na realización do mural.

Este traballo gañou o primeiro premio no concurso da FAO-GSP, pero xa antes do anuncio do mesmo proseguimos con actividades de divulgación ao longo do curso e hai máis planificadas para o ano escolar 2018-2019:

• En decembro, antes do anuncio do premio, implicamos no proxecto á  maioría do alumnado de 12-13 anos  mediante a  xerminación de sementes de Quercus, destinada a súa plantación no outono vindeiro. Daquela a Sociedad Española de la Ciencia del Suelo (SECS) xa mostraba un gran interese polo noso proxecto e comezamos colaborar cunha primeira publicación no seu boletín semestral de noticias.

• En colaboración coa Delegación Territorial da SECS en  Galicia organizamos para o 25 de abril unha segunda charla "Restauración hidrolóxico  e forestal post-incendio ", a cargo de Agustín Blond, do Servizo de Montes de Pontevedra, e planificamos a seguinte  "Restauración de solos queimados") con persoal investigador do IIAG-CSIC.
  

• Na primavera organizamos presentacións orais do proxecto, a cargo do propio alumnado premiado. A primeira, realizada o 14 de Maio, estaba dirixida a un grupo de estudantes do CPI de Bembibre, en visita ao noso centro para unha xornada de literatura española previamente programada. A segunda, realizada o 13 de xuño, foi unha presentación ante os medios de comunicación con participación tanto de representantes da SECS e da Universidade como de autoridades da Xunta (conselleiro de Educación e conselleira de Medio Rural) .

• Xa en Xullo estivemos no congreso internacional "LandCare for the Future" presentando o póster do noso proxecto (Fire Impacts and soil Painting: a Teaching Project). Aproveitando a súa  estancia en Compostela para asistir ao congreso  visitounos Jorge Mataix  -presidente da SECs- para coñecer máis en detalle o noso proxecto.

 Coordinación do proxecto: Nicolás Lucas, departamento de Bioloxía e Xeoloxía

 Coámonos na Ivy League, compartimos podium coa Uni de Cornell!

<<

 *        After the Fire_Despois do lume_(FAO-Pontepedriña)

 *          

  Fotolibro cos eventos mundiais do WSD 2017 (7 páx)
      (enlace a documento completo aquí)

  <<< VIDEO ENVIADO ao CONCURSO 

    "SOIL PAINTING COMPETITION 2017"    

Pintura realizada para o concurso (preme para ampliar)

Vídeo co timelapse do proceso de pintado do mural  >>

Nicolás Lucas: realización do timelapse / PEDRO LUCAS: Música

O PROXECTO NOS MEDIOS DE COMUNICACIÓN - PUBLICACIÓNS

• FAO > Día Mundial del Suelo > Eventos Mundiales >    Mapa interactivo (premer)      Fotolibro:  Events around the globe , WSD 2017   Póster Events...

• FAO > Dia Mundial del Suelo > Actividades > Soil Painting Competition

• FAO > Global Soil Partnership > Pillars of Action > Awareness raising > Soil Painting Competition  

• Sociedad Española de la Ciencia del Suelo (Boletin Semestral)  > NEWS-SECS 2018.16 (visor -  pdf)     Artigo en páx. 20-21  
• Sociedad Española de la Ciencia del Suelo (Boletin Semestral)  > NEWS-SECS 2018.17 (visor -  pdf)      Artigos en páx. 11, 17-18, 25
  

World Association of Soil and Water Conservation (WASWAC) / Fire Impacts and Soil Painting: A Teaching Project, Hot News 02, 2018, pp.6-13

• (10/01/2018) "El IES Pontepedriña gana un concurso de la FAO..."
• (14/06/2018) "El mural de ceniza y tierra del monte gallego vencedor en el certamen de la FAO..."

  TELEVISIÓN DE GALICIA Telexornal mediodía.

• (15/01/2018) "O IES da Pontepedriña, premiado pola FAO por un traballo sobre os incendios"
• (13/06/2018) "Os alumnos do IES Pontepedriña dan unha lección de arte e bioloxía a través dun mural"

   CORREO TV. 

• (13/06/2018) Un traballo sobre os lumes, Premio  FAO para o IES Pontepedriña

  RADIO VOZ.   (13/01/2018) Voces de Santiago.

XUNTA DE GALICIA 

•  (13/06/2018) Sala de comunicación
•  (13/06/2018) CONSELLERÍA de EDUCACIÓN 
•  (13/06/2018) CONSELLERÍA de MEDIO RURAL
• (14/06/2018) CONSELLERÍA DE POLITICA SOCIAL. Dirección Xeral de Xuventude, Participación e Voluntariado.

 

>>>>>>  Xornais dixitais   >>>>>>>>>>>>

•  (13/06/2018) COMPOSTELA24HORAS.com
•  (13/06/2018) NOTICIASDE.es

>>>>>>> REDES SOCIAIS >>>>>>>>>     Resumido no dossier

"IMPACTO en MEDIOS de COMUNICACIÓN"

 

Entrevista en RadioVoz-- (audio mp3) "Voces de Compostela", xoves 18/01/2018 (dende 1:41:53)

ASAMBLEA PLENARIA da ALIANZA MUNDIAL polo SOLO (FAO-GSP)

(Roma 11-13 de Xuño)

CRÓNICA FOTOGRÁFICA

Equipo gravación vídeo (ESO4) coordinado por ANXA NOVO:   
                          LOIS MORÓN, DANIEL MÉNDEZ, ARTUR VÁZQUEZ e LAURA CAEIRO

  Recollida de mostras en solos das anfibolitas dos arredores do Viso, Compostela

  Para cada recreo das tres primeiras semanas de novembro, ESTELA PINTOS tiña novas ideas e o material disposto para levalas á práctica

Irene, Silvia e Iria nunha das primeiras probas con pigmentos de orixe edáfica

Considerouse tamén a posibilidade de deseños figurativos >>

  Pontecaldelas, primeiras sensacións nunha área queimada

 A aldea sitúase na parte superior da vertente ocupada polo bosque. Iste era relativamente recente, ocultaba socalcos correspondentes a terreos agrícolas abandoados nas emigracións da década de 1960.

  Preparación para a gravación das explicacións do Dr. Rafael Zas, investigador na misión Biolóxica de Galicia

Os lumes non só destrúen vexetación, tamén afectan á fauna ...

 <<<   ... e aos  solos, como neste cambisol

A severidade do lume foi baixa neste sector de carballeira, non se queimaron as copas; as follas caen posteriormente e forman unha cobertura protectora (mulching). Ademais a ausencia de pendente vai limitar a erosión hídrica.

                  Neste sector de piñeiral tamén o risco de erosión é baixo:   pouca pendente e cobertura de acículas

Os resultados de investigacions recentes mostran que  en Galicia o mulching con  palla é o mecanismo máis efectivo para mitigar a erosión post-incendio, especialmente nas zonas de pendente máis susceptibles

Preparación para a gravación da entrevista a RAFA ZAS

Palmada de Artur para  facilitar a sincronización do audio

  No deseño da entrevista participou alumnado de 4ºESO coordinado por MARILÓ LAGARÓN (departamento de Galego)

Laura e Cristina

Ensaio de a pequena escala de pintado da obra: materiais, técnica,  e secuencia de capas de pintura a aplicar.

O proceso deberá ser fluído porque se vai facer un video a partir dunha secuencia fotográfica (time-lapse)

Para programación da frecuencia de disparo na secuencia fotográfica, estimamos en dúas horas e media a duración do proceso de pintado.

  Fixación do lenzo (en realidade cartón pluma cun papel pegado, con  arrugas para lograr textura buscada)

 Xa vestidas para pintar, trituran pedazos de palla do mulching de Pontecaldelas

O escenario está case rematado, falta cubrir con papel os bordos do lenzo

As 11:45 horas o equipo comeza coa fase de pintado das capas base. Aumnado e profesorado observan dende a primeira e segunda plantas que conflúen no distribuidor central do edificio.

 Finalizando aquí a base, que estará xa rematada para o recreo das    12:25 horas; interrómpese o pintado durante 20 minutos  para  facilitar o secado. Todo o instituto pode admirar o traballo realizado.

Fotograma 1337

Fotograma 1420

Imaxes extraídas da secuencia de

2468 fotogramas utilizados para a

realización do time-lapse,

O  intervalo de disparo escollido foi de 3 segundos.

Corresponden á segunda fase do proceso de pintado da obra, incluíndo o  remate na que se dispón palla do mulching, follas e sementes.

Fotograma 2034

Fotograma 2260

Fotograma 2410

Tres semanas agotadoras consumindo tódolos recreos en planificación,  preparación de materiais, discusión e probas; al fin ESTELA PINTOS  posa coas  artistas:

   PAULA ALFONSIN, CRISTINA DÍAZ, (4º ESO)

         SILVIA FUENTES, IRENE GARCÍA, IRIA FEBRERO (3º ESO)      

 Celebración do Día MUNDIAL do SOLO: charlas

  Rafa analiza as causas dos incendios forestais en Galicia e os seus     efectos en ecosistemas e solos

Arranxos de  "Lamento della Ninfa" e guitarra: VICTOR BLANCO

Gravación e edición audio: ANTONIO RIVAS

SILVIA FERRO (clarinete); ANA BALSA, NOA GARCÍA (violonchelo) 

                          CRISTINA SANTAYA , MILAGROS ANGUEIRA (clarinete)

 
 Decembro 2017

Recollemos,

o equipo técnico monta o vídeo no par de sesións da materia TIC de Anxa que quedan antes da ponte de decembro.

Enviamos todo á FAO.

E veñen os exames e avaliacións;  antes de rematar o trimestre quedan dous días para facer a plantación de sementes de Quercus.

ANXA NOVO

(Tecnoloxía)

NICOLÁS LUCAS

(Bioloxía)

ESTELA PINTOS

(Plástica)

  Plantación de Landras

Coa intención de ampliar o coñecemento e participación do

alumnado no proxecto "Despois do Lume", organizamos a

plantación de landras de carballo (Quercus robur) co alumnado

de 12-14 anos (ESO1 e ESO 2).

Apañadas en bosques de Pontevedra próximos á zona

queimada que visitamos, entregóunolas Rafa Zas durante 

a celebración dos actos do Día Mundial do Solo.

O segundo propósito era organizar un acto simbólico de

reforestación durante o seguinte curso escolar (outono, 2018).

ABRIL 2018- Instalación permanente da pintura premiada.

O mural sitúase no lateral do mesmo  espazo onde foi realizado. Foi necesario un  importante traballo de fixación e estabilización por parte de Estela.

      Charla de Agustín Blond   (25 de Abril 2018)

Agustín é responsable da reforestación de zonas forestais incendiadas na provincia de Pontevedra. Na súa charla explicou como:

1) Priorizar as zonas de maio pendente -máis susceptibles á erosión- e con solos de peor calidade.

2) Escoller as especies que realmente van sobrevivir nestas áreas menos propicias.

3) Escoller a maquinaria capaz de acceder a zonas complicadas, producindo un impacto mínimo nos solos. 

Ao mesmo tempo decribiunos como evitar que a escorrentía arrastre sedimentos aos cursos fluviais, evitando os danos que estos fenómenos producen.

ANA CABALELAS (departamento de Lingua Española) organizara previamente unha xornada literaria para  na que participaría alumnado de 4º ESO do CPI de Bembibre.

Decidimos que os nosos estudantes premiados podían presentar o   proxecto "Despois do Lume" ao alumnado visitante ese mesmo día.

A propia Ana os adestrou para optimizar a presentación oral.

 Ana Cabanelas inicia a recepción do alumnado de Bembibre

Disposición dos paneis da exposición para a presentación no distribuidor central do edificio

 Cristina e Paula explican o proceso de pintado do mural

Dende a Dirección Xeral de Educación manifestóusenos o interese en estar presentes nun acto de presentación do proxecto ante os medios de

    comunicación, no que tamén particíparía o conselleiro. Máis tarde sumaríase ao acto a conselleira de Medio Rural.

Invitamos a representantes da Sociedade Española de Ciencias del Suelo (SECS) e da Universidade de Santiago (USC)  a un acto no que o

    alumnado premiado foi o protagonista.

(1) Dr. NICOLÁS LUCAS, coordinador do proxecto  "Despois do Lume);

     detrás sitúase o alumnado premiado (frecha) que vai intervir

     secuencialmente na presentación.

(2) ESTELA PINTOS, responsable do deseño e coordinación da pintura

   gañadora do "Concurso de Pintura con Solos, FAO  2017).

(3) ANA CABANELAS, colaborou na preparación das presentacións orais do alumnado.

(4) Dr. EDUARDO GARCÍA-RODEJA, catedrático de Edafoloxía da USC (e director da miña tese), temén colaborou na creación da exposición permanente de edafodiversidade no Museo de Historia Natural. 

(5) Dr. ENRIQUE ZAS, catedrático de Física de partículas da USC, colabora con nós en diferentes proxectos.

 Nicolás Lucas explica como foi xurdiu e foi organizado o proxecto

 Profesorado e alumnado premiado acompañados da Dra. Monserrat Díaz  (en representación da SECS). Detrás, o subdirector e o director xeral de Ordenación Educativa xunto co director do IES A Pontepedriña.

 LAURA CAEIRO explica o impacto dos incendios forestais en relación a dinámica -sucesión/perturbación de ecosistemas e solos.

 DANIEL MÉNDEZ incide nas técnicas de mitigación post-incendio para     evitar a erosión de solos e a afectación a ecosistemas fluviais.

SLVIA FUENTES realiza a introducción ao proceso de pintado do mural

 IRENE GARCÍA detalla o proceso seguido para pintar a obra na celebración do Día Mundial do Solo

 Estela Pintos e Nicolás Lucas xunto a Rafael Zas, que desempeñou un papel fundamental no proxecto. Grazas Rafa polo teu entusiasmo e valía!

 Intervención de Ángeles Vázquez, conselleira de Medio Rural da Xunta de Galicia

    Intervención de Román Rodríguez, conselleiro de Educación da Xunta de Galicia >

CONSELLEIRA DE MEDIO RURAL           CONSELLEIRO DE EDUCACIÓN

 Participación en "LandCare for the future" 

 (16-18 de Xullo 2018)

 POSTER PRESENTADO (preme para ampliar)

 Unha copia do noso póster no stand da Delegación Territorial en Galicia da SECS, con Maite e Montse - Dra. Maria Teresa Barral (USC) / Dra. Montserrat Díaz (IIAG-CSIC)

Visita do presidente da SECS   (17 de Xullo 2018)

Aproveitando a súa presencia en Compostela para participar no congreso "LandCare for the 

Future", o Dr. Jorge Mateix Solera -presidente da Sociedad Española de Ciencias del Suelo-

visitou o IES Pontepedriña para interesarse polos detalles do proxecto e admirar de cerca a

obra pictórica.

                        Javier Dapena, Nicolás Lucas, Jorge Mateix, Estela Pintos e Montserrat Díaz

Entregounos un DIPLOMA de recoñecemento do

   labor realizado.

Grazas Jorge, pois a a SECS xa valoraba o noso

   proxecto antes de gañarmos o premio  da FAO.

E tamén trouxo de agasallo unhas camisetas... 

   as do equipo da SECS gañador do bronce no

   mundial de Río (Soil Judging Contest 2018).

Que entregamos ao noso alumnado gañador do

   Soil Painting Competition 2017,  ao inicio do

   novo curso, en setembro.

Participación no XXXI Congreso de ENCIGA

(15-17 de Novembro 2018)

 Prantación de árbores en proxecto de restauración ambiental post-incendio

(O Galleiro, 27 de Novembro 2018)

  @

  2@

 3@

 4@

6@

 7@

 8@