1. Objetos Digitales Educativos

Accesibilidade

Que significa a accesibilidade nun sitio web? Significa que todos, independentemente de se teñen algunha minusvalidez, poden acceder a ese web….
Que significa a accesibilidade nun sitio web?

Significa que todos, independentemente de se teñen algunha minusvalía, poden acceder a ese web. En definitiva, o contido dun sitio web accesible pode ser usado por todo tipo de usuarios, independentemente das capacidades físicas e sensoriais que estes utilicen para interactuar co ordenador, accedendo á información independentemente do equipo físico e dos programas que utilicen.

Hai que ser conscientes que non todo o mundo accede a Internet cos mesmos tipos de dispositivos nin do mesmo xeito. Algunhas formas de acceso son as seguintes:

  • O usuario habitual que usa o navegador gráfico controlado polo rato e esporadicamente co teclado.
  • Un usuario cego usa un programa lector de pantallas para acceder á información. Escoita o contido textual das páxinas web a través da tarxeta de son ou ben leo por Braille nun dispositivo especial.
  • Un usuario con deficiencia visual pode utilizar un magnificador de pantalla para ampliar a imaxe e utilizar o maior tamaño de letra dispoñible no navegador. Pode tamén cambiar as cores para conseguir un maior contraste acorde coa súa deficiencia concreta.
  • Un usuario con deficiencias motoras que lle impiden manexar o rato pode manexar o navegador web exclusivamente dende o teclado.
  • Un usuario cunha conexión lenta a Internet, ou que utiliza navegadores antigos.
  • Un usuario que utiliza para acceder á web equipos portátiles como PDAs ou teléfonos móbiles con pantallas gráficas pequenas.

En definitiva, un usuario pode estar en condicións moi diferentes á hora de acceder a un web, e non soamente por minusvalías físicas (non ser capaz de ver, escoitar, moverse…), senón polo feito de usar diferentes tecnoloxías para acceder á web ou usalas con diferentes opcións, ou ben por estar en ámbitos especiais como pode ser un ámbito ruidoso ou con pouca luz.

Polo tanto, un web accesible é aquel no que se pode acceder á súa información de diferentes maneiras en función do usuario, forma de acceso ou ámbito no que se accede (o usuario debe ser capaz de chegar ao contido aínda que non vexa a páxina tal e como nós pensamos xa que por exemplo, unha persoa cega nunca vai ver unha imaxe, pero esa imaxe pode ter un texto descritivo ao que si pode acceder para saber que se intenta mostrar con esa imaxe). En calquera caso sempre debemos intentar utilizar unha linguaxe clara e simple, así como unha navegación sinxela.

Que podemos incluír no concepto de accesibilidade dun web?
  • Sitios web e aplicacións coas que todo o mundo, incluído as persoas con minusvalías e/ou en situacións diferentes ás habituais, poida interactuar, utilizar, entender e navegar.
  • Navegadores web e visores multimedia eficaces para persoas con minusvaliías e que se entendan ben coas tecnoloxías que utilizan.
  • Ferramentas de creación de webs que faciliten a creación de contidos accesibles para o web.

Hai razóns variadas polas que podemos considerar importante a accesibilidade dos sitios web, tanto para persoas con minusvalías coma sen elas. O uso do web está medrando rapidamente e estase convertendo nunha fonte moi importante de información e entretemento, pero tamén de actividades comerciais, busca de traballo, educación/formación e mesmo de relación coas administracións. Pero no web hai numerosas barreiras para os diversos tipos de minusvalías  e que afectan e dificultan o acceso de millóns de persoas ao web. Un web accesible é beneficioso non só para as persoas con minusvalías, xa que esta accesibilidade pode axudar ao resto de persoas cando acceden en condicións diferentes ao web. Para as persoas con algunha eiva, o poder acceder a webs convértese nunha capacidade de acceder a determinada información que seguramente non tiña ningún precedente ata agora.

Algúns exemplos dos requisitos en función dos diferentes tipos de minusvalía poden ser:

  • Minusvalía Visual:
    • Describir cun texto alternativo as imaxes ou os vídeos;
    • Well marked-up tables or frames;
    • Permitir a navegación por teclado;
    • Ser compatible con programas lectores de pantallas.

ODE_accesibilidade

  • Minusvalía auditiva:
    • Subtitular os audios e engadir ilustracións suplementarias.
  • Minusvalía físicas e da fala:
    • Permitir navegar co teclado ou outros dispositivos especiais.
    • Dar alternativas nos webs de audio á entrada de voz.
  • Minusvalías cognitivas, neurolóxicas:
    • Facer unha navegación sinxela e consistente.
    • Utilizar unha linguaxe dun nivel apropiado.
    • Ilustracións sinxelas, sen moitos pestanexos ou movementos.

E en definitiva hai algúns sitios web que non se poden formular se son accesibles ou non, xa que deberían selo obrigatoriamente, como son todos os webs da administración para comunicarse co cidadán.

Rastrexo de accesibilidade en webs administrativas

Facendo un rastrexo aleatorio de varios webs administrativos, revisando os webs das Comunidades Autonómas, só os da Xunta de Andalucía, a Xunta de Castela e León, a Generalitat de Catalunya, a Comunidade de Madrid e a Generalitat Valenciana tiveron en conta o concepto de accesibilidade, mediante un enlace que a explica na páxina inicial.

ODE_accesibilidade1

Se o repaso o facemos por algúns webs de Concellos ou do Goberno central (tendo en conta que non foi exhaustivo), o resultado é peor, pois non coincidimos con ningún que considere a accesibilidade, aínda que algúns, como os de Palencia e Burgos teñen un enlace de accesibilidade que leva a unha páxina que non ten nada que ver con este concepto. Sería importante que en todos estes webs se considerase ás persoas minusválidas ou con dificultades, xa que moitos deles ofrecen unha gran cantidade de información útil para todos os cidadáns sen excepción.

Dáse o paradoxo de que un sitio web como o de Red.es, que se converteu en Outubro do 2004 en Membro Afiliado do World Wide Web Consortium (W3C), referente mundial de accesibilidade web, non ten en conta o devandito aspecto na súa páxina web. Aínda Que ao revisar os webs do resto de membros españois do W3C, só en dous casos está clara a súa pertenza ao consorcio e a súa aposta pola accesibilidade e son a Fundación CTIC (Centro Tecnolóxico para o Desenvolvemento en Asturias das Tecnoloxías da Información e a Comunicación) e a Fundación ONCE.

En concreto, a Fundación CTIC alberga a Oficina Española do W3C, e conta cunha unidade de accesibilidade web que ten en conta, como se pode consultar na súa web, os seguintes aspectos:

  • Deseño Universal ou Deseño para todos. Principios como o uso flexible da información, deseño intuitivo eergonomía de deseño  son a base a considerar. Así conceptos como a usabilidade e a accesibilidade empezan a entenderse como partes dun todo.
  • Acceso único e accesible. A accesibilidade é algo intrínseco e inherente á Web. Non se trata de crear dous sitios Web, un para persoas con minusvalía e outro para o resto.
  • Beneficio común. A accesibilidade transcende o colectivo de persoas con minusvalía e leva consigo un beneficio para todos, con melloras substanciais na navegabilidade, usabilidade e na experiencia de usuario. Constitúe unha vantaxe competitiva para as empresas que o aplican aos seus desenvolvementos.
  • Estándares W3C. O uso de estándares e a adecuación a estes é garantía dunha Web evolutiva, independente do dispositivo e do fabricante. Ademais, evita problemas no uso de axudas técnicas. O seu uso é libre e gratuíto, con garantía de evolución futura.

W3C é un consorcio industrial independente  que conta na actualidade con máis de 400 membros. A función do W3C é potenciar ao máximo a rede, e para iso desenvolve protocolos comúns que aseguren a interoperabilidade de Internet e polo tanto o acceso dende distintos dispositivos e a súa mellor evolución.

O W3C é o referente mundial en Accesibilidade Web, incluíndo as políticas e os requisitos a seguir para lograr que todos os cidadáns, independentemente das súas posibilidades físicas ou dos seus coñecementos, poidan acceder a Internet.

Os webs accesibles tamén son importantes para as persoas sen minusvalías.

Deseñar webs accesibles para persoas eivadas adoita contribuír a conseguir un maior deseño para o resto dos usuarios, así por exemplo, considerar a multi-modalidade ou permitir o acceso visual, auditivo ou táctil ao web é un beneficio claro para os usuarios que acceden ao web con teléfonos moviles con pantallas pequenas, pero á vez fai que o web sexa utilizable en situacións diferentes como cando temos un ancho de banda pequeno e as imaxes se descargan lentamente, e cando estamos nun ámbito ruidoso e non se pode entender o audio, ou se por motivos variados temos dificultades para ver ben a pantalla, ou mesmo poderiamos acceder estando a conducir onde temos as mans e a vista ocupada noutra tarefa.

ODE_accesibilidade2

Así mesmo, o feito de ter información redundante de texto-audio-imaxes-vídeo favorece o acceso daqueles con diferentes estilos de aprendizaxe, ou cun nivel educativo baixo, ou que non coñecen ben o idioma que se utiliza.

Utilizar textos alternativos para as imaxes e os vídeos e os audios favorece a indexación das páxinas e polo tanto que se poidan conseguir buscas máis significativas. E o uso de follas de estilo facilítanos moito o mantemento das páxinas.

Lexislación sobre accesibilidade web

A accesibilidade Web vaise convertendo cada vez máis nun requisito e así algúns gobernos comezan a recomendar e/ou esixir que algúns webs específicos cumpran con especificacións de accesibilidade, como son:

  • Os web do goberno en primeiro lugar.
  • Sitios web educativos e comerciais.
  • Webs rexionais e municipais.
  • Algunhas empresas e organizacións non establecen os seus propios requisitos ao respecto.

A Unión Europea, onde existen 37 millóns de persoas con minusvalías, está a fomentar o tema da accesibilidade das devanditas persoas á Sociedade da Información para evitar o posible perigo de exclusión social a que levaría o contrario. A maior parte das barreiras existentes pódense evitar simplemente seguindo unha serie de regras simples no deseño.

A Comisión Europea recoñece a versión 1 do WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) como o estándar de facto no relativo a deseño de páxinas web accesibles.

En España cítase a accesibilidade na LEI 34/2002, do 3 de xullo, de servizos da sociedade da información e de comercio electrónico (LSSICE), que na súa disposición adicional quinta (Accesibilidade para as persoas con minusvalía e de idade avanzada á información proporcionada por medios electrónicos) di:

  • As Administracións Públicas adoptarán as medidas necesarias para que a información dispoñible nas súas respectivas páxinas de Internet poida ser accesible a persoas con minusvalía e de idade avanzada de acordo cos criterios de accesibilidade ao contido xeralmente recoñecidos antes do 31 de decembro de 2005.

Así mesmo, poderán esixir que as páxinas de Internet cuxo deseño ou mantemento financien apliquen os criterios de accesibilidade antes mencionados.

  • Igualmente, promoverase a adopción de normas de accesibilidade polos prestadores de servizos e os fabricantes de equipos e software, para facilitar o acceso das persoas con minusvalía ou de idade avanzada aos contidos dixitais.

World Wide Web Consortium (W3C)

Que fai o W3C no relacionado con accesibilidade web? O W3C, como consorcio internacional e neutral que promove a evolución e a interoperabilidade do web, e dando unha importancia especial a conseguir a universalidade do web, acolle a Iniciativa de Accesibilidade Web mais coñecida polo seu acrónimo WAI (Web Accessibility Initiative).

WAI está esponsorizada por unha variedade de membros gobernamentais ( A Comisión Europea, o  Departamento de Educación de Estados Unidos, a Canada’s Assistive Devices Industry Office) e industriais (Elisa Communications; Microsoft Corporation; IBM; SAP, Sun Microsystems, etc.)

WAI funciona como un consorcio de múltiples organizacións de todo tipo arredor de todo o mundo. Estas organizacións traballan xuntas no deseño de tecnoloxías claves para o web e no desenvolvemento de solucións de accesibilidade que se deciden por consenso. A súa forma de traballo é en “grupos de traballo colaboradores” e onde por suposto se inclúe tamén unha fase de comentarios do público.

A accesibilidade web pode ter varios niveis, por iso WAI traballa en cinco niveis distintos:

  1. Asegurar que as tecnoloxías web soportan a accesibilidade.
  2. Desenvolver guías ou directrices de accesibilidade.
  • Como crear sitios web accesibles?
  • Como deseñar software que facilite o desenvolvemento de sitios web accesibles?
  • Como deseñar navegadores e ferramentas de autor accesibles?
  • Como deseñar aplicacións XML que soporten accesibilidade?
  1. Mellorar as ferramentas para avaliar e manter sitios web accesibles.
  2. Desenvolver materiais educativos e divulgativos sobre a importancia da accesibilidade para conseguir a súa maior promoción.
  3. Coordinar a investigación e o desenvolvemento.

WAI ten polo tanto moitos recursos na súa web para que poidamos deseñar webs accesibles e para poder avaliar se as que temos cumpren as regras de accesibilidade.

Quizais a máis importante sexa a WCAG 1.0 (Web Content Accessibility Guidelines 1.0) ou Directrices de Accesibilidade para o Contido Web 1.0, que explican como facer o contido Web accesible para as persoas con minusvalía. Axustándose a estas Directrices axúdase a facer a Web máis accesible aos usuarios eivados e benefíciase a todos os usuarios. Débese ter en conta que xa está accesible o draft da versión 2.0.

ODE_accesibilidade3

Aqueles webs que cumpren con estas directrices adoitan incluír a Icona de Nivel Dobre-A de conformidade coas Directrices de Accesibilidade para o Contido Web 1.0 (WCAG 1.0).

As páxinas que levan este logo indican unha declaración de conformidade por parte do autor ou provedor de contido de axustarse ao nivel Dobre-A das Directrices de Accesibilidade para o Contido Web 1.0 do W3C, incluíndo todos os puntos de verificación de Prioridade 1 e Prioridade 2 definidos nas Directrices.

Hai que ter en conta que o W3C non verifica as declaracións de conformidade coas directrices, e son os provedores de Contido os responsables únicos do uso destes logos.

Outras directrices importantes desenvolvidas polo WAI son:

  • Directrices de accesibilidade de ferramentas de autor ou ATAG 1.0 (Authoring Tool Accessibility Guidelines 1.0) que considera o software que se utiliza para construír sitios web e conseguir que os contidos sexan válidos e os interfaces accesibles. Neste caso, tamén está accesible a versión 2.0.
  • Directoras de accesibilidade de Axentes de Usuario ou UAAG 1.0 (User Agent Accessibility Guidelines) que considera os navegadores, os visores multimedia e a súa interoperabilidade coas diferentes tecnoloxías
  • Directrices de accesibilidade XML ou XAG (XML Accessibility Guidelines).

Existen mais logos do W3C que nos podemos encontrar nas páxinas web, e que nos darán información sobre a importancia que lle dan á accesibilidade, e son os seguintes:

ODE_accesibilidade4

Dinos que o sitio é conforme ás recomendacións do W3C no relativo ás follas de estilo en documentos (X)HTML. W3C ten un servizo de validación en liña.

ODE_accesibilidade5

Dinos que o sitio é conforme ás recomendacións do W3C no relativo ao HTML e XHTML. W3C tamén ten un servizo de validación en liña.

Pasos para potenciar a accesibilidade

Que podemos facer nós para potenciar a accesibilidade nos nosos sitios web? Unha breve lista de posibles pasos a dar sería a seguinte:

  • Visitar o web de WAI e consultar os seus recursos sobre accesibilidade para familiarizarnos co concepto e as opcións existentes. Un documento moi interesante á hora de comprender os escenarios posibles para un discapacitado é o de ” Como usan o web as persoas minusválidas? ” (How People with Disabilities Use the Web)
  • Levar a cabo unha revisión inicial do noso web para comprobar o seu nivel de accesibilidade.
  • Usar as guías existentes para comezar a facer a web accesible.
  • Usar, se é posible, ferramentas validadas para crear webs accesibles.
  • Avaliar o sitio web e utilizar os logos axeitados, enlazando co web de WAI.
  • Os seguintes pasos xa serían de implicarse máis nos traballos do WAI, podendo comentar os seus documentos ou traducilos, e participar nos grupos de traballo..

Se imos traballar con recursos, pode ser interesante consultar a “Especificación de Metadatos de AccesoParaTodos do IMS”. Esta especificación pretende identificar aqueles recursos que satisfán as necesidades ou preferencias do usuario.

Outras especificacións do IMS relativas á accesibilidade son:

  • Especificacións IMS de accesibilidade do paquete de información de alumno.
  • Guías IMS de desenvolvemento accesible de aplicacións de aprendizaxe.

Resumo

Ao longo deste artigo vimos como é moi importante que teñamos en conta a accesibilidade á web por todo tipo de persoas, sexan eivadas ou non.

A Accesibilidade fai referencia a que todas as persoas, independentemente de se teñen algunha minusvalía, poden acceder a ese web. É dicir, o contido dun sitio web accesible pode ser usado por todo tipo de usuarios, independentemente das capacidades físicas e sensoriais que estes utilicen para interactuar co ordenador, accedendo á información independentemente do equipo físico e dos programas que utilicen.

Existen organizacións que están a traballar para que a Web sexa Accesible a todo o mundo, e a máis importante é o W3C mediante a súa iniciativa WAI que pretende conseguir para o web un deseño universal e un acceso único e accesible para todos, tanto persoas con minusvalía coma o resto. Isto leva consigo un beneficio común para todos os usuarios, e simplemente pola adecuación aos estandares promovidos polo W3C.

Ao igual que noutras parcelas da educación, cando falamos de acceso igualitario, moitas veces esforzámonos por deseñar programas específicos para a xente con minusvalías, porén, isto repercute nunha maior separación entre poboación con e sen minusvalía. Igual pode acontecer co web: a accesibilidade non significa realizar proxectos ou webs específicos para un tipo de poboación (estariamos a incorrer no mesmo erro), senón proporcionar ou facilitar o acceso á web para todos os usuarios (por suposto tamén para as persoas minusválidas).

Canto maior acceso teñamos á web, canto máis intuitivo, doado e libre sexa o seu uso, maiores probabilidades teremos de ampliar o noso coñecemento e de avanzar e evolucionar no ámbito cada vez máis global da Sociedade da Información, favorecendo así a igualdade de oportunidades no ámbito virtual.

Sitios web consultados

1. Algúns webs do W3C sobre accesibilidade
2. Membros españois do W3C
3. Outros webs relacionados con accesibilidade
4. Lexislación sobre accesibilidade
Fonte: Ministerio de Educación
 Publicado baixo  licenza Creative Commons
 Instituto  de Tecnologías Educativas

Menú sitio temático

Objetos Digitales Educativos

IMPRIMIRRECOMENDAR

Tema