María Rocío Caamaño García
ceip.praia.quenxe@edu.xunta.gal
Directora do CEIP Praia de Quenxe (Corcubión - A Coruña)
Pedro Lado García
pedrolado@edu.xunta.gal
Asesor de formación na sección de Vimianzo do CFR de A Coruña

Fundamentación

No contexto actual, onde a vida rural e as tradicións ancestrais corren o risco de ser esquecidas, iniciativas como O sabor saber da aldea pretenden poñer un gran de area na preservación e transmisión do noso patrimonio cultural. Esta actividade formativa interxeracional, realizada en colaboración coas asociacións veciñais de San Pedro de Redonda, a ANPA Alén e o CEIP Praia de Quenxe, abordou a necesidade de achegar os nenos e nenas ao mundo rural, fomentando aprendizaxes prácticas e emocionais que complementan os coñecementos académicos tradicionais.

Partindo da idea de conectar o pasado e o presente, a actividade buscou traballar competencias clave como o respecto á diversidade cultural, o traballo en equipo, a educación emocional e a aprendizaxe baseada na experiencia. Tamén puxo o foco na motivación do alumnado, integrando actividades significativas que promoven o descubrimento activo e a interacción social.

A metodoloxía utilizada baseouse na contextualización das aprendizaxes, a práctica manipulativa e a participación activa dos diferentes axentes educativos e sociais. Ademais, promoveuse a educación para a sostibilidade, destacando o valor dos recursos locais e a importancia do consumo responsable.

Descrición

Un proxecto en dúas fases

Primeira fase: A feira achégase ao cole

O 15 de novembro, o CEIP Praia de Quenxe converteuse nun espazo de intercambio cultural, acollendo unha mostra de ferramentas e procedementos tradicionais do mundo rural. Durante a xornada, nenos e nenas de todos os niveis educativos, desde infantil ata primaria, tiveron a oportunidade de interactuar con ferramentas agrícolas e gandeiras que, para moitos, eran completamente descoñecidas. Entre os obxectos expostos destacaron arados de madeira, tractores antigos, moas manuais, peneiras e utensilios de cociña como potes e sellas.

Un dos momentos máis significativos foi o taller sobre o proceso do millo, no que os participantes aprenderon cada paso, desde a colleita ata a conversión do gran en fariña. Os nenos esfollaron as espigas dos pallotes, debullaron os grans á man cunha máquina tradicional e, finalmente, utilizaron moas manuais para xerar a fariña. Este proceso práctico permitiulles aos nenos comprender de maneira vivencial tanto o esforzo coma todo o proceso que hai detrás dos produtos que consumimos diariamente.

A actividade de troco destacou pola súa orixinalidade. Os nenos intercambiaron debuxos feitos por eles mesmos por hortalizas e froitas cultivadas polos veciños, como allos, nabizas, patacas e mazás. Este intercambio simbólico puxo en valor tanto o traballo agrícola coma a creatividade infantil, establecendo unha conexión emocional e educativa entre xeracións.

Para pechar a xornada, organizouse unha degustación de pratos tradicionais elaborados con produtos locais, como filloas, empanadas, pan de millo e tortas de mazá. Os veciños amosáronse encantados de participar, elaborando os alimentos con moita ilusión e compartindo as súas receitas e tradicións culinarias. O evento contou tamén coa participación de Granxa Moreira, que ofreceu produtos lácteos de proximidade como iogures e leite fresco.

Segunda fase: O cole achégase á feira

Esta segunda etapa, prevista para a primavera, complementará o traballo iniciado no outono. O alumnado visitará as aldeas de San Pedro de Redonda, onde poderá observar de primeira man as plantacións, a cría de gando e a vida nas granxas. Entre as actividades destacan a demostración de muxido de vacas, o coñecemento de cabaneis tradicionais e a recreación dunha feira rural no campo de San Roque. Esta inmersión permitiralles aos nenos experimentar a vida rural de forma directa e reforzar os vínculos cos saberes tradicionais.

A actividade foi amplamente documentada mediante fotografías, vídeos e debuxos realizados polo alumnado. As imaxes capturaron momentos clave, como os nenos manipulando as ferramentas expostas, debullando millo ou participando no intercambio de debuxos por produtos agrícolas. Ademais, os debuxos recollidos durante o troco serán exhibidos na segunda edición da feira O sabor saber da aldea, ampliando o impacto visual e educativo do proxecto.

Os murais, chaveiros e outros obxectos elaborados polo alumnado tamén servirán como testemuñas materiais do seu traballo creativo e reflexivo. Estes produtos destacaron polo seu carácter simbólico e pola súa capacidade para conectar a comunidade escolar coa riqueza cultural da súa contorna.

Reflexións sobre a práctica

A acollida desta iniciativa foi entusiasta por parte de todos os implicados. O alumnado mostrou unha curiosidade innata por descubrir as tradicións e prácticas do mundo rural. A posibilidade de manipular ferramentas antigas, experimentar o proceso do millo e degustar pratos típicos xerou aprendizaxes significativas que van máis aló do ensino teórico.

Os veciños implicados valoraron especialmente a oportunidade de compartir o seu saber e sentir o recoñecemento do seu traballo por parte das novas xeracións. O interese amosado polo alumnado e a súa sorpresa ao descubrir métodos e procedementos que lles resultaban alleos foron para eles unha experiencia enriquecedora.

Entre as dificultades atopadas, destacou a necesidade de coordinar horarios e recursos para garantir a participación de todos os axentes implicados. Non obstante, estas barreiras superáronse grazas ao traballo conxunto e ao compromiso da comunidade educativa.

Impacto na aprendizaxe e no clima da aula

A actividade tivo un impacto positivo na motivación e no compromiso do alumnado. A aprendizaxe práctica e contextualizada non só mellorou a súa comprensión sobre o mundo rural, senón que tamén fomentou valores como o respecto, a empatía e o traballo en equipo. Ademais, a interacción con persoas maiores contribuíu a crear un clima de aula máis colaborativo e diverso, onde as aprendizaxes fluíron de maneira natural.

Os nenos e nenas tamén desenvolveron competencias emocionais ao comprender a importancia do esforzo, da paciencia e do traballo colectivo. Estas experiencias deixaron unha pegada emocional que reforzará os seus lazos co territorio e coas persoas que o habitan.

Valoración final e expectativas de continuidade

A valoración global da experiencia foi extremadamente positiva, tanto polos resultados educativos coma pola conexión emocional entre as diferentes xeracións. A proposta demostrou ser un exemplo eficaz de como integrar a comunidade no proceso educativo, enriquecendo o currículo e fomentando unha aprendizaxe máis ampla e inclusiva.

Dada a súa acollida, considerouse a posibilidade de repetir e ampliar a iniciativa en próximos cursos escolares, integrándoa como unha actividade anual no calendario do CEIP Praia de Quenxe. Ademais, estanse explorando novas vías de colaboración con outros centros educativos da zona e coa propia comunidade veciñal, para que O sabor saber da aldea siga sendo unha ponte entre xeracións e unha homenaxe viva ás raíces culturais e rurais de Galicia.

En definitiva, esta actividade representa unha lección que vai máis aló dos libros e das pantallas. É unha experiencia que ensina que o coñecemento, a cultura e o respecto mutuo son os alicerces dun futuro máis conectado co pasado e máis rico en valores humanos.

Agradecementos

• A todo claustro pola súa implicación.
• Á ANPA Alén por colaborar e axudar a organizar.
• A Asociación de San Pedro da Redonda, de San Roque e Lugar de Quenxe por esta magnífica idea, polo gran traballo realizado e por facer desfrutar os nosos menos e nenas con actividades que xa están practicamente desaparecendo.