Os días 15 e 16 de abril celebraranse en Santiago de Compostela os Encontros do Plan de mellora de bibliotecas escolares, 2009/2010. Están convocadas as persoas responsables das 299 bibliotecas escolares incluídas no presente curso neste programa da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria. Os encontros teñen como finalidade avanzar na formación específica deste colectivo nos aspectos máis variados da biblioteca escolar: o papel que xogan hoxe en día estas bibliotecas nos centros educativos e as posibilidades que ofrecer para educar a un alumnado que medra na sociedade da información. Son espazo de reflexión e de intercambio de experiencias; unha oportunidade para a creación de vínculos profesionais que posibilite traballos colaborativos entre as distintas bibliotecas, nunha dinámica xa creada e que está a demostrar a súa efectividade.

A lectura para a aprendizaxe, a educación de competencias básicas como o "tratamento da información e competencia dixital", a presenza dos soportes audiovisuais e electrónicos, a imprescindible integración da cultura impresa e a cultura dixital, serán algúns dos contidos a tratar en maior profundidade.

Onte, 6 de abril, reuníuse a Comisión de bibliotecas escolares, da que forman parte os asesores e asesoras especialistas de bibliotecas escolares , ou colaboradores, dos distintos Centros de formación e recursos do profesorado, xunto coas responsables da Asesoría de bibliotecas da consellería. O moitvo da reunión, preparar os últimos detalles dos vindeiros Encontros do Plan de mellora de bibliotecas escolares 2009/2010, que terán lugar en Santiago de Compostela os días 15 e 16 de abril.

Na volta á casa, os compañeiros e compañeiras levaban canda eles as maletas viaxeiras que xa están a disposición dos centros interesados:

• A Coruña: Banda deseñada (secundaria). contactar con Javier Pintor
• Ferrol: Lectura (profesorado traballando sobre o tema). contactar con Ánxela
• Lugo: Poesía (primaria) e Banda deseñada (secundaria). Contactar con Teresa
• Pontevedra: Poesía (primaria), Lectura (profesorado). Contactar con Consuelo
• Ourense: Lectura (profesorado). Contactar con Guillermo
• Vigo: Lectura (profesorado). Contactar con Manuel.
• Santiago: Poesía (primaria), Lectura (Profesorado), Banda deseñada (secundaria). Contactar con Leonor.

Xa está ás portas abril, mes de moita celebración arredor do libro e a lectura. Coma en anos anteriores, a IBBY (International Board on Books for young people) vén de editar o cartel conmemorativo do Día Internacional do Libro Infantil e Xuvenil, correspondente ao ano 2010. Nesta ocasión, a responsable da ilustración é a debuxante Noemí Villamuza e o autor do texto é o escritor Eliacer Cansino, ámbolos dous españois e de recoñecido prestixo no ámbito da literatura que xa poden ler os máis novos. Pódese ler a mensaxe nas catro linguas oficiais do estado e tamén en inglés.

O reverso do cartel que distribúe a OEPLI (Organización Española para el Libro Infantil y Juvenil) recolle a relación de centros educativos que se sumaron á celebración deste día mediante accións específicas. Hai unha boa representación galega.

O 21 de marzo celébrase o Día Mundial da Poesía, unha data que serve para lembrar a importancia da Palabra poética, e para espallala. A directora xeral da UNESCO, Irina Bukova, é clara na súa declaración:  

As bibliotecas escolares galegas contribúen a esta cuestión a través das súas propostas, que poden coñecerse visitando os seus blogues (Primaria - Secundaria). A modo de exemplo, algunhas destas actividades:

A Asesoría de bibliotecas escolares pon a disposición dos centros unhas maletas viaxeiras co fin de achegar, ao profesorado que as solicite, uns materiais que sirvan para reforzar e apoiar as súas propias iniciativas de formación no ámbito do fomento da lectura, e outras actividades destinadas ao alumnado. As maletas están a dispoñibles nos Centros de Formación e Recursos do Profesorado, e poderán solicitarse, en préstamo, a través da persoa asesora en materia de bibliotecas escolares.

Cada día, todos os días do curso, as bibliotecas escolares ofrecen recursos e oportunidades para a aprendizaxe: aprendizaxe guiada e, de forma paulatina, aprendizaxe autónoma. Velaquí dous exemplos de distintos niveis educativos: No CEIP Milladoiro (Malpica, A Coruña), as rapazas e rapaces dos distintos ciclos andiveron a investigar sobre as mulleres científicas e, logo de recoller información en distintas fontes, prepararon unhas "conferencias" para os seus compañeiros e compañeiras. Pódemos coñecer esta actividade no blog da biblioteca: HIPATIA (6º B) - MARIE CURIE (5º B)  - MARY ANNING (3º A) - SALLY RIDE (3º B) - ENHEDUANNA ( 2º)

A Fundación Germán Sánchez Ruiperez vén de publicar un recurso para a selección de materiais para a colección das bibliotecas escolares: La música en la literatura infantil y juvenil.

Completando estos recursos: Música galega, unha selección realizada pola biblioteca do CEP Xosé Mª Brea Segade (Taragoña-Rianxo, A coruña) e unha guía de lectura sobre música do IES Río Cabe (Monforte, Lugo)

Un ano máis, chegado o mes de marzo, as bibliotecas escolares enfocan a súa actuación na conmemoración do Día Internacional da Muller, con finalidade educativa no amplo sentido do termo. A biblioteca do IES Río Cabe (Monforte de Lemos, Lugo) achéganos un dos seus excelentes carteis, con rostro de muller.... e os múltiples blogs das bibliotecas escolares de Primaria ou de Secundaria abren as súas fiestras e permítennos coñecer a intensa actividades destes días. A título de exemplo, esta interesante actividade, cunha persecptiva colaborativa, levada a cabo no IES Alexandre Bóveda (Vigo, Pontevedra):"Bata por fóra, muller por dentro" e que podemos coñecer a través do blog da biblioteca.   

Entre as funcións da biblioteca escolar está a formación do alumnado como usuarios de bibliotecas de diferente tipoloxía. Cando para a organización se empregan sistemas estandarizados, de uso na meirande parte das bibliotecas (como é a CDU para a clasificación dos materiais), ou se realizan prácticas de busca de información con fin de que o alumnado aprenda a moverse con fluidez polo mundo dos libros e dos recursos electrónicos, estáselle a educar para o uso dos instrumentos culturais que a sociedade pon ao seu servizo.

As bibliotecas escolares galegas programan, xa de forma cotiá, actividades neste ámbito. Tamén difunden, mediante guías específicas, as posibilidades e os recursos da biblioteca. Así podemos ver este exemplo de guía de usuarios da biblioteca, do CEIP Mestres Goldar, de Vigo (Pontevedra).

Aquí poden verse outros exemplos.

Nace un novo blogue nunha biblioteca escolar galega. Nesta ocasión trátase do BIBLIOANTIOQUÍA, do IES Cidade de Antioquía, de Xinzo da Limia. Con este son xa 86 os blogues de bibliotecas escolares de secundaria. Pola súa parte, os centros de infantil e primaria que contan cun blogue de biblioteca escolar son 65. En total, 151 fiestras polas que asomarse a unha realidade: a das bibliotecas escolares galegas, en proceso de transformación cara ao novo modelo de biblioteca escolar, centro de recursos de lectura, información e aprendizaxe no que se integra o mellor da cultura impresa e da cultura dixital, ao servizo dun ensino máis acorde coas necesidades do alumando actual. Algúns exemplos de bibliotecas escolares de secundaria:

Un dos ámbitos de cooperación entre as bibliotecas escolares e as bibliotecas públicas da súa zona de referenicia, é a coordinación na formación de usuarios destas bibliotecas, dándoas a coñecer ao alumnado, facéndoas visibles e procurando con elas vínculos de participación, de forma que se favoreza o achegamento da rapazada, de forma autónoma e cotiá, a estes espazos culturais do seu medio, que tantos momentos gratos e tantas posibilidades de formación lles poden proporcionar. 

Moitas bibliotecas públicas e escolares do país levan a cabo este tipo de colaboración. Un exemplo podémolo ver na prensa de hoxe: a Biblitoeca Municipal de Sanxenxo (Pontevedra) acolle ao alumnado do IES de Sanxenxo, nunha actividade máis para a formación dos lectores e lectoras.

Ao longo de todo o ano, as bibliotecas realizan propostas de creación: contos,  poesía, cómic, ilustración, fotografía, regueifas (ou rap á galega)... As fórmulas poden ser diferentes pero a finalidade é a mesma: estimular a expresión oral, escrita e gráfica do alumnado. É tamén unha forma de incitar á lectura. Os exemplos multiplícanse a estas alturas do curso:

Así conta Emilio, da biblioteca do IES Pedra da Aguia (Ponte do Porto, Camariñas) a xestación da narración colectiva "O misterio do exame desaparecido": Alá por novembro ou decembro, deume por retar a algúns dos habituais da biblio a darlle continuidade a unha historia. Engancharonse varios rapaces de 4º e algún profe/a. Estes días dinlle remate, porque a cousa xa se complicaba de máis e podíase poñer rancia. Pero o experimento funcionou bastante ben. Houbo que correxir moi pouco, que
foron moi coidadosos, máis que nada cuestións de formato, para igualar letras e tamaños. agora que rematou algún queixouse de que non fixera o seu capítulo, o cal me parece estgupendo, non hai mel.lor que deixalos con fame.

O BOE do 21 de xaneiro de 2010 publica a resolución do concurso nacional de boas prácticas na dinamización e innovación das bibliotecas dos centros educativos, correspondente ao ano 2009, convocado polo Ministerio de Educación. Novamente, os centros galegos teñen unha importante presenza na relación de centros galardoados, con cinco premios. Este é un síntoma máis de que algo (moi bo) está a pasar nas bibliotecas escolares galegas:

• CEIP FRIAN-TEIS (Vigo, Pontevedra). 3º premio, modalidade A
• CEIP A PEDRA (Bueu, Pontevedra). 3º premio, modalidade A
• CRA MESTRE MANUEL GARCÉS (Tomiño, Pontevedra), 3º premio, mod. A
• IES SANXENXO (Sanxenxo, Pontevedra). 2º premio, modalidade B
• IES DE CATABOIS (Ferrol, A Coruña). 3º premio, modalidade B

Parabéns ás comunidades educativas destes centros!!

As bibliotecas escolares poden asumir, como unha das súas funcións, a de estimular a creación literaria (e a expresión artítstica en xeral), entre o alumnado. Así o están facendo os centros educativos de todo o país mediante concursos de poesía, cómic, narración, fotografía, ilustración, artigos xornalísticos ou textos teatrais....

Unha destas bibliotecas é a do IES Fontexería, de Muros (A Coruña) que nestes días fixo entrega dos premios correspondentes á 2ª Recollida de Nanocontos, un certame de creación moi especial e que está a ter gran éxito na comunidade educativa. A través do seu blogue podemos coñecer esta experiencia e acceder aos nanocontos.

O calendario civil proporciona oportunidades de aprendizaxe moi valiosas, que o profesorado sabe aproveitar na consecución dos seus obxectivos. Unha destas datas é o 30 de Xaneiro, Día Internacional da Paz e da Non Violencia. Comezan a chegar materiais elaborados ou recompilados polas bibliotecas escolares, exercendo a súa función de proporcionar recursos ao profesorado do propio centro para o tratamento dos contidos curriculares, a educación das habilidades de uso da información (educación documental/ALFIN) e o fomento da lectura.

O Portal Educativo publica a Resolución da Dirección Xeral de Centros e Recursos Humanos, de 30 de decembro de 2009, da convocatoria pola que se incentiva o funcionamento de Clubs de Lectura en centros públicos de ensino secundario,  para o curso 2009/2010.

Un total de 177 clubs de lectura reciben axudas por mor desta resolución, o que representa que nun 48% dos centros públicos que albergan alumnado de ESO, bacharelato, formación profesional, ou ensinanzas de réxime espacil, funciona un club de lectura. Algúns  clubs acollen varios grupos, en función da idade ou dos intereses dos participantes; en varios centros funcionan, ademais, círculos de lectores de pais, nais, profesorado e persoal non docente. Cómpre salientar o papel que nesta realidade está exercendo o profesorado que, sen compensación algunha máis ca satisfacción profesional e humana, están dispostos a poñer en marcha un club de lectura, e a involucrarse desta forma na construción dunha sociedade lectora, tan necesaria para a pervivencia dos espazos democráticos e para a mellora da calidade de vida de todos os cidadáns.

• Ler en man común (sobre os Clubs de lectura, acceso aos clubs de lectura virtuais, complementarios)
• Libros a eito (banco de libros)

A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria continúa, neste ano 2010, declarado Ano do Libro e a Lectura en Galicia, coa súa dinámica de fomento da lectura nos centros, a través do programa Hora de Ler, e de mellora da infraestrutura básica para a lectura no ámbito educativo: as bibliotecas escolares. Entre outras accións, destacan:

• Plan de mellora de bibliotecas escolares
• Campaña: BIBLIOTECA ESCOLAR, ESPAZO DE LECTURAS
• Mochilas viaxeiras (actualmente están a rolar por Galicia preto de 4.500 mochilas)
• Maletas viaxeiras (destinadas aos centros de ensino)
• Clubs de lectura en centros de ensino secundario
• LER E ESCOITAR, I Concurso de lectura en voz alta

Comezan a chegar as recomendacións de lectura elaboradas nas bibliotecas escolares galegas. Estas guías de lectura para o Nadal, que pretenden orientar ás familias na adquisición de textos axeitados á idade dos lectores e lectoras, incorporan tamén suxestións para os adultos e son válidas na medida en que están elaboradas desde o coñecemento dos textos que se seleccionan e desde o interese por mellorar a competencia lectora do alumnado. Porque só lendo libros de calidade se aprende a seleccionar os bos libros, distinguíndoos dos textos máis banais ou completamente prescindibles.

As bibliotecas escolares apoian os programas e actividades incluídas no Proxecto Educativo do Centro. Un exemplo máis de cómo as bibliotecas escolares galegas realizan esta función, día a día: desde Monforte de Lemos, a biblioteca do IES Río Cabe, referente xa na elaboración de excelentes carteis para este día, nos envía unha imaxe ben expresiva para traballar os contidos propios do Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, incluída no calendario civil e no calendario escolar, e tan esquecida no "calendario" da realidade social. A título de exemplo, tamén, a webquest realizada pola responsable da biblioteca do CEIP de Andrade (Pontedeume, A Coruña), para traballar a educación documental co alumnado de 3º ciclo de Primaria,  a través dos contidos relacionados cos dereitos humanos.

As bibliotecas escolares buscan e poñen a disposición de profesorado e alumnado recursos diversos para o tratamento dos temas do currículo.  E como exemplo, este traballo de recompilación de materiais en relación cos dereitos humanos que fixo a biblioteca do CEIP Mestres Goldar (Vigo, Pontevedra).

Todo comezou cando a Biblioteca escolar fixo a súa programación cun tema moi peculiar: "Piratas". A proposta parecía interesante. Pero...como entrar no mundo pirata a través das Matemáticas? Pouco a pouco a idea foi madurando e collendo forma. Só había que buscar materiais e adaptalos para que os contidos matemáticos de 6º tiveran algo que ver co tema en cuestión.

E así foi como apareceu o fío conductor que precisabamos: a novela "Os piratas da illa da Esperanza" do escritor muxián X.H. Rivadulla Corcón. Esta obra de temática mariñeira sobre a lealtade e a amizade constitúe a base da programación de Matemáticas deste curso para 6º de Primaria. E permite non só afondar no mundo das cantidades, dos espazos e formas, do tratamento da información e azar, senón tamén nos temas transversais: educación para a saúde, para o ocio e tempo libre, para a paz..

O 2 de decembro, a Biblioteca Nacional en Madrid, acolleu o acto de entrega dos premios 2008 do Concurso Nacional de boas prácticas na dinamización das bibliotecas escolares, que convoca o Ministerio de Educación con carácter anual.  Nesta ocasión, houbo, unha vez máis, nomes galegos na grella de centros premiados:

• IES CARLOS CASARES, de Viana do Bolo (Ourense), 2º premio
• IES AFONSO X O SABIO, de Cambre (A Coruña), 3º premio
• Colexio La Salle, Santiago de Compostela (A Coruña), 3º premio.

Os representantes das comunidades educativas destes centros estiveron acompañados polo Conselleiro de Educación, Jesús Vázquez, e polo Director Xeral de Centros e Recursos Humanos, José Manuel Pinal (dirección xeral da que depende o programa de bibliotecas escolares desta consellería).

Os equipos de profesoras e profesores que atenden as novas bibliotecas escolares procuran dar resposta a demandas que xorden desde as distintas áreas e materias: as relacións de materiais informativos e libros de ficción, películas, discos, recursos electrónicos, etc, sobre un tema determinado que se quere tratar co alumnado, son un bo exemplo e un dos cometidos que máis pode axudar ao profesorado do centro. Cando se queren tratar determinados temas que teñen que ver coa educación en valores, coa EDUCACIÓN, que teñen un carácter transversal, cómpre coñecemento, horas de traballo e ademais, sensibilidade,  para realizar esta selección. Un bo exemplo do traballo excelente que se está a facer desde as bibliotecas escolares dos centros galegos é este traballo realizado polos responsables da biblioteca do IES Sánchez Cantón (Pontevedra), co fin de apoiar o labor educativo de todo o profesorado para a erradicación paulatina da violencia de xénero.

Nesta mesma páxina pódese acceder aos blogs das bibliotecas escolares de centros de primaria e secundaria de Galicia, e coñecer a actividade que arredor desta temática se está a levar a cabo nestes días.

O Ministerio de Educación vén de presentar o centro virtual para a lectura e as persoas lectoras, LEER.ES, creado en colaboración coas Comunidades Autónomas, a Real Academia de la Lengua Española e o Instituto Cervantes.. Aquí, os rapaces e rapazas poden atopar estímulos diferentes para a súa formación como lectores de todo tipo de textos (icónicos, textuais, multimedia...) e para a produción e difusión das súas propias creacións.

Leer.es é tamén un espazo para as familias e para os docentes, un lugar de encontro para os mediadores nesta gran tarefa que supón a construción paulatina e sen descanso dunha sociedade lectora. Pouco a pouca irase enchendo de contidos coas achegas das distintas comunidades autónomas e dos lectores e lectoras. Polo pronto, hai xa dispoñible, entre moito outro material, un bo número de documentos de interese sobre a lectura e a formación dos lectores (no apartado dos docentes), que recomendamos.