Á hora de falar da aprendizaxe da Física e da Química hai que comezar pola súa altísima importancia, do mesmo xeito ca no caso das outras ciencias experimentais, de maneira que, no seu conxunto facilita ao alumnado a análise con fundamentos de diferentes problemáticas vinculadas á ciencia e á tecnoloxía presentes de cotío na vida diaria. Por suposto, tamén hai que ter en conta a súa importancia no sentido de que lles permite coñecer e aportar argumentos ao debate social e, en última instancia, fuxir da pseudociencia, unha problemática en aumento na sociedade actual.

Por suposto, xunto coas outras materias permite a adquisición de competencias necesarias para a integración activa en calquera ámbito social.

Particularmente, a materia de Física e Química aporta ao alumnado ferramentas útiles que lles poden permitir a súa participación no desenvolvemento, tanto económico como social e mesmo cultural, é dicir, na innovación e avances da sociedade.

Dado que estamos a falar de avances, é dicir, de evolución, cómpre partir da traxectoria histórica do coñecemento científico e facer fincapé no establecemento dunha relación entre a Ciencia e a Tecnoloxía e a Sociedade, de maneira que se favoreza o intercambio de ideas e o debate, é dicir, transmisión de coñecementos; non hai que esquecer que estes coñecementos son o punto de partida para a resolución rigorosa de diferentes problemáticas.

Esta materia de Física e Química constitúe tamén un medio para aportar ao alumnado a capacidade de poder extraer conclusións a partir de probas científicas, de cuestionarse situacións que eles mesmos poidan explicar de xeito científico; falamos, neste eido de fenómenos físicos e naturais.

Como non pode ser doutro xeito, a materia establece unha vinculación entre os seus contidos e o desenvolvemento das competencias clave recollidas na lexislación vixente. 

Para empezar, falaremos da competencia científica (STEM) pero tamén do resto das competencias clave, de xeito que se mergullen na cultura da ciencia, concibindo esta como como unha parte fundamental da cultura, ademais da súa capacidade explicativa para determinados feitos.

Polo tanto, hai que salientar a achega da materia Física e Química á competencia en conciencia e expresións culturais (CCEC); de feito, algúns dos achados da ciencia foron quen de provocar cambios na concepción e comprensión do mundo, influídas ambas por moitos científicos e científicas: Arquímedes, Newton, Lavoisier, Watt, o matrimonio Curie, Rosalind Franklin... ou, a nivel nacional, Tarsy Carballas, Margarita Salas, Ángeles Alvariño, Severo Ochoa... todos eles pezas fundamentais na evolución da nosa cultura.

A competencia cidadá (CC) tamén amosa unha íntima relación coa materia Física e Química, do mesmo xeito que a competencia persoal, social e aprender a aprender (CPSAA); tales vinculacións baséanse en que se relacionan con aspectos éticos relacionados con problemas referidos ao impacto da Ciencia e da Tecnoloxía arredor dos seres humanos: desenvolvemento sostible, protección ambiental... Estas competencias tamén se relacionan co traballo en equipo, fundamental no ámbito científico; non hai que esquecer que a Ciencia leva implícitos os conceptos de curiosidade e interese pola aprendizaxe, pero tamén, no caso do alumnado, a reflexión sobre si mesmos como estudantes, sobre os traballos a levar a cabo ou sobre o establecemento de técnicas axeitadas de aprendizaxe. Non hai que esquecer, neste punto o conxunto de pautas para traballar en Física e Química (e no resto de Ciencias) que é o método científico, orientado á adquisición de coñecementos, é dicir a “saber máis”.

Hai que mencionar tamén a importancia do uso das TICs (tecnoloxías da información e da comunicación) aspecto relacionado directamente coa competencia dixital (CD), que terá un espazo específico dentro do desenvolvemento desta materia.

O alumnado de secundaria e bacharelato inclúense dentro do ámbito dos nativos dixitais, de maneira que coñecen o uso da tecnoloxía dixital para a transmisión de información. Así, o traballo con aplicacións virtuais interactivas permite o acceso a realizacións de prácticas que, moitas veces, non serían accesibles pola carencia de infraestruturas. E, de alta importancia tamén, hai que mencionar que estes medios permiten o acceso a unha inmensa cantidade de información, que hai que asimilar usando a análise crítica e razoamentos vinculados coa relevancia e a fiabilidade.

En relación coas TICs, cómpre lembrar tamén que, en moitos casos, a información coa que se traballa e os programas informáticos usan outras linguas, de maneira que entramos no eido da competencia plurilingüe (CP). As tarefas de elaboración e presentación de traballos sobre diferentes temas (tanto propostos polo docente como de libre elección) conduce á ampliación de contidos vinculados ao currículo da materia e tamén a progresar no manexo das destrezas tecnolóxicas e comunicativas por parte do alumnado que, en última instancia, é unha forma de aprendizaxe autónoma.

O traballo en equipo e a creatividade á hora de resolver problemas, deseñar experiencias ou desenvolver pequenos proxectos de investigación sitúanos no eido da competencia emprendedora (CE); de feito, trátase dunha dos aspectos nos que se asenta o progreso da Ciencia.

Por último, tamén hai que referirse á competencia en comunicación lingüística (CCL), que se pode relacionar coa realización e defensa de traballos, a selección e análise da información á que se accede, comunicación de resultados... Pero, por suposto, hai que prestar particular atención á linguaxe propia da ciencia (explicación de gráficas, táboas e outras formas de recollida de datos, a formulación, símbolos, etiquetas, instrucións de manexo de aparataxe...) e tamén a argumentación, relacionada coa participación en debates, a xustificación e explicación de ideas propias e propostas dentro do traballo colaborativo e/ou cooperativo, entre outras cousas.

Esta materia aborda os grandes bloques tradicionais da Física e a Química: materia, enerxía e cambios. Son os seguintes:

Bloque 1.- Destrezas científicas básicas.

Bloque 2.-A materia.

Bloque 3.-A enerxía.

Bloque 4.- A interacción.

Bloque 5. O cambio.

No primeiro bloque, As destrezas científicas básicas, queda plasmada a relación da Física e a Química con dúas ferramentas básicas e importantísimas. En primeiro lugar está o uso das matemáticas; estas aportan tamén unha linguaxe de comunicación formal e, por suposto, inclúen coñecementos, destrezas e actitudes previos do alumnado, ademais doutros que se adquiren nesta etapa educativa. En segundo lugar está o traballo coas Tecnoloxías da Información e da Comunicación, de xeito que se fomenta, en primeiro lugar, o acceso a fontes de información, promovendo á súa vez a análise crítica de dita información e, en segundo lugar, o perfeccionamento do manexo destes instrumentos.

Outro aspecto importante é o uso doutras ferramentas dixitais como o procesado de datos e a elaboración de gráficas usando follas de cálculo e tamén a elaboración de presentacións sobre traballos,  propostos polo profesor ou de libre elección.

Tamén se inclúe unha aproximación en profundidade ao papel destacado da muller na Ciencia ao longo da historia, non sempre ben documentado ou recoñecido; este feito ten como obxectivos poñer estas traxectorias en valor e promover o desenvolvemento de novas vocacións científicas e tecnolóxicas entre as alumnas.

No bloque A materia, englóbanse coñecementos básicos sobre a constitución interna das substancias, o que inclúe a descrición da estrutura dos elementos e dos compostos químicos (o átomo, enlace químico, estruturas e propiedades macroscópicas e microscópicas). Dentro do concepto estrutura hai que mencionar, en primeiro lugar, a descrición do átomo e as partículas subatómicas e, en segundo lugar, a descrición da relación entre o tipo de enlace e as estruturas derivadas do tipo de enlace, o cal nos leva a outro aspecto, que son as propiedades macroscópicas dos sistemas materiais.

Tamén se traballará co concepto de cantidade de materia e a súa unidade, o mol, establecendo relacións entre cantidade de masa e cantidade de materia mediante o uso de cálculos adecuados.

Con respecto a elementos e compostos tamén se inclúe a formulación e nomenclatura de ditas substancias, segundo a normativa IUPAC do ano 2.005.

No bloque titulado A enerxía, partirase da definición deste termo para seguir abordando diferentes aspectos (transformación, disipación, transferencia) e, como contido fundamental e básico sitúase o principio de conservación de enerxía, englobando os tres conceptos anteriores, e relacionándoos con situacións cotiás, tanto domésticas como industriais. Dentro do principio de conservación da enerxía farase especial fincapé na enerxía mecánica e as súas compoñentes: cinética e potencial.

Este bloque inclúe tamén o estudo da relación entre enerxía e traballo e, partindo dos conceptos indicados anteriormente, abordarase tamén a transferencia enerxética vinculada a forzas ou a diferencias térmicas. Tamén se estudará a luz como forma de enerxía, a súa transmisión mediante ondas e a relación entre a enerxía dunha onda e diferentes parámetros que a definen.

Finalmente, afondarase no estudo da enerxía como obxecto de consumo na vida cotiá, tanto a nivel teórico como práctico, aplicando o razoamento científico a estudos sobre a produción e ao uso responsable da enerxía.

No bloque titulado A interacción, traballarase, en primeiro lugar, no estudo do movemento, magnitudes e ecuacións vinculadas a este concepto, así como o traballo con gráficas relacionadas con diferentes tipos de movementos (rectilíneo uniforme, rectilíneo uniformemente acelerado e circular uniforme). Todo isto será tamén relacionado con situacións cotiás e de mellora na calidade de vida.

Tamén se abordará o estudo das forzas, dende a súa definición como magnitude vectorial ata a súa relación en diversos eidos do ámbito doméstico, industrial e da enxeñaría. Directamente relacionado con isto aparecen as principais forzas que se manifestan de xeito cotián na contorna; así estudarase a súa orixe, efectos e aplicacións das mesmas.

A lei de gravitación universal será o seguinte aspecto a traballar neste bloque, establecendo a relación entre a física terrestre (peso, caídas de corpos)  e a física a nivel astronómico mediante este concepto (equilibrios entre astros, satélites artificiais).

Finalmente, abordarase o estudo da forzas e presións nos fluídos traballando con principios como o de Pascal e o de Arquímedes.

No bloque denominado O cambio, abordarase o estudo das reaccións químicas centrándose sobre todo na estequiometría das reaccións, no concepto de velocidade de reacción, o estudo dalgúns tipos de reaccións (combustión, electroquímicas, neutralización...) e na aproximación á relación deste tipo de reacción con procesos industriais ou domésticos. Tamén se traballará o concepto de velocidade de reacción e os factores que poden influír á hora de aumentar ou diminuír a velocidade dunha reacción, abordando, como noutros bloques, as repercusións destes aspectos no ámbito doméstico e industrial. A este respecto, traballarase sobre diferentes tipos de reacción como as de oxidación-redución, as de neutralización ou as combustións.

Estes 5 bloques repártense en once unidades didácticas descritas no apartado 3.

A metodoloxía utilizada atópase con detalle na sección 4 desta programación. Neste sentido, porase énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten esas dificultades.

Tamén se potenciará o uso de distintas estratexias metodolóxicas que teñan en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmos e promovan tanto o traballo individual coma o cooperativo e o colaborativo.