Vista preliminar da

Vista preliminar da programación na que poderá consultar todos os apartados da programación.

1. Introdución (Elaborado)


O papel heurístico das linguas constitúe un reto para o sistema educativo, pois son instrumento de comunicación e de interacción social, de conservación e transmisión de coñecemento, de participación cidadá na vida social, de investigación, creación, experimentación e descuberta. E as linguas achégannos ao xeito de vida e ás formas de pensamento doutros pobos e dos seus patrimonios culturais.

A lingua apréndese non para falar, ler ou escribir sobre a lingua, senón para falar, ler e escribir sobre emocións, afectos e aventuras, sobre o mundo, como medio das relacións interpersoais e recoñecemento da alteridade, motor do noso pensamento e das nosas reflexións, e porta de acceso ao coñecemento. Neste marco, a formación lingüística no contexto escolar é un instrumento para a equidade, xa que debe facilitar os medios necesarios para comunicar no ámbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos, ademais de sensibilizar cara a usos creativos e lúdicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que estas propician.

O Consello de Europa, a través de sucesivos proxectos, está comprometido nunha política lingüística dirixida a protexer e desenvolver a herdanza lingüística e a diversidade cultural de Europa como fonte de enriquecemento mutuo, así como a facilitar a mobilidade persoal dos seus cidadáns e das súas cidadás, e o intercambio de ideas. O Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas (MCER), publicado en 2001, é un documento de particular transcendencia, non só como ferramenta práctica para propiciar a reflexión sobre o ensino das linguas e a transparencia de cursos, programas e titulacións entre os estados e dentro deles, senón tamén polo recoñecemento da competencia plurilingüe e intercultural, que transcende o concepto de multilingüismo, no seu día piar dos enfoques das políticas lingüísticas máis abertas ao recoñecemento da diversidade. Hoxe, o MCER constitúe unha referencia para proxectos e documentos clave do Consello de Europa, como a "Guía para a elaboración e posta en marcha de currículos para unha educación plurilingüe e intercultural" (2010), na que se desenvolve a noción de plurilingüismo como eixe dun enfoque centrado na rede de relacións entre distintas linguas e culturas. Nesta mesma liña, enmárcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo "O dereito dos estudantes á calidade e á equidade en educación. O papel das competencias lingüísticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro 2010, e a Conferencia intergobernamental "Calidade e inclusión en educación: o papel único das linguas", mantida en Estrasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recoñécese a importancia da competencia lingüística e da circulación de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a inclusión social e o éxito escolar.

A educación plurilingüe e intercultural considera, con carácter xeral, a aprendizaxe de todas as linguas e culturas e, de maneira específica, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na súa aprendizaxe. A súa finalidade é retirar barreiras artificiais entre as linguas, encerradas tradicionalmente nos sistemas escolares en compartimentos estancos, e promover o uso integral do repertorio lingüístico, discursivo, estratéxico e intercultural que posúe o alumnado e que vai adquirindo ao longo das súas diversas experiencias lingüísticas dentro e fóra do ámbito educativo. Xa que logo, o/a aprendiz plurilingüe realizará transferencias de coñecementos e experiencias lingüísticas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicación, creación e aprendizaxe noutra lingua diferente. Esta capacidade de transferencia non só permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou parcialmente descoñecida e relacionalas, desde o punto de vista teórico, coas regularidades observadas noutras linguas que coñece, ou identificar termos emparentados en todas as linguas, senón que, ademais, promove a tolerancia perante palabras descoñecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensión que necesitan a fluidez, como son a lectura extensiva e a comprensión de textos orais sen posibilidade de verificación do entendido. A competencia plurilingüe facilitará, daquela, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competencias heurísticas eficaces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoñecido.

Pola súa banda, mediante o diálogo intercultural póñense en xogo dispositivos de relación social esenciais, como son o recoñecemento do outro como lexítimo, o reforzamento da identidade propia no recoñecemento da identidade das demais persoas, a aceptación da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto dos dereitos fundamentais.

No contexto escolar, a aprendizaxe das linguas está dirixida ao logro de obxectivos similares, aínda que con diferentes niveis de dominio. Por iso, un estudo integrado de todas as linguas posibilita, por unha banda, que os contidos, os procesos e as estratexias que se traballan nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingüísticas de comprensión e produción nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e aprendizaxe, nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teñen incidencia directa na capacidade de comunicarse adecuadamente. Así, o coñecemento morfolóxico ou léxico dunha lingua pode axudar á comprensión noutra lingua; as estratexias de comprensión de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas para a lectura noutros idiomas; o coñecemento da estrutura dos textos descritivos permitirá producilos en calquera lingua; e o coñecemento das normas que ordenan as relacións entre xeracións, sexos, clases e grupos sociais nunha lingua, informa e sensibiliza sobre a necesidade de coñecer e respectar as normas que rexen a dimensión social do uso da lingua noutra comunidade lingüística.

Por outra banda, o tratamento integrado das linguas debe considerar o punto de partida diferente de cada unha delas. Xa que logo, non se pode esquecer a situación de minorización da lingua galega, que cómpre atender e dinamizar adecuadamente. Con esa finalidade, é preciso favorecer o uso e a aprendizaxe desta lingua de xeito que se impulse a súa normalización e se venzan as dificultades da súa menor presenza e repercusión social, motivadas en moitos casos por prexuízos que é necesario desmontar e superar. O alumnado galego debe rematar a súa escolarización co nivel de usuario competente nas dúas linguas oficiais, galego e castelán, o que implica a utilización adecuada e eficaz das dúas linguas nun amplo repertorio de situacións comunicativas, propias de diferentes ámbitos, cun grao crecente de formalidade e complexidade.

Finalmente, a situación de sociedade multilingüe e plural na que vivimos solicita un enfoque metodolóxico de carácter plurilingüe que potencie o desenvolvemento comunicativo do alumnado nas linguas que adquira ao longo da súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice, e que os faga conscientes da riqueza que supón ser unha persoa plurilingüe para o desenvolvemento cognitivo e social, e o éxito escolar. Isto implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado está a aprender nas aulas. No caso das áreas de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, os currículos presentan contidos similares en gran medida, e unha distribución igualmente similar en cada un dos cursos que conforman a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato. Evidentemente, cada lingua ten as súas características propias, que requiren un tratamento e un traballo específicos, pero hai determinados aspectos do currículo que, pola afinidade ou similitude que presentan en ambas as áreas, precisan ben seren abordados de maneira parella, ben seren presentados só nunha lingua pero traballados e practicados en cada unha delas, e utilizar a mesma terminoloxía nas dúas linguas para non dificultar innecesariamente o proceso de aprendizaxe do alumnado. Por tanto, o profesorado implicado no proceso de ensino e aprendizaxe de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, en cada curso de ambas as etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un/unha aprendiz sexa capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a comunicación lingüística e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua, como son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísticos; senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e comprensión de textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación lingüística.

Ademais, nos centros docentes teñen presenza linguas estranxeiras que tamén se abordan na aula desde un enfoque comunicativo e intercultural, pois o coñecemento dos valores e as crenzas compartidas por grupos sociais doutros países resulta esencial para a comunicación nesta sociedade globalizada. Así, para o tratamento integrado de linguas é preciso que, igual que acontece non caso das dúas linguas cooficiais, haxa unha coordinación entre o profesorado destas e o de linguas estranxeiras, para evitar a repetición de contidos na liña das que se mencionaron para as linguas ambientais, e para unificar a terminoloxía. Non se pode esquecer que o achegamento do alumnado á lingua estranxeira se produce, na maior parte dos casos, partindo das linguas próximas, a materna e ambientais.

Igualmente presentes nas aulas están as linguas clásicas, o latín e o grego, cuxo estudo a nivel fonético, morfosintáctico e léxico proporciona unha sólida base para o perfeccionamento no manexo doutras linguas. Desempeñan, pois, un papel relevante como soporte lingüístico da maioría das linguas e para a comprensión do léxico culto que forma gran parte da terminoloxía científica e técnica actual nas linguas que o alumnado coñece ou estuda; sen esquecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coñecemento dos aspectos que se inclúen na civilización clásica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxía, a relixión ou as súas creacións literarias e artísticas, que tanta influencia tiveron en épocas posteriores e seguen a ter hoxe en día. Xa que logo, é esencial a incorporación das linguas clásicas ao currículo integrado das linguas, para reforzar a reflexión lingüística do noso alumnado e fortalecer o seu acceso á cultura literaria.

Resulta obvio que, para a posta en práctica destes currículos integrados e o logro dos obxectivos plurilingües e interculturais que se perseguen, o profesorado é un elemento determinante, xa que deberá potenciar unha metodoloxía adecuada para levar a cabo enfoques comunicativos e proxectos plurais e transversais, promover a reflexión metacomunicativa e metalingüística e o contraste entre linguas, ou asegurar accións coordinadas entre os departamentos lingüísticos para decidir, entre outros, desde que lingua abordar o estudo dos xéneros discursivos ou as estratexias e os procesos cognitivos que están na base das actividades lingüísticas. Todo isto coa finalidade de construír en cada centro docente a coherencia pedagóxica no ensino das linguas.

As materias cuxos currículos se desenvolven ao abeiro desta introdución, as linguas, teñen como obxectivo o desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas vertentes: pragmática, lingüística, sociolingüística e literaria. Así, achegan as ferramentas e os coñecementos necesarios para desenvolverse satisfactoria e eficazmente en calquera situación de comunicación da vida privada, social e profesional. Eses coñecementos, que articulan os procesos de comprensión e expresión oral por unha banda, e de comprensión e expresión escrita por outra, constitúen instrumentos esenciais para a aprendizaxe no ámbito educativo e, posteriormente, ao longo da vida.

A reflexión literaria, presente nun bloque de contidos nas linguas ambientais, o galego e o castelán, e nas linguas clásicas, a través da lectura, mediante a comprensión e interpretación de textos significativos favorece o coñecemento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crítica e creativa dos/das estudantes, dálles acceso á memoria, á creatividade, á imaxinación, á descuberta das outras persoas, ao coñecemento doutras épocas e culturas, e enfróntaos/as a situacións, sentimentos e emocións nunca experimentados, que enriquecen a súa visión do mundo e favorecen o coñecemento deles/as mesmos/as.

En definitiva, estas materias lingüísticas perseguen o obxectivo último de contribuír á formación de cidadáns e cidadás cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os ámbitos que forman e van formar parte da súa vida. Isto esixe unha reflexión sobre os mecanismos de usos orais e escritos da súa propia lingua, e das outras linguas que estudan e coñecen, e a capacidade de interpretar e valorar o mundo, de formar as súas opinións, propias, claras e fundamentadas, e de gozar, a través da lectura crítica de obras literarias.

A materia de Latín ten como principal finalidade introducir o alumnado no coñecemento dos aspectos esenciais da lingua e da cultura latinas, facendo fincapé ao mesmo tempo no papel que estas desempeñan no orixe e fundamento das linguas romances e da cultura occidental, o que coñecemos como herdanza clásica.

O estudo do latín como lingua flexiva proporciona mediante a comparación unha sólida base científica para o estudo e o perfeccionamento progresivo no manexo doutras linguas.

O idioma latino, logo de adquiridos uns mínimos coñecementos sobre os seus mecanismos morfosintácticos e o seu léxico, permite entender as linguas romances como resultado dunha evolución e atopar paralelismos entre elas que axuden no seu estudo.

O estudo da orixe e a evolución do latín ás linguas romances proporciónalle ao alumnado os instrumentos necesarios para comprender e analizar os procesos de cambios fonéticos, morfosintácticos e semánticos que deron lugar aos procedementos que rexen hoxe as súas linguas, e axuda a incrementar de xeito notable o seu léxico. A reflexión sobre o léxico coñecido, a adquisición de novas palabras e a comprensión das estruturas da lingua latina interveñen de xeito notable no uso máis eficaz da lingua propia como instrumento de aprendizaxe, comunicación e interpretación da realidade.

O estudo da herdanza clásica, obxecto desta materia, non só está presente na lingua latina, pois abordará tamén os diferentes aspectos que se inclúen no que coñecemos como civilización latina, berce da Europa actual. Ademais da descrición do seu marco xeográfico e do estudo dos principais fitos históricos, haberá lugar tamén para unha análise das súas estruturas sociopolíticas, da súa vida cotiá, e manifestacións culturais como os espectáculos públicos ou as súas creacións literarias e artísticas, a enxeñaría e o urbanismo, a mitoloxía e a relixión.

Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organízase en bloques que, con lixeiros matices, se repiten en todos os cursos.

Os devanditos bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos os dous aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización romana, sen as que non é posible apreciar a importancia do legado latino na súa verdadeira dimensión.

O primeiro destes bloques estuda o latín como orixe das linguas romances e ten un trato lixeiramente diferente para os cursos primeiro de bacharelato e o curso de segundo de bacharelato.

O seguinte bloque, deseñado só para primeiro de bacharelato, aborda os elementos básicos da lingua latina, comezando por percorrer os sistemas de escritura coñecidos, para analizar despois a orixe e a evolución do abecedario latino e a súa pronuncia.

Os dous bloques seguintes tratan aspectos netamente lingüísticos, centrándose desta vez na morfoloxía e na sintaxe, os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema, ademais da fonética e a semántica, dúas realidades inseparables que conforman e integran o aspecto gramatical. Preténdese iniciar o alumnado no concepto de flexión, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a relación que manteñen con outras dentro da oración. A sintaxe tamén se ocupa de estudar as estruturas oracionais latinas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo progresivamente niveis de maior complexidade, co propósito fundamental da comprensión e a interpretación dos textos.

No curso de primeiro de bacharelato dedicouse un bloque ao estudo da civilización latina, co fin de identificar non só os feitos máis importantes da súa historia, senón tamén os aspectos propios da súa organización política, social e militar, e da súa identidade cultural, sen esquecer o estudo da vida cotiá, a relixión e a mitoloxía, cuxa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar o alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas da antigüidade romana, entre as que destacan por unha banda as relativas ás artes plásticas e, máis concretamente, a escultura e a arquitectura, e pola outra, as literarias.

O estudo máis en profundidade destas últimas resérvase para o curso de segundo de bacharelato, que conta cun bloque específico para a literatura latina, no que un mellor coñecemento da lingua lle permitirá ao alumnado entrar en contacto directo con algúns fragmentos das obras orixinais, afondando deste xeito na comprensión dos textos literarios clásicos latinos para comprender as claves da sociedade en que viron a luz e valorar a influencia que os autores latinos tiveron ao longo dos séculos.

Se, como dixemos, a lingua e a cultura constitúen dúas realidades inseparables e complementarias para afondar no coñecemento da civilización latina, non existe mellor instrumento para o estudo de ambas que os propios textos, aos que está dedicado outro dos bloques de contidos previstos en todos os cursos. Preténdese deste xeito facer fincapé na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresión intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. Para lograr este obxectivo, ademais do labor de tradución, deberase tratar o latín como unha lingua viva coa que traballar tamén a comunicación oral e escrita.

Por último, dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar no coñecemento de calquera lingua. Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía, non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces latinas nas linguas modernas, senón ademais porque axuda o alumnado a adquirir unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a precisar o significado de termos coñecidos ou a descubrir o de outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos ao seu vocabulario habitual. Así, dedícase un especial interese á composición e á derivación culta, onde se analizan prefixos, lexemas e sufixos de orixe grega e latina.

Abondando nesta última idea, abórdase o estudo das locucións e as expresións latinas de uso actual, non só para coñecer o seu significado, senón tamén para saber empregalas nun contexto adecuado.

En resumo, Latín II é unha materia troncal de modalidade que ten unha grande importancia para o alumnado que a cursa, xa que ten como base os coñecementos adquiridos en Latín I en 1º de bacharelato.

Por todo o anteriormente exposto, os contidos da materia repártense en 3 Unidades Didácticas (correspondentes con cada unha das avaliacións) incluíndo en cada unha delas contidos de tódolos bloques.

2. Obxectivos e súa contribución ao desenvolvemento das competencias (Elaborado)


Currículo CCL CP STEM CD CPSAA CC CE CCEC
OBX1 Comprender e/ou producir textos latinos de dificultade crecente e xustificar a súa comprensión e/ou produción, identificando e analizando os aspectos básicos da lingua latina, en sentido amplo, as súas unidades lingüísticas, e reflexionando sobre elas mediante a comparación coas linguas de ensino e con outras linguas do repertorio individual do alumnado, e poñendo en práctica, se se considera oportuno, habilidades comunicativas tanto orais como escritas, para realizar unha lectura comprensiva, directa e eficaz e unha interpretación razoada do seu contido e, de ser o caso, unha produción oral e/ou escrita correcta.
OBX2 Distinguir os formantes latinos e explicar os cambios que tivesen lugar ao longo do tempo, comparándoos cos das linguas de ensino e outras linguas do repertorio individual do alumnado, para deducir o significado etimolóxico do léxico coñecido e os significados de léxico novo ou especializado.
OBX3 Ler, interpretar e comentar textos latinos de diferentes xéneros e épocas, asumindo o proceso creativo como complexo e inseparable do contexto histórico, social e político e das súas influencias artísticas, para identificar a súa xenealoxía e a súa achega á literatura europea.
OBX4 Analizar as características da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico, adquirindo coñecementos sobre o mundo romano e comparando criticamente o presente e o pasado, para valorar as achegas do mundo clásico latino á nosa contorna como base dunha cidadanía democrática e comprometida.
OBX5 Valorar criticamente o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina, interesándose pola súa sustentabilidade e recoñecéndoo como produto da creación humana e como testemuño da historia, para explicar o legado material e inmaterial latino como transmisor de coñecemento e fonte de inspiración de creacións modernas e contemporáneas.
Non se rexistrou texto

3.1. Relación de unidades didácticas (Elaborado)


Secuencia * Título da UD Descrición *% Peso na materia


*Nº de sesións
1º trim. 2º trim. 3º trim.
1 Unidade 1 Tradución de textos: - Repaso das unidades lingüísticas lingua latina I - Gramática e textos I. Repaso morfoloxía nominal e pronominal, oracións de relativo - Repaso nexos de coordinación e subordinación - Repaso morfoloxía verbal - Pronomes indefinidos e interrogativos - Oracións de infinitivo Plurilingüismo: - Influencia do latín na evolución das linguas de ensino - Regras fonéticas na evolución do latín ás linguas de ensino - Léxico - Lexemas, sufixos e prefixos presentes no léxico de uso común - Significado e definición de palabras a partir dos seus étimos de orixe latina - Expresións latinas integradas nas linguas modernas - Significado etimolóxico Literatura latina: - Épica: Virxilio Legado latino: - A mitoloxía clásica en manifestacións literarias e artísticas 20 36
2 Unidade 2 Tradución de textos: - O participio e o participio concertado - Construción tipo Cicerone Consule - O nexo CUM: tipos - A conxunción UT - Modo subxuntivo Plurilingüismo: - Influencia do latín na evolución das linguas de ensino - Regras fonéticas na evolución do latín ás linguas de ensino - Léxico - Lexemas, sufixos e prefixos presentes no léxico de uso común - Significado e definición de palabras a partir dos seus étimos de orixe latina - Expresións latinas integradas nas linguas modernas - Significado etimolóxico Literatura latina: - A lírica: Horacio - Introdución a Eutropio Breviarium - A oratoria: Cicerón Legado latino: - O dereito romano e a súa importancia no sistema xurídico actual 30 40
3 Unidade 3 Tradución de textos: - A conxunción NE - A conxunción QUOD - O supino - O xerundio. O xerundivo Plurilingüismo: - Influencia do latín na evolución das linguas de ensino - Regras fonéticas na evolución do latín ás linguas de ensino - Léxico - Lexemas, sufixos e prefixos presentes no léxico de uso común - Significado e definición de palabras a partir dos seus étimos de orixe latina - Expresións latinas integradas nas linguas modernas - Significado etimolóxico Literatura latina: - A historiografía: Tito Livio - O teatro: Plauto Legado latino: - A importancia do discurso público para a vida política e social. A oratoria e as novas tecnoloxías. - Técnicas de debate e de exposición oral 50 40

3.2. Distribución currículo nas unidades didácticas (Elaborado)


Bloque B1. Comprensión e interpretación dos textos
Criterios de avaliación		 UD 1 UD 2 UD 3
CA1.1 - Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos adaptados ou orixinais, de dificultade adecuada e progresiva, con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando, cando se considere necesario, unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas.
CA1.2 - Seleccionar o significado apropiado de palabras polisémicas e xustificar a decisión, tendo en conta a información cotextual ou contextual e utilizando ferramentas diversas de apoio ao proceso de tradución en distintos soportes cando se considere necesario.
CA1.3 - Revisar e emendar as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística.
CA1.4 - Realizar a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina, comparándoas coas das linguas do repertorio lingüístico propio e asimilando os aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos elementais do latín.
CA1.5 - Rexistrar os progresos e dificultades de aprendizaxe da lingua latina, seleccionando as estratexias máis adecuadas e eficaces para superar esas dificultades e consolidar a súa aprendizaxe, realizando actividades de planificación da propia aprendizaxe, autoavaliación e coavaliación.
CA1.6 - Extraer, analizar e reflectir oralmente ou, preferentemente, por escrito e, de poder ser, en latín, mediante paráfrases simples, as ideas principais dos textos obxecto de traballo.
CA1.7 - Planificar e participar, cando se considere necesario, en diálogos breves e sinxelos sobre os contidos dos textos obxecto de traballo, coa finalidade de facilitar a súa comprensión integral.
CA1.8 - Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata a lingua de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do repertorio propio.
CA1.9 - Analizar, interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Contidos
C1.1 - Unidades lingüísticas da lingua latina.
C1.1.1 -      Concepto de lingua flexiva: flexión nominal e pronominal (sistema casual e declinacións), flexión verbal (sistema de conxugacións).
C1.1.2 -      Sintaxe oracional: funcións e sintaxe dos casos.
C1.1.3 -      Estruturas oracionais. A concordancia e a orde de palabras en oracións simples e oracións compostas.
C1.1.4 -      Formas nominais do verbo.
C1.2 - A tradución: técnicas, procesos e ferramentas.
C1.2.1 -      A análise morfosintáctica como ferramenta complementaria de tradución.
C1.2.2 -      Estratexias de tradución: formulación de expectativas a partir, entre outros, do contorno textual e do propio texto, paráfrases simplificadas en lingua latina, contexto, coñecemento do tema, descrición da estrutura e xénero, peculiaridades lingüísticas dos textos traducidos, erros frecuentes de tradución e técnicas para os evitar.
C1.2.4 -      Ferramentas de tradución, cando se considere necesario.
C1.2.5 -      Lectura comparada de diferentes traducións e comentario de textos bilingües a partir de terminoloxía metalingüística.
C1.2.6 -      Recursos estilísticos frecuentes e a súa relación co contido do texto.
C1.2.7 -      Estratexias de retroversión de textos breves. Afondamento no uso de expresións idiomáticas.
C1.2.8 -      A tradución como instrumento que pode favorecer o razoamento lóxico, a resolución de problemas e a capacidade de análise e síntese, dentro dos límites e inconsistencias propias da tradución.
C1.2.9 -      Aceptación do erro como parte do proceso de aprendizaxe e actitude positiva de superación.
C1.2.10 -      Estratexias e ferramentas, analóxicas e dixitais, individuais e cooperativas, para a autoavaliación, a coavaliación e a autorreparación.
C1.3 - Destrezas comunicativas do uso da lingua latina.
C1.3.1 -      Estratexias para a planificación e produción de textos orais ou, preferentemente, escritos.
C1.3.2 -      Funcións comunicativas adecuadas aos textos obxecto de traballo: reformular e/ou resumir textos escritos.
C1.3.3 -      Léxico común nos textos e autores obxecto de traballo, así como fraseoloxía básica para a expresión oral en latín de preguntas básicas sobre o contido do texto e/ou a gramática.
C1.3.4 -      Estratexias básicas conversacionais para iniciar, manter e rematar a comunicación, tomar e ceder a palabra, pedir e dar aclaracións e explicacións etc.
Bloque B2. Latín e plurilingüismo
Criterios de avaliación		 UD 1 UD 2 UD 3
CA2.1 - Deducir o significado etimolóxico dun termo de uso común e inferir o significado de termos de nova aparición ou procedentes de léxico especializado aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que teñan lugar.
CA2.2 - Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata as linguas de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do seu repertorio propio.
CA2.3 - Explicar a relación do latín coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe latina e utilizando estratexias e coñecementos das linguas e linguaxes que conforman o repertorio do alumnado.
CA2.4 - Analizar criticamente prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto e valoración da diversidade como riqueza cultural, lingüística e dialectal, a partir de criterios dados.
CA2.5 - Crear textos individuais ou colectivos con intención literaria e conciencia de estilo, en distintos soportes e con axuda doutras linguaxes artísticas e audiovisuais, a partir da lectura de obras ou fragmentos significativos en que se partise da civilización e cultura latinas como fonte de inspiración.
Contidos
C2.1 - Influencia do latín na evolución das linguas de ensino e do resto de linguas que conforman o repertorio lingüístico individual do alumnado.
C2.2 - Regras fonéticas na evolución do latín ás linguas de ensino.
C2.3 - Léxico:
C2.3.1 -      Lexemas, sufixos e prefixos de orixe latina presentes no léxico de uso común e no específico das ciencias e a técnica.
C2.3.2 -      Significado e definición de palabras de uso común nas linguas de ensino a partir dos seus étimos de orixe latina.
C2.3.3 -      Expresións latinas integradas nas linguas modernas e o seu emprego en diferentes tipos de textos.
C2.4 - O significado etimolóxico das palabras e a importancia do uso adecuado do vocabulario como instrumento básico na comunicación.
C2.5 - O latín como instrumento que permite un mellor coñecemento das linguas de estudo e un máis fácil achegamento a outras linguas modernas, romances e non romances.
C2.6 - Respecto por todas as linguas e aceptación das diferenzas culturais das xentes que as falan.
C2.7 - Ferramentas analóxicas e dixitais para a aprendizaxe, a comunicación e o desenvolvemento de proxectos con falantes ou estudantes de latín no ámbito transnacional.
C2.8 - Expresións e léxico específico básico para reflexionar e compartir a reflexión sobre a comunicación, a lingua, a aprendizaxe e as ferramentas de comunicación e aprendizaxe (metalinguaxe).
Bloque B3. A literatura latina nos seus textos
Criterios de avaliación		 UD 1 UD 2 UD 3
CA3.1 - Interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen espertar o espírito crítico, mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
CA3.2 - Analizar e explicar os xéneros, temas, tópicos e valores éticos ou estéticos de obras ou fragmentos literarios latinos comparándoos con obras ou fragmentos literarios posteriores, desde un enfoque intertextual.
CA3.3 - Identificar e definir palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina e cuxa aprendizaxe combina coñecementos léxicos e culturais, en textos de diferentes formatos.
CA3.4 - Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia, e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
Contidos
C3.1 - A lingua latina como principal vía de transmisión do mundo clásico.
C3.2 - Etapas e vías de transmisión da literatura latina. A transmisión textual latina como patrimonio cultural e fonte de coñecemento a través de diferentes culturas e épocas. Soportes e materiais de escritura: tipos e preservación. O comercio librario no mundo antigo. A lectura en voz alta.
C3.3 - Principais xéneros da literatura latina: orixe, tipoloxía, cronoloxía, temas, motivos, tradicións, características e principais autores.
C3.4 - Técnicas para o comentario e análise lingüística e literaria dos textos literarios latinos.
C3.5 - Recepción da literatura latina: influencia na produción cultural europea, nocións básicas de intertextualidade, imitatio, aemulatio, interpretatio, allusio.
C3.6 - Analoxías e diferenzas entre os xéneros literarios latinos e os da literatura actual.
C3.7 - Introdución á crítica literaria.
C3.8 - A literatura como fonte de pracer e de coñecemento do mundo.
C3.9 - Respecto da propiedade intelectual e dereitos de autor sobre as fontes consultadas e contidos utilizados: ferramentas para o tratamento de datos bibliográficos e recursos para evitar o plaxio.
Bloque B4. Legado e patrimonio
Criterios de avaliación		 UD 1 UD 2 UD 3
CA4.1 - Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
CA4.2 - Identificar e explicar o legado material e inmaterial da civilización latina como fonte de inspiración, analizando producións culturais e artísticas posteriores.
CA4.3 - Investigar o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa, e interesándose polos procesos de construción, preservación, conservación e restauración e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade.
CA4.4 - Explorar as pegadas da romanización e o legado romano na contorna do alumnado aplicando os coñecementos adquiridos e reflexionando sobre as implicacións dos seus distintos usos, dando exemplos da persistencia da Antigüidade clásica na súa vida cotiá e presentando os seus resultados a través de diferentes soportes.
Contidos
C4.1 - A mitoloxía clásica en manifestacións literarias e artísticas.
C4.2 - O dereito romano e a súa importancia no sistema xurídico actual.
C4.3 - A importancia do discurso público para a vida política e social. A oratoria e as novas tecnoloxías.
C4.4 - Técnicas de debate e de exposición oral.

3.3. Avaliación das unidades didácticas (Elaborado)



1 Unidade 1
Criterios de avaliación * Tipo de instrumento * Grao mínimo de consecución * % peso
CA1.1 Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos adaptados ou orixinais, de dificultade adecuada e progresiva, con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando, cando se considere necesario, unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas.
Proba escrita
Traducións cas dificultades especificadas para a etapa. 60
CA1.2 Seleccionar o significado apropiado de palabras polisémicas e xustificar a decisión, tendo en conta a información cotextual ou contextual e utilizando ferramentas diversas de apoio ao proceso de tradución en distintos soportes cando se considere necesario.
Proba escrita
Selecciona o significado de palabras polisémicastendo en conta a información cotextual ou contextual. 5
CA1.3 Revisar e emendar as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística.
Táboa de indicadores
Emendar as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora 2
CA1.4 Realizar a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina, comparándoas coas das linguas do repertorio lingüístico propio e asimilando os aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos elementais do latín.
Táboa de indicadores
Realiza a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina. 2
CA1.5 Rexistrar os progresos e dificultades de aprendizaxe da lingua latina, seleccionando as estratexias máis adecuadas e eficaces para superar esas dificultades e consolidar a súa aprendizaxe, realizando actividades de planificación da propia aprendizaxe, autoavaliación e coavaliación.
Táboa de indicadores
Identifica dificultades de aprendizaxe da lingua latina, seleccionando as estratexias máis adecuadas para superar esas dificultades. 1
CA1.6 Extraer, analizar e reflectir oralmente ou, preferentemente, por escrito e, de poder ser, en latín, mediante paráfrases simples, as ideas principais dos textos obxecto de traballo.
Táboa de indicadores
Analiza por escritoas ideas principais dos textos obxecto de traballo. 2
CA1.7 Planificar e participar, cando se considere necesario, en diálogos breves e sinxelos sobre os contidos dos textos obxecto de traballo, coa finalidade de facilitar a súa comprensión integral.
Táboa de indicadores
Participaen diálogos breves e sinxelos sobre os contidos dos textos obxecto de traballo. 2
CA1.8 Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata a lingua de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do repertorio propio.
Proba escrita
Explica cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente producidos desde o latín culto ou latín vulgar ata a lingua de ensino. 5
CA1.9 Analizar, interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Táboa de indicadores
Comenta fragmentos literarios de diversa índole aplicando estratexias de análise. 2
CA2.1 Deducir o significado etimolóxico dun termo de uso común e inferir o significado de termos de nova aparición ou procedentes de léxico especializado aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que teñan lugar.
Proba escrita
Deduce o significado etimolóxico dun termo atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que tivesen lugar. 5
CA2.2 Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata as linguas de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do seu repertorio propio.
Proba escrita
Explica cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente servíndose da comparación con outras linguas. 5
CA2.4 Analizar criticamente prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto e valoración da diversidade como riqueza cultural, lingüística e dialectal, a partir de criterios dados.
Táboa de indicadores
Analiza prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto. 1
CA3.3 Identificar e definir palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina e cuxa aprendizaxe combina coñecementos léxicos e culturais, en textos de diferentes formatos.
Táboa de indicadores
Define palabras latinas e combina coñecementos léxicos e culturais, en textos de diferentes formatos. 2
CA4.1 Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
Táboa de indicadores
Investiga aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando información procedente de diferentes fontes. 2
CA4.2 Identificar e explicar o legado material e inmaterial da civilización latina como fonte de inspiración, analizando producións culturais e artísticas posteriores.
Táboa de indicadores
Explica o legado material e inmaterial da civilización latina como fonte de inspiración. 2
CA4.3 Investigar o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa, e interesándose polos procesos de construción, preservación, conservación e restauración e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade.
Táboa de indicadores
Investiga o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina. 2

2 Unidade 2
Criterios de avaliación * Tipo de instrumento * Grao mínimo de consecución * % peso
CA1.1 Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos adaptados ou orixinais, de dificultade adecuada e progresiva, con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando, cando se considere necesario, unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas.
Proba escrita
Realiza traducións directas e/ou inversas de fragmentos adaptados de dificultade progresiva, identificando unidades lingüísticas da lingua. 60
CA1.3 Revisar e emendar as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística.
Táboa de indicadores
Mellora as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora. 1
CA1.4 Realizar a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina, comparándoas coas das linguas do repertorio lingüístico propio e asimilando os aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos elementais do latín.
Táboa de indicadores
Le textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina. 2
CA1.6 Extraer, analizar e reflectir oralmente ou, preferentemente, por escrito e, de poder ser, en latín, mediante paráfrases simples, as ideas principais dos textos obxecto de traballo.
Táboa de indicadores
Analiza por escrito as ideas principais dos textos obxecto de traballo. 1
CA1.9 Analizar, interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Táboa de indicadores
Comenta fragmentos literarios de diversa índole aplicando estratexias de análise . 1
CA2.1 Deducir o significado etimolóxico dun termo de uso común e inferir o significado de termos de nova aparición ou procedentes de léxico especializado aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que teñan lugar.
Proba escrita
Deduce o significado etimolóxico dun termo aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos. 10
CA2.2 Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata as linguas de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do seu repertorio propio.
Proba escrita
Explica cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente desde o latín culto ata as linguas de ensino. 10
CA2.3 Explicar a relación do latín coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe latina e utilizando estratexias e coñecementos das linguas e linguaxes que conforman o repertorio do alumnado.
Táboa de indicadores
Explicaa relación do latín coas linguas modernas. 2
CA3.1 Interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen espertar o espírito crítico, mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Táboa de indicadores
Comenta fragmentos literarios aplicando estratexias de análise. 1
CA3.2 Analizar e explicar os xéneros, temas, tópicos e valores éticos ou estéticos de obras ou fragmentos literarios latinos comparándoos con obras ou fragmentos literarios posteriores, desde un enfoque intertextual.
Táboa de indicadores
Explica os xéneros, temas, tópicos e valores éticos ou estéticos de fragmentos literarios latinos. 2
CA3.3 Identificar e definir palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina e cuxa aprendizaxe combina coñecementos léxicos e culturais, en textos de diferentes formatos.
Táboa de indicadores
Define palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina. 2
CA3.4 Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia, e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
Táboa de indicadores
Investiga aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico reelaborando información procedente de diferentes fontes. 1
CA4.1 Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
Táboa de indicadores
Identifica aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando información procedente de diferentes fontes. 2
CA4.2 Identificar e explicar o legado material e inmaterial da civilización latina como fonte de inspiración, analizando producións culturais e artísticas posteriores.
Táboa de indicadores
Explica o legado material e inmaterial da civilización latina. 1
CA4.3 Investigar o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa, e interesándose polos procesos de construción, preservación, conservación e restauración e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade.
Táboa de indicadores
Localiza o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina. 2
CA4.4 Explorar as pegadas da romanización e o legado romano na contorna do alumnado aplicando os coñecementos adquiridos e reflexionando sobre as implicacións dos seus distintos usos, dando exemplos da persistencia da Antigüidade clásica na súa vida cotiá e presentando os seus resultados a través de diferentes soportes.
Táboa de indicadores
Recoñece as pegadas da romanización e o legado romano na contorna aplicando os coñecementos adquiridos. 2

3 Unidade 3
Criterios de avaliación * Tipo de instrumento * Grao mínimo de consecución * % peso
CA1.1 Realizar traducións directas e/ou inversas de textos ou fragmentos adaptados ou orixinais, de dificultade adecuada e progresiva, con corrección ortográfica e expresiva, identificando e analizando, cando se considere necesario, unidades lingüísticas regulares da lingua e apreciando variantes e coincidencias con outras linguas coñecidas.
Proba escrita
Realiza traducións directas e/ou inversas de fragmentos adaptados ou orixinais, analizando, unidades lingüísticas regulares da lingua. 60
CA1.3 Revisar e emendar as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora e argumentando os cambios con terminoloxía especializada a partir da reflexión lingüística.
Táboa de indicadores
Emmenda as propias traducións e as das compañeiras e compañeiros, realizando propostas de mellora. 1
CA1.4 Realizar a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina, comparándoas coas das linguas do repertorio lingüístico propio e asimilando os aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos elementais do latín.
Táboa de indicadores
Realiza a lectura directa de textos latinos de dificultade adecuada identificando as unidades lingüísticas máis frecuentes da lingua latina. 1
CA1.5 Rexistrar os progresos e dificultades de aprendizaxe da lingua latina, seleccionando as estratexias máis adecuadas e eficaces para superar esas dificultades e consolidar a súa aprendizaxe, realizando actividades de planificación da propia aprendizaxe, autoavaliación e coavaliación.
Táboa de indicadores
Rexistra os progresos e dificultades de aprendizaxe da lingua latina, seleccionando as estratexias máis adecuadas e eficaces para superar esas dificultades. 1
CA1.6 Extraer, analizar e reflectir oralmente ou, preferentemente, por escrito e, de poder ser, en latín, mediante paráfrases simples, as ideas principais dos textos obxecto de traballo.
Táboa de indicadores
Analiza por escrito as ideas principais dos textos obxecto de traballo. 1
CA1.7 Planificar e participar, cando se considere necesario, en diálogos breves e sinxelos sobre os contidos dos textos obxecto de traballo, coa finalidade de facilitar a súa comprensión integral.
Táboa de indicadores
Participa en diálogos breves e sinxelos sobre os contidos dos textos obxecto de traballo. 1
CA1.8 Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata a lingua de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do repertorio propio.
Proba escrita
Explica cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata a lingua de ensino. 6
CA1.9 Analizar, interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Táboa de indicadores
Comenta textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade , aplicando estratexias de análise. 1
CA2.1 Deducir o significado etimolóxico dun termo de uso común e inferir o significado de termos de nova aparición ou procedentes de léxico especializado aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que teñan lugar.
Proba escrita
Deduce o significado etimolóxico dun termo de uso común aplicando estratexias de recoñecemento de formantes latinos atendendo aos cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos. 7
CA2.2 Explicar cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos de complexidade crecente que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata as linguas de ensino, servíndose cando sexa posible da comparación con outras linguas do seu repertorio propio.
Proba escrita
Explica cambios fonéticos, morfolóxicos ou semánticos que se produciron tanto desde o latín culto como desde o latín vulgar ata as linguas de ensino. 7
CA2.3 Explicar a relación do latín coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe latina e utilizando estratexias e coñecementos das linguas e linguaxes que conforman o repertorio do alumnado.
Táboa de indicadores
Explica a relación do latín coas linguas modernas, analizando os elementos lingüísticos comúns de orixe latina. 1
CA2.4 Analizar criticamente prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto e valoración da diversidade como riqueza cultural, lingüística e dialectal, a partir de criterios dados.
Táboa de indicadores
Analiza criticamente prexuízos e estereotipos lingüísticos adoptando unha actitude de respecto. 1
CA2.5 Crear textos individuais ou colectivos con intención literaria e conciencia de estilo, en distintos soportes e con axuda doutras linguaxes artísticas e audiovisuais, a partir da lectura de obras ou fragmentos significativos en que se partise da civilización e cultura latinas como fonte de inspiración.
Táboa de indicadores
Crea textos individuais con intención literaria e conciencia de estilo, en distintos soportes e con axuda doutras linguaxes artísticas e audiovisuais, a partir da lectura de obras ou fragmentos significativos. 2
CA3.1 Interpretar e comentar textos e fragmentos literarios de diversa índole de crecente complexidade, aplicando estratexias de análise e reflexión que impliquen espertar o espírito crítico, mobilizar a propia experiencia, comprender o mundo e a condición humana e desenvolver a sensibilidade estética e o hábito lector.
Táboa de indicadores
Comenta fragmentos literarios de diversa índole aplicando estratexias de análise que impliquen espertar o espírito crítico. 2
CA3.2 Analizar e explicar os xéneros, temas, tópicos e valores éticos ou estéticos de obras ou fragmentos literarios latinos comparándoos con obras ou fragmentos literarios posteriores, desde un enfoque intertextual.
Táboa de indicadores
Explica os xéneros, temas, tópicos e valores éticos ou estéticos de obras ou fragmentos literarios latinos. 2
CA3.3 Identificar e definir palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina e cuxa aprendizaxe combina coñecementos léxicos e culturais, en textos de diferentes formatos.
Táboa de indicadores
Identificar palabras latinas que designan conceptos fundamentais para o estudo e comprensión da civilización latina. 1
CA3.4 Investigar aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, seleccionando, contrastando e reelaborando información procedente de diferentes fontes, calibrando a súa fiabilidade e pertinencia, e respectando os principios de rigor e propiedade intelectual.
Táboa de indicadores
Investiga aspectos do legado da civilización latina no ámbito persoal, relixioso e sociopolítico localizando, información procedente de diferentes fontes. 1
CA4.3 Investigar o patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina, actuando de forma adecuada, empática e respectuosa, e interesándose polos procesos de construción, preservación, conservación e restauración e por aquelas actitudes cívicas que aseguran a súa sustentabilidade.
Táboa de indicadores
Recoñece patrimonio histórico, arqueolóxico, artístico e cultural herdado da civilización latina. 2
CA4.4 Explorar as pegadas da romanización e o legado romano na contorna do alumnado aplicando os coñecementos adquiridos e reflexionando sobre as implicacións dos seus distintos usos, dando exemplos da persistencia da Antigüidade clásica na súa vida cotiá e presentando os seus resultados a través de diferentes soportes.
Táboa de indicadores
Identifica as pegadas da romanización e o legado romano na contorna do alumnado. 2

4.1. Concrecións metodolóxicas (Elaborado)


Contidos lingüísticos

Para abordar este eido da materia as liñas de traballo son as seguintes.

En primeiro lugar, comezarase cun repaso da gramática traballada en 1º de bacharelato. Despois, para a explicación dos novos contidos de gramática, abordaranse primeiro os contidos gramaticais que serán traballados mediante textos. gañar en eficiencia, os textos de traballo serán textos adaptados da selecta ou selectas dos autores obxecto de exame na PAU. Así o alumnado vaise familiarizando dende o principio co tema e, especialmente, co vocabulario de máis frecuencia nestes autores. Dado que a utilización desta metodoloxía normalmente precisa de máis tempo no tratamento de cada unha das unidades didácticas, limitaranse os contidos gramaticais a aqueles que aparecen nos textos dos autores de estudo, seguindo así o principio da frecuencia para seleccionar os contidos a tratar.

 

Contidos de plurilingüismo

Para abordar este eido da materia proponse a seguinte liña de traballo.

Neste bloque agrúpanse tres núcleos de contidos diferenciados e directamente vinculados á proba da PAU, composición de palabras (en particular valor de prefixos de orixe latina), aforismos de orixe latina e toponimia. Para o tratamento de cada un destes apartados proponse a seguinte metodoloxía: A persoa docente procederá a facer unha sesión introdutoria na que explique aqueles aspectos máis salientables da materia concreta, dea as instrucións de estudo e o material para que o alumnado desenvolva o seu traballo (que normalmente estará na aula virtual). Despois darase un prazo de tempo para o que o alumando leve a cabo unha lectura reflexiva do material, para pasar, finalmente, a unha posta en común na que a persoa docente aclarará as dúbidas ou afondará naqueles aspectos que demande o alumnado. Rematada a posta en común, a materia será avaliada nas probas escritas das avaliacións correspondentes.

 

Contidos de literatura latina

Para abordar este eido da materia recoméndase a seguinte liña de traballo.

A persoa docente procederá a facer unha presentación introdutoria de cada un dos xéneros e autores na aula, con especial referencia ao material de traballo e estudo do alumnado. As persoas discentes deberán desenvolver, de modo guiado (a poder ser a través da aula virtual) e dentro dun prazo determinado de tempo, unha lectura reflexiva do material de estudo. Unha vez lido o material de estudo farase unha posta en común, á que se dedicará unha sesión, para resolver dúbidas e/ou afondar nos xéneros e autores. Unha vez feita a posta en común a materia será avaliada nas probas escritas das avaliacións correspondentes.

 

Contidos de legado

Para abordar este eido da materia proponse a seguinte liña de traballo.

Os contidos de legado nesta materia están referidos a tres aspectos concretos da herdanza da cultura e civilización romana: a mitoloxía, o dereito e a oratoria. Os criterios de avaliación (CA) do currículo determinan a metodoloxía. Parece oportuno, pois, que para tratar estes contidos a persoa docente elabore uns guións sobre aspectos concretos destes temas, de modo que o alumnado, a partir da consulta de información e bibliografía moi concreta, elabore un pequeno traballo de investigación sobre algún destes temas. Nesta programación proponse que o alumnado reciba estes guións na 1ª avaliación e que poida dispoñer dun prazo amplo para a elaboración do seu traballo que, en todo caso, deberá ser entregado antes de que remate o curso, para que poida ser tido en conta á hora de levar a cabo a avaliación final. Xunto co guión, entregarase unha rúbrica de avaliación para que o alumnado saiba de modo claro como vai ser avaliado. En todo caso, para todo o referente a este traballo estás asignadas catro sesións ao longo de todo o curso.

4.2. Materiais e recursos didácticos (Elaborado)


Denominación
Resumo de gramática
Escolma de textos PAU
Materiais elaborados polo Grupo de Traballo de Latín da CiUG e outros
Diccionario
Aula Virtual

1. RESUMO DE GRAMÁTICA: apéndice gramatical que acompaña ao dicionario Vox Latín - Español, Español - Latín, por ser este último o máis usado polo alumnado e estar permitido o seu uso na proba PAU.

2. ESCOLMA DE TEXTOS: a escolma de textos orixinais que virá determinada polo Grupo de Traballo de Latín da CiUG.

3. MATERIAIS DE ESTUDO.

 Materiais elaborados polo Grupo de Traballo de Latín da CiU (https://ciug.gal/gal/abau/latin-ii).

 Outros materiais proporcionados polo departamento (literatura, toponimia e frases latinas)

4. DICIONARIO. O dicionario escolar de referencia é o "Diccionario Ilustrado Latino - Español Español - Latino" da editorial Vox.

5. AULA VIRTUAL. A aula virtual do IES Salvaterra de Miño, Departamento de Linguas Clásicas. Todo o alumnado estará matriculado nela


5.1. Procedemento para a avaliación inicial (Elaborado)


INTRODUCIÓN

Latín de 2º de bacharelato é unha materia de continuidade, razón pola que normalmente o alumnado que a cursa xa é coñecido para o profesorado. Pódense, porén, producir dúas circunstancias que fan especialmente relevante neste curso a avaliación inicial (AI), por unha banda, que se incorpore ao grupo alumnado que cursara Latín I noutro centro, ou ben que non cursara Latín I en 1º de bacharelato por cursar outro itinerario dentro da modalidade.

Ademais do dito anteriormente, para facer unha AI máis efectiva contactarase co departamento de orientación o antes posible, para poder acceder á información que sobre o alumnado en particular poida ter este departamento.

TEMPORALIZACIÓN

A AI hase levar a cabo antes do remate da 4ª semana de curso e, en todo caso, antes das reunións dos equipos educativos para a posta en común dos resultados da mesma.

OBXECTIVOS

1º Identificar e determinar o nivel de coñecemento de todo o alumnado que non cursara no centro o ano anterior a materia de Latín I.

2º Coñecer as motivacións do alumnado para escoller a materia de Latín II. Aínda que isto xa se fixo en 1º, é importante volver preguntar por este aspecto dado que é moi frecuente que se produzan cambios de motivacións e/ou obxectivos que pode ser relevante coñecer.

3º Identificar o alumnado con necesidade específica de apoio educativo (ACNEAE).

4º Identificar o alumnado repetidor.

INSTRUMENTOS

1. Actas e memoria do departamento do curso anterior.

2. Cuestionario escrito no que o alumnado debe responder a preguntas relacionadas cos catro obxectivos apuntados anteriormente.

3. Diálogo informal co alumnado os primeiros días de aula

5.2. Criterios de cualificación e recuperación (Elaborado)


Pesos na materia 
Instrumentos de avaliación UD 1 UD 2 UD 3 Total programación
Pesos das unidades didácticas (%) 20.0 30.0 50.0 100.0
Proba escrita 80.0 80.0 80.0 80.0
Táboa de indicadores 20.0 20.0 20.0 20.0

A avaliación será continua.

Criterios de cualificación das AVALIACIÓNS PARCIAIS:

- 1 ou 2 probas escritas (fan media entre elas) 80% Estas probas escritas puntuaranse nunha escala de 1 a 10 e consistirán na contestación dunha serie de preguntas de diverso formato. Sempre se especificará o valor de cada pregunta, entendendo que se está contestada correctamente levará a puntuación máxima pero, de non ser así, a puntuación diminuirá en consecuencia cuns criterios obxectivos que o docente debe ter previamente fixados. Finalmente a cualificación do exame será o resultado da suma total da puntuación acadada en cada cuestión.

* De non asistir un alumno a un exame deberá xustificar a falta ao titor para repetirlle a proba. Se a proba non se realiza será cualificada cunha nota de 0.

- Entrega de traballos, traducións etc. 10% Para a corrección destes traballos empregaranse as rúbricas adaptadas a cada tarefa.

* De non presentar o traballo na data solicitada, darase un segundo prazo dunha semana para a entrega de dito traballo. A nota do traballo entregado fóra de prazo será do 80%. O traballo non entregado en ningún destes prazos será cualificado cunha nota de 0. O traballo copiado será puntuado cunha nota de 0.

- Traballo, participación activa na aula e deberes 10%

* Tendo en conta que para acadar os obxetivos desta materia é preciso a asistencia a aula e o traballo diario realizado tanto nela como na casa. Por este motivo o alumnado que non asista regularmente a clase ou que non realice o traballo diario será avaliado negativamente cunha nota de 0.

De modo xeral, a penalización por faltas ortográficas será de 0,05 por acentuación e de 0,1 por faltas ortográficas. Esta penalización nunca será superior o 20% do valor da proba.

 

Criterios de cualificación das RECUPERACIÓNS DAS AVALIACIÓNS PARCIAIS:

Realizarase unha única proba escrita ao comezo da seguinte avaliación que englobará todos os contidos da avaliación. Esa nota contará o 100% da avaliación.

 

Criterios de cualificación da AVALIACIÓN ORDINARIA:

Cada unidade didáctica correspóndese cunha avaliación, de modo que a nota final de curso calcularase do seguinte xeito:

- 1ª avaliación 20%

- 2ª avaliación 30%

- 3ª avaliación 50%

A materia considérase superada se esta nota é igual ou superior a 5 puntos.

 

Criterios de cualificación da AVALIACIÓN EXTRAORDINARIA:

A avaliación extraordinaria consistirá nunha única proba escrita que englobará todos os contidos da materia.

Esta proba contará o 100% da nota.

 

CONSIDERACIÓNS:

Todas as cualificacións que cheguen na súa aproximación decimal a 5 ou pasen de 5, poderán ser redondeadas no seguinte enteiro, sempre e cando a persoa docente considere que esta aproximación ha redundar nun beneficio para o alumando (exemplo: unha alumna que ten como media da 1ª avaliación 6,57 poderá ter no boletín un 7, se así o considera oportuno a persoa docente, mais tendo en conta que para efectos de medias a que realmente se vai empregar é 6,57). Isto tamén rexe para a cualificación final.

Recuperación de avaliacións:

Aquel alumnado que non supere unha avaliación deberá realizar un exame escrito de recuperación da dita avaliación ao comezo da seguinte.

Ao finalizar a 3ª avaliación, o alumnado que non supere a avaliación ordinaria deberá facer un único exame escrito na avaliación extraordinaria de xuño, esta proba contará o 100% da nota.

Coma o exame de recuperación engloba todos os contidos da materia, non será preciso recuperar os traballos realizados ao longo do curso.

5.3. Procedemento de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes (Elaborado)


Non resulta de aplicación neste curso

5.4. Procedemento para acreditar os coñecementos necesarios en determinadas materias (Elaborado)


Non resulta de aplicación nesta materia

6. Medidas de atención á diversidade (Elaborado)


En colaboración co Departamento de Orientación atenderase á diversidade do seguinte xeito:

- Establecendo secuencias de contidos que aseguren as aprendizaxes básicas para todos/as os alumnos/as e coñecementos de maior complexidade para algúns/as

- Propoñendo actividades de ensino-aprendizaxe diversificadas e con diferentes niveis de dificultade.

- Establecendo agrupamentos que posibiliten aprendizaxes cooperativas e facilitando traballos en parellas.

- Ofertando diferentes tempos na realización das actividades e tarefas en función dos ritmos de aprendizaxe dos distintos alumnos/as cando sexan actividades individuais.

- Propoñendo actividades abertas onde todos os alumnos/as poidan acadar algunha meta máis ou menos complexa dependendo da súa capacidade.

- Incluíndo actividades de reforzo para aqueles alumnos/as que non seguen o ritmo dos compañeiros.

- Preparando actividades de recuperación para aqueles alumnos/as que non teñan acadado os obxectivos ao finalizar a secuencia.

- Propoñendo actividades de ampliación e/ou profundización para aqueles alumnos/as cun ritmo de aprendizaxe maior ou con maior capacidade de aprendizaxe.

- Aplicando os criterios de avaliación con diferentes esixencias de logro.

- O reforzo educativo ou adaptación do currículo prescrito, que non afecte a aspectos substantivos do mesmo, senón a aspectos que son competencia do profesorado tales como a organización de contidos, a secuencia dos mesmos, a diversidade metodolóxica en canto a tipos e organización, as formas de agrupamento na aula e as relacións de interacción entre uns alumnos/as e outros/as, a diversificación de recursos didácticos, as formas concretas de avaliación, así coma os instrumentos ou técnicas desa mesma avaliación.

A posta en práctica destas medidas ou de calquera outra non relacionada anteriormente farase, a ser posible, en colaboración co Departamento de Orientación e o resto do equipo educativo.

En todo caso, o alumnado repetidor será obxecto dun plan e seguimento específico. Neste plan recolleranse as circunstancias concretas que dificultan o proceso de aprendizaxe da/o alumna/o en cuestión e as medidas srán deseñada tendo en conta ditas circunstancias.

7.1. Concreción dos elementos transversais (Elaborado)


Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso 
Secuencia Elementos transversais UD 1 UD 2 UD 3
1 Desenvolvemento da igualdade
2 Comprensión lectora
3 Expresión oral
4 Expresión escrita
5 Comunicación audiovisual
6 Tecnoloxías da información e da comunicación
7 Emprendemento
8 Educación cívica e constitucional

1. A igualdade de xénero. A persoa docente sempre trata de transmitir, favorecer e insistir na igualdade de xénero como un factor que se debe integrar en todos os ámbitos da nosa sociedade.

2.  A comprensión de lectura e a expresión oral e escrita son elementos transversais desta materia, deseñada para que o alumnado mediante a lectura aprenda a se expresar por escrito e de forma oral. Estes elementos estarán constantemente presentes no traballo de aula.

3.  A comunicación audiovisual será traballada mediante a elaboración de traballos que inclúan a produción de vídeos e recursos audiovisuais propios.

4. A competencia dixital será traballada a través da realización de traballos en formato electrónico e da utilización constante da aula virtual e recursos accesibles a través da rede.

5. O emprendemento social e empresarial será obxecto de traballo no que se ha de empregar textos relacionados coa historia de Roma e a evolución da sociedade.

6. A educación cívica e constitucional. A través do desenvolvemento do seu traballo, a persoa docente trata en todo momento de dar exemplo dunha xestión axeitada do civismo e transmitir a través do seu traballo valores cívicos como os de respecto a calquera tipo de diversidade, a resolución pacífica de conflitos, etc.

7.2. Actividades complementarias (Elaborado)


Actividade Descrición 1º trim. 2º trim. 3º trim.
Teatro clásico Asistencia a obra de teatro clásico representada por actores profesionais, actividade anual promovida pola SEEC Galicia (Sociedade Española de Estudios Clásicos, delegación galega).

Dependerá das datas que informe a SEEC.

Valorarase a opción da realización dalgunha excursión en coordinación con outros departamentos.

 

8.1. Procedemento para avaliar o proceso do ensino e a practica docente cos seus indicadores de logro (Elaborado)


Categoría indicador de logro Indicadores de logro
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico O traballo de aula (contidos, metodoloxía, temporalización) correspóndese co previsto na programación
Metodoloxía empregada Os resultados de avaliación son os esperados a partir do traballo e actitude mostrada polo alumnado
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico Os resultados ao final de curso son os esperados en función do traballo e actitude mostrada polo alumnado e reflicten as medidas tomadas durante o curso
Medidas de atención á diversidade Detéctanse con celeridade as/os ACNEAE, a súa casuística particular e póñense en marcha as medidas precisas en colaboración co Departamento de Orientación
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico O grao de satisfacción do alumnado coa materia e máis coa persoa docente é alto e responde ao planificado na programación

Estes cinco indicadores esixen unhas metodoloxías, instrumentos e temporalizacións distintas para poderen ser medidos.

 

O traballo de aula (contidos, metodoloxía, temporalización) correspóndese co previsto na programación. Para avaliar este indicador de logro a persoa docente debe revisar con regularidade que tanto os contidos, os tempos e o modo en que se está a traballar na aula son os que se corresponden co establecido na programación. En caso de que haxa diverxencias, estas, así como as súas causas, deben ser consignadas nas actas de departamento para, ao cabo do curso, facer unha valoración que sirva para modificar a programación do curso seguinte. O feito de que a aplicación PROENS estabeleza un seguimento por UD, marca xa a temporalización deste traballo. Instrumento: táboa de indicadores.

 

Os resultados de avaliación son os esperados a partir do traballo e actitude mostrada polo alumnado. A persoa docente, especialmente en grupos que adoitan ter un número de alumnado pequeno, normalmente ten unha previsión dos resultados que terán as persoas discentes en base ás súas observacións diarias na aula. É importante que esta previsión se cumpra, dado que iso evidenciará que a observación e as impresións recibidas durante a avaliación son as correctas. Este acerto na previsión permitirá á persoa docente dar consellos útiles e, no seu caso, tomar as medidas oportunas para que o alumnado mellore o seu rendemento académico, de ser o caso. Instrumento: táboa de indicadores onde se exprese a relación entre o resultado previsto e o resultado conseguido.

 

Os resultados ao final de curso son os esperados en función do traballo e actitude mostrada polo alumnado e reflicten as medidas tomadas durante o curso. Derivación lóxica do indicador de logro anterior, este pretende medir o acerto da observación como, en particular, a efectividade das medidas tomadas durante o curso para mellorar o rendemento académico do alumnado. Instrumento: táboa de indicadores onde se expresa a relación entre o resultado previsto e o resultado conseguido.

 

Detéctanse con celeridade as/os ACNEAE, a súa casuística particular e póñense en marcha as medidas precisas en colaboración co Departamento de Orientación. A avaliación deste indicador de logro pódese facer a principios do mes de novembro, momento no que todo o alumnado con necesidades especiais de apoio educativo debería estar identificado e as medidas a tomar xa planificadas. Ademais da observación directa da persoa docente na aula, é moi importante o correcto aproveitamento e deseño da avaliación inicial e, en especial, a coordinación e contacto habitual co Departamento de Orientación.

 

O grao de satisfacción do alumnado coa materia e máis coa persoa docente é alto e responde ao planificado na programación. A satisfacción do alumnado co traballo realizado na aula pola persoa docente é, seica, un dos aspectos menos desenvolvidos na práctica docente en xeral e que, porén, pode, ben administrado, ser unha fonte moi positiva e rendible de información tanto para o enfoque da materia dende un punto de vista académico como dende o punto de vista do labor docente. O mellor procedemento para medir este indicador de logro é un cuestionario electrónico e anónimo que se proporá ao alumnado para que cubra ao final de cada avaliación. Este cuestionario debe permitir que o alumnado valore os seguintes aspectos: 1) A súa satisfacción cos contidos da materia; 2) A súa satisfacción coa metodoloxía desenvolvida e o ambiente de traballo na aula; 3) A súa satisfacción coa propia persoa docente e o trato por esta dispensado. Estes tres bloques permiten obter unha información imprescindible para valorar o desenvolvemento da materia en xeral e son, xunto cos indicadores anteriormente citados, un instrumento básico para a introdución de modificacións na programación.

8.2. Procedemento de seguimento, avaliación e propostas de mellora (Elaborado)


Procedemento de seguimento

Ao remate de cada unidade didáctica consignarase no apartado de seguimento da programación da aplicación PROENS os datos que esta requira (data de inicio e final, sesións previstas e sesións realizadas, grao de cumprimento, propostas xerais de mellora e outras observacións).Farase tamén unha breve referencia ao seguimento da programación nas actas do departamento.

Procedemento de avaliación

Para avaliar a programación a final de curso teranse en conta os seguintes parámetros:

  • Resultados académicos do grupo
  • Eficacia das medidas de atención á diversidade adoptadas
  • Grao de cumprimento da programación e, no seu caso, causas dos incumprimentos

A valoración do grao de cumprimento destes indicadores dará lugar ás propostas de modificacións e mellora para o curso vindeiro, que se reflectirán na memoria final do departamento e máis na programación do seguinte curso

9. Outros apartados (Elaborado)


Outros apartados
Non se atoparon elementos.

Volver