1. Introdución (Elaborado)

Descrición

A materia de Antropoloxía debe ofrecer unha introdución tanto á perspectiva holística e interdiciplinar da antropoloxía como unha oportunidade na comprensión crítica da propia cultura desde as ferramentas da disciplina. A materia oferece unha oportunidade para adquirir perspectivas múltiples sobre a condición humana (filosóficas, biolóxicas, lingüisticas, socio culturais...) ao mesmo tempo que ofrecer os instrumentos para un cuestionamento do etnocentrismo, androcentrismo e eurocentrismo desde o relativismo cultural. As ferramentas metodolóxicas propias da disciplina (o traballo de campo, estudo de caso, etc.) serán claves na implicación autónoma e activa do alumnado na súa formación.

A materia, sendo optativa con 4 horas semanais, organizase cunha metodoloxía participativa e principalmente por proxectos para favorecer unha aprendizaxe significativa.

Nos dous primeiros trimestres traballarase na adquisión e comprensión das ferramentas teóricas e metodolóxicas da materia para centrarse nun proxecto de traballo de investigación no terceiro.

Os criterios de avaliacion e os mínimos indicadores de logro están diseñados cos obxectivos indicados. A programación desenvólvese polo tanto nunha avaliación contínua cara o traballo de investigación do terceiro trimestre.

Esta programación desenvólvese no IES Xoán Montes, sito na cidade de Lugo. A súa céntrica localización, proximidade a diversos museos, salas de exposicións e demais focos culturais, ademais da propia historia da cidade, fan que sexa un lugar único e propicio para o desenvolvemento dunha materia como é a de Antropoloxía.

O grupo de 1 de Bacharelato da materia de Antroploxía está constituido por un alumno e cinco alumnas de entre 15 e 16 anos. Ao tratarse dunha materia optativa, o alumnado está dividido nas demais materias, pertencendo tres ao grupo A e tres ao grupo C. Non obstante, o profesorado encargado da materia de Antropoloxía é o mesmo que o encargado da materia de Filosofía (con tres horas como materia obrigatoria en 1º de Bach.) para ambos os dous grupos, polo que se agarda a mesma afinidade por parte de todos os membros do alumnado. En todo caso, fóra e dentro do centro obsérvase certa afinidade xeral entre todo o alumnado do curso, o que facilita enormemente as posibilidades para o traballo colabarativo, a fluidez das clases, a posibilidade de organizar saídas con fins didácticos...

2. Obxectivos e súa contribución ao desenvolvemento das competencias (Elaborado)

Currículo	CCL	CP	STEM	CD	CPSAA	CC	CE	CCEC
OBX1 Identificar o obxecto de estudo da Antropoloxía, empregando con propiedade os seus conceptos e termos e discernindo entre as súas ramas e escolas para analizar e comprender os problemas propios do seu campo.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA1.1 - Delimitar e precisar o campo de estudo da Antropoloxía, así como a súa metodoloxía e as súas técnicas. CA1.2 - Definir e concretar o obxecto peculiar de estudo das ramas da Antropoloxía. CA1.3 - Diferenciar a Antropoloxía doutros saberes.
OBX2 Entender e valorar as reflexións que a filosofía vén facendo desde os seus inicios sobre a natureza humana, guiada pola intención de atopar aquel ou aqueles elementos que poidan constituír o feito radical e específico que nos caracteriza, facendo unha comparación histórica das respostas, así como confrontándoas coas achegadas por outras ramas do saber, para apreciar que, malia a historicidade das respostas, a cuestión de entender en que consiste ser humano parece que formará parte perenne das interrogacións que nos facemos para dármonos sentido e para darllo ao mundo.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA2.1 - Analizar o papel da Antropoloxía filosófica entre as outras disciplinas filosóficas mediante a consideración rigorosa do papel que xoga o ser humano na definición mesma desas disciplinas, e a lectura crítica de textos centrais da tradición do pensamento occidental que perfilan esa relación. CA2.2 - Reflexionar sobre a situación da filosofía na súa análise do ser humano, logo da conformación da Antropoloxía sociocultural como ciencia social autónoma e da Antropoloxía fisicobiolóxica como ciencia natural que estuda a natureza hu- mana, debatendo de xeito argumentado e construtivo sobre a posibilidade dun espazo propio para esa indagación filosófica. CA2.3 - Repasar as variacións históricas de teorías que, tanto en tradicións non occidentais como na nosa tradición filosófica, xurdiron para explicar a natureza humana, encadrando esas variacións nas grandes liñas que determinaron as diferenzas entre as distintas épocas da historia da filosofía. CA2.4 - Presentar organizadamente as grandes teorías filosóficas que pretenderon dar co trazo da especificidade dos humanos, usando ferramentas TIC axeitadas e, de ser o caso, confrontando os argumentos desas teorías cos coñecementos achegados, tanto no eido sociocultural como no físico-biolóxico, por outras disciplinas antropolóxicas alleas á filosofía.
OBX3 Examinar o proceso de hominización debuxando a árbore filoxenética do ser humano e reconstruíndo o curso da evolución humana mediante o estudo dos restos fósiles, e clarificar o proceso de humanización identificando os distintos factores que interveñen nel, para man- ter unha actitude harmoniosa e respectuosa co medio e cos seres vivos, así como unha actitude crítica ante posturas dogmáticas respecto á aparición do ser humano ou as diferenzas entre individuos e grupos humanos.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA3.1 - Analizar o proceso de hominización, repasando o rexistro de restos fósiles que testemuñan o proceso evolutivo que levou á posibilidade de esclarecer a árbore filoxenética do ser humano ata a aparición da especie homo sapiens, a través do estudo das especies prehomínidas e homínidas. CA3.2 - Coñecer a humanización como proceso evolutivo de adaptación ao medio, comprendendo a plasticidade biolóxica do ser humano que lle permitiu crear a cultura a través da análise da importancia da linguaxe simbólica, da fabricación de ferramentas, da transmisión de coñecementos e do pensamento abstracto.
OBX4 Recoñecer a gran variabilidade da especie humana froito da bioloxía, identificando as achegas relativas á herdanza, á cultura e á interacción co ambiente nas poboacións humanas anteriores e actuais, para construír unha actitude crítica e de rexeitamento ante as discriminacións por razón de xénero, orixe racial ou étnica, lugar de nacemento ou veciñanza e unha actitude respectuosa e solidaria con todo ser humano e cos outros animais.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA3.3 - Recoñecer a gran diversidade e variabilidade da especie humana a través do traballo colaborativo do alumnado, fortalecendo nel unha actitude positiva e respectuosa cara ás diferenzas, apreciándoas como enriquecedoras.
OBX5 Entender o ser humano como animal social e estudar a cultura e a sociedade desde un punto de vista antropolóxico, incidindo nos métodos de investigación e nas diferentes escolas antropolóxicas, comprendendo a importancia da endoculturación e da antropoloxía do parentesco, e analizando o etnocentrismo e o relativismo cultural, para entender a construción social da cultura, a diversidade cultural e as actuais culturas globalizadas.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA4.1 - Definir o ser humano desde a súa dimensión social e cultural, entendendo a súa pertenza a diferentes grupos sociais e comprendendo a noción de rol social e cultural. CA4.2 - Analizar o termo cultura, asumindo a súa importancia social, salientando os axentes e os procesos de endoculturación, distinguindo as achegas das diferentes escolas antropolóxicas, e comprendendo as perspectivas emic e etic. CA4.3 - Comprender, aceptar e valorar a diversidade cultural e as diferenzas sociais, entendendo as implicacións do etnocentrismo e do relativismo cultural, e distinguindo entre multiculturalismo, interculturalismo e transculturalismo.
OBX6 Analizar a importancia da produción cultural, tanto material como inmaterial, para comprender os procesos de patrimonialización cultural, entender e valorar os aspectos e as manifestacións propias da cultura galega, e para poder desenvolver traballos etnográficos ou etnolóxicos sobre ela.	1 2 3 4 5	1 2 3	1 2 3 4 5	1 2 3 4 5	11 12 20 31 32 40 50	1 2 3 4	1 2 3	1 2 31 32 41 42
CA4.4 - Describir e entender as producións culturais, tanto materiais como inmateriais, e comprender a importancia da patrimonialización da cultura nas sociedades actuais. CA4.5 - Entender a importancia da linguaxe e do parentesco en todos os procesos culturais e sociais ao longo do tempo. CA4.6 - Reflexionar sobre os aspectos propios da cultura e da sociedade galega, desenvolvendo un traballo de campo, desde os puntos de vista etnográfico ou etnolóxico.

Descrición Non se rexistrou texto

3.1. Relación de unidades didácticas (Elaborado)

Secuencia	* Título da UD	Descrición	*% Peso na materia	*Nº de sesións
1	O saber antropolóxico.	Adentrarémonos nas principais características da antropoloxía como estudo multidisciplinar holístico e científico da condición humana.	10	15
2	A cuestión humana: antropoloxía filosófica.	Introdución ás grandes concepcións do ser humano dende a filosofía.	20	25
3	O proceso de humanización: antropoloxía física.	Estudo dos grandes elementos e procesos evolutivos (biolóxicos e histórico culturais) definidores do Homo Sapiens.	20	25
4	A antropoloxía socio-cultural.	Aproximación á condición social e, fundamentalmente, cultural do ser humano, e aos instrumentos metodolóxicos da antropoloxáa (relativismo, traballo de campo, observación participante, etc.).	20	30
5	Traballo de campo.	Realización dun traballo de campo dun aspecto concreto da cultura galega, preferiblemente (chegado o caso, podería tratar dun aspecto concreto de calquera outra cultura).	30	45

3.2. Distribución currículo nas unidades didácticas (Elaborado)

Bloque B1. A Antropoloxía como saber Criterios de avaliación	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5
CA1.1 - Delimitar e precisar o campo de estudo da Antropoloxía, así como a súa metodoloxía e as súas técnicas.
CA1.2 - Definir e concretar o obxecto peculiar de estudo das ramas da Antropoloxía.
CA1.3 - Diferenciar a Antropoloxía doutros saberes.

Contidos
C1.1 - A Antropoloxía.
C1.1.1 - Definición.
C1.1.2 - Obxecto.
C1.1.3 - Fins.
C1.1.4 - Método e técnicas dos estudos antropolóxicos.
C1.2 - Ramas da antropoloxía.
C1.2.1 - Antropoloxía física.
C1.2.2 - Antropoloxía sociocultural.
C1.2.3 - Antropoloxía filosófica.
C1.3 - A Antropoloxía e a súa relación con outros saberes.

Bloque B2. Antropoloxía filosófica Criterios de avaliación	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5
CA2.1 - Analizar o papel da Antropoloxía filosófica entre as outras disciplinas filosóficas mediante a consideración rigorosa do papel que xoga o ser humano na definición mesma desas disciplinas, e a lectura crítica de textos centrais da tradición do pensamento occidental que perfilan esa relación.
CA2.2 - Reflexionar sobre a situación da filosofía na súa análise do ser humano, logo da conformación da Antropoloxía sociocultural como ciencia social autónoma e da Antropoloxía fisicobiolóxica como ciencia natural que estuda a natureza hu- mana, debatendo de xeito argumentado e construtivo sobre a posibilidade dun espazo propio para esa indagación filosófica.
CA2.3 - Repasar as variacións históricas de teorías que, tanto en tradicións non occidentais como na nosa tradición filosófica, xurdiron para explicar a natureza humana, encadrando esas variacións nas grandes liñas que determinaron as diferenzas entre as distintas épocas da historia da filosofía.
CA2.4 - Presentar organizadamente as grandes teorías filosóficas que pretenderon dar co trazo da especificidade dos humanos, usando ferramentas TIC axeitadas e, de ser o caso, confrontando os argumentos desas teorías cos coñecementos achegados, tanto no eido sociocultural como no físico-biolóxico, por outras disciplinas antropolóxicas alleas á filosofía.

Contidos
C2.1 - A Antropoloxía entre as disciplinas filosóficas.
C2.1.1 - A posición ontolóxica do ser humano.
C2.1.2 - As raíces antropolóxicas da ética, a estética e a filosofía política.
C2.1.3 - A Antropoloxía filosófica na era da Antropoloxía fisicobiolóxica e da Antropoloxía sociocultural.
C2.2 - A idea da natureza humana na tradición filosófica.
C2.2.1 - O problema da natureza humana desde outros horizontes culturais.
C2.2.2 - Na Filosofía antiga.
C2.2.3 - No Medievo.
C2.2.4 - Do Renacemento á Ilustración.
C2.2.5 - Desde o século XIX.
C2.3 - A busca da especificidade humana.
C2.3.1 - Autoconsciencia e consciencia da finitude.
C2.3.2 - A linguaxe e o simbolismo.
C2.3.3 - A praxe en liberdade.
C2.3.4 - As paixóns e os afectos.

Bloque B3. Antropoloxía física: hominización e humanización Criterios de avaliación	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5
CA3.1 - Analizar o proceso de hominización, repasando o rexistro de restos fósiles que testemuñan o proceso evolutivo que levou á posibilidade de esclarecer a árbore filoxenética do ser humano ata a aparición da especie homo sapiens, a través do estudo das especies prehomínidas e homínidas.
CA3.2 - Coñecer a humanización como proceso evolutivo de adaptación ao medio, comprendendo a plasticidade biolóxica do ser humano que lle permitiu crear a cultura a través da análise da importancia da linguaxe simbólica, da fabricación de ferramentas, da transmisión de coñecementos e do pensamento abstracto.
CA3.3 - Recoñecer a gran diversidade e variabilidade da especie humana a través do traballo colaborativo do alumnado, fortalecendo nel unha actitude positiva e respectuosa cara ás diferenzas, apreciándoas como enriquecedoras.

Contidos
C3.1 - A evolución humana: o proceso de hominización.
C3.1.1 - A orixe do homo sapiens desde o punto de vista evolutivo.
C3.1.2 - A árbore filoxenética.
C3.2 - O proceso de humanización.
C3.2.1 - A adaptación do homo sapiens ao medio: a linguaxe, a técnica e o pensamento abstracto.
C3.2.2 - O papel das mulleres na humanización.
C3.3 - A diversidade biolóxica das poboacións humanas.
C3.3.1 - O papel da herdanza, a cultura e o ambiente nela.
C3.3.2 - Significado das variacións físicas das poboacións humanas e a súa importancia para o conxunto da especie.

Bloque B4. Antropoloxía sociocultural Criterios de avaliación	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5
CA4.1 - Definir o ser humano desde a súa dimensión social e cultural, entendendo a súa pertenza a diferentes grupos sociais e comprendendo a noción de rol social e cultural.
CA4.2 - Analizar o termo cultura, asumindo a súa importancia social, salientando os axentes e os procesos de endoculturación, distinguindo as achegas das diferentes escolas antropolóxicas, e comprendendo as perspectivas emic e etic.
CA4.3 - Comprender, aceptar e valorar a diversidade cultural e as diferenzas sociais, entendendo as implicacións do etnocentrismo e do relativismo cultural, e distinguindo entre multiculturalismo, interculturalismo e transculturalismo.
CA4.4 - Describir e entender as producións culturais, tanto materiais como inmateriais, e comprender a importancia da patrimonialización da cultura nas sociedades actuais.
CA4.5 - Entender a importancia da linguaxe e do parentesco en todos os procesos culturais e sociais ao longo do tempo.
CA4.6 - Reflexionar sobre os aspectos propios da cultura e da sociedade galega, desenvolvendo un traballo de campo, desde os puntos de vista etnográfico ou etnolóxico.

Contidos
C4.1 - A Antropoloxía sociocultural.
C4.1.1 - Os métodos de investigación.
C4.1.2 - As escolas antropolóxicas.
C4.2 - O ser humano como animal social.
C4.2.1 - O rol social e cultural.
C4.2.2 - A dimensión social e cultural da linguaxe.
C4.2.3 - As diferenzas sociais.
C4.3 - Definición de cultura e endoculturación.
C4.3.1 - A construción social da cultura.
C4.3.2 - Culturas tradicionais e culturas globalizadas.
C4.4 - A diversidade cultural.
C4.4.1 - Etnocentrismo e relativismo cultural. A análise da cultura desde as perspectivas emic e etic.
C4.4.2 - Multiculturalismo, interculturalismo e transculturalismo.
C4.4.3 - A diversidade cultural sobre o sexo: sexualidade, sexo e xénero.
C4.4.4 - Os universais culturais.
C4.5 - A produción cultural material e inmaterial.
C4.5.1 - O hábitat.
C4.5.2 - Os costumes e tradicións.
C4.5.3 - As manifestacións culturais.
C4.6 - Antropoloxía do parentesco.
C4.7 - Antropoloxía cultural galega e a súa patrimonialización. Etnografía e etnoloxía.

3.3. Avaliación das unidades didácticas (Elaborado)

Unidade didáctica 1 O saber antropolóxico.

Criterios de avaliación	* Tipo de instrumento	* Grao mínimo de consecución	* % peso
CA1.1 Delimitar e precisar o campo de estudo da Antropoloxía, así como a súa metodoloxía e as súas técnicas.	Proba escrita	Expresa de xeito oral ou escrito os principais aspectos teóricos e metodolóxicos da antropoloxía	50
CA1.2 Definir e concretar o obxecto peculiar de estudo das ramas da Antropoloxía.	Táboa de indicadores	Expresa de xeito oral ou escrito os enfoques das principais ramas da antropoloxía.	20
CA1.3 Diferenciar a Antropoloxía doutros saberes.	Táboa de indicadores	Expresa de xeito oral ou escrito as relacións da antropoloxía con outros saberes.	30

Unidade didáctica 2 A cuestión humana: antropoloxía filosófica.

Criterios de avaliación	* Tipo de instrumento	* Grao mínimo de consecución	* % peso



CA2.1 Analizar o papel da Antropoloxía filosófica entre as outras disciplinas filosóficas mediante a consideración rigorosa do papel que xoga o ser humano na definición mesma desas disciplinas, e a lectura crítica de textos centrais da tradición do pensamento occidental que perfilan esa relación.	Táboa de indicadores	Analiza criticamente mediante unha exposición escrita ou oral as teorías filosóficas do ser humano, así como as pensadoras e pensadores máis relevantes.	30
CA2.2 Reflexionar sobre a situación da filosofía na súa análise do ser humano, logo da conformación da Antropoloxía sociocultural como ciencia social autónoma e da Antropoloxía fisicobiolóxica como ciencia natural que estuda a natureza hu- mana, debatendo de xeito argumentado e construtivo sobre a posibilidade dun espazo propio para esa indagación filosófica.	Táboa de indicadores	Expresa de xeito oral ou escrito sobre a influenza das achegas da antropoloxía biolóxica na indagación filosófica.	20
CA2.3 Repasar as variacións históricas de teorías que, tanto en tradicións non occidentais como na nosa tradición filosófica, xurdiron para explicar a natureza humana, encadrando esas variacións nas grandes liñas que determinaron as diferenzas entre as distintas épocas da historia da filosofía.	Táboa de indicadores	Expresa de xeito oral ou escrito o papel que xoga a concepción do ser humano nos principais modelos de pensamento occidental nas diferentes épocas e culturas.	30
CA2.4 Presentar organizadamente as grandes teorías filosóficas que pretenderon dar co trazo da especificidade dos humanos, usando ferramentas TIC axeitadas e, de ser o caso, confrontando os argumentos desas teorías cos coñecementos achegados, tanto no eido sociocultural como no físico-biolóxico, por outras disciplinas antropolóxicas alleas á filosofía.	Táboa de indicadores	Expresa de xeito oral ou escrito os grandes modelos filosóficos aoiándose en maior ou menor medida no uso das TIC.	20

Unidade didáctica 3 O proceso de humanización: antropoloxía física.

Criterios de avaliación	* Tipo de instrumento	* Grao mínimo de consecución	* % peso







CA3.1 Analizar o proceso de hominización, repasando o rexistro de restos fósiles que testemuñan o proceso evolutivo que levou á posibilidade de esclarecer a árbore filoxenética do ser humano ata a aparición da especie homo sapiens, a través do estudo das especies prehomínidas e homínidas.	Táboa de indicadores	Analiza de xeito oral ou escrito os grandes fitos e as liñas xerais seguidas no proceso de hominización, a través do rexistro fósil de homínidos e prehomínidos.	40
CA3.2 Coñecer a humanización como proceso evolutivo de adaptación ao medio, comprendendo a plasticidade biolóxica do ser humano que lle permitiu crear a cultura a través da análise da importancia da linguaxe simbólica, da fabricación de ferramentas, da transmisión de coñecementos e do pensamento abstracto.	Proba escrita	Demostra coñecemento da plasticidade biolóxica, base da adpatción cultural nos elementos principais (lingua, ferramentas, comunicación e pensamento abstracto).	40
CA3.3 Recoñecer a gran diversidade e variabilidade da especie humana a través do traballo colaborativo do alumnado, fortalecendo nel unha actitude positiva e respectuosa cara ás diferenzas, apreciándoas como enriquecedoras.	Táboa de indicadores	Expresa recoñecemento de xeito oral ou escrito da diversidade e variabilidade da especie humana e pode aplicala no traballo colaborativo.	20

Unidade didáctica 4 A antropoloxía socio-cultural.

Criterios de avaliación	* Tipo de instrumento	* Grao mínimo de consecución	* % peso










CA4.1 Definir o ser humano desde a súa dimensión social e cultural, entendendo a súa pertenza a diferentes grupos sociais e comprendendo a noción de rol social e cultural.	Táboa de indicadores	Mostra compresión oral ou/e escrita da dimensión socio-cultural do ser humano pola súa participación en grupos e o desenvolvemento de roles sociais.	20
CA4.2 Analizar o termo cultura, asumindo a súa importancia social, salientando os axentes e os procesos de endoculturación, distinguindo as achegas das diferentes escolas antropolóxicas, e comprendendo as perspectivas emic e etic.	Táboa de indicadores	Analiza oral ou/e de forma escrita a complexidade do concepto de cultura e dos seus procesos de adquisición.	30
CA4.3 Comprender, aceptar e valorar a diversidade cultural e as diferenzas sociais, entendendo as implicacións do etnocentrismo e do relativismo cultural, e distinguindo entre multiculturalismo, interculturalismo e transculturalismo.	Táboa de indicadores	Mostra unha compresión e valoración da diversidade cultural diferenciando o etnocentrismo, o antropocentrismo e o eurocentrismo do relativismo cultural.	20
CA4.4 Describir e entender as producións culturais, tanto materiais como inmateriais, e comprender a importancia da patrimonialización da cultura nas sociedades actuais.	Táboa de indicadores	Describe e entende os productos culturais (materias e inmateriais) e o seu valor como patrimonio da sociedade.	20
CA4.5 Entender a importancia da linguaxe e do parentesco en todos os procesos culturais e sociais ao longo do tempo.	Táboa de indicadores	Comprende o peso do parentesco na cultura e na sociedade.	10

Unidade didáctica 5 Traballo de campo.

Criterios de avaliación	* Tipo de instrumento	* Grao mínimo de consecución	* % peso















CA1.1 Delimitar e precisar o campo de estudo da Antropoloxía, así como a súa metodoloxía e as súas técnicas.	Táboa de indicadores	Comprender as técnicas e metodoloxía da antropoloxía, previa realización do traballo de campo.	20
CA4.6 Reflexionar sobre os aspectos propios da cultura e da sociedade galega, desenvolvendo un traballo de campo, desde os puntos de vista etnográfico ou etnolóxico.	Táboa de indicadores	Realización dun proxecto cun traballo de campo (etnográfico ou etnolóxico), individual ou en grupo, sobre algún aspecto da cultura galega. Chegado o caso (dándose a posibilidade de que se puidese realizar a tarefa noutro lugar), podería versar sobre outra cultura.	80

4.1. Concrecións metodolóxicas (Elaborado)

Descrición

A materia de antropoloxía ten un carácter práctico, holístico, interdisciplinar e crítico. Práctico dado que coa adquisición das ferramentas propias da disciplina (teóricas e metodolóxicas) se busca contribuir a unha comprensión holista e interdiciplinar na compresión da cultura propia do alumnado. Crítica porque estas ferramentas permiten o cuestionamento con razóns do etnocentrismo/androcentrismo/eurocentrismo desde o relativismo cultura da antropoloxñía. Neste sentido a metoldoloxía oriéntase a elaboración como proxecto final dun traballo de campo sobre algún aspecto da cultura propia do alumnado.

.

Asi mesmo, as orientacións metodolóxicas propostas a continuación apuntan á potenciación e consolidación de competencias traballadas xa en etapas educativas anteriores. De acordo con este criterio, as metodoloxías concretas empregadas nesta materia se oritentan a:

-Potenciar unha autonomía progresiva, por parte do alumnado, na obtención, análise e procesamento da información referida ás cuestións e problemas propostos.

-Promover o diálogo e o debate horizontal entre iguais como un medio para desenvolver estratexias de

conceptualización, información e comunicación intelectual.

-Manter un modelo de aprendizaxe funcional no cal as nocións que se van adquirindo sexan aplicadas á vida real ou virtual.

-Promover a lectura e análise de textos, así como a composición de textos propios e exposicións orais e escritas.

-Normalizar o uso de vocabulario técnico específico e esixir uns niveis de rigor lóxico e de coherencia argumentativa tanto nas producións orais coma nas escritas.

-Manter unha perspectiva histórica que permita rastrexar as orixes das cuestións antropolóxicas sometidas a elaboración, análise ou debate

-Ofrecer instrumentos e estratexias de autoanálise e autoavaliación para detectar os avances e carencias no proceso de aprendizaxe.

-Actuar seguindo pautas de estándares profesionais na esixencia do traballo individual e colectivo: puntualidade, dedicación, actitude, rendementos, seguimento das instruccións de traballo, resultados materiais e formais, etc.

Cada UD comenza cunha breve actividade na que se avaliaran os coñecementos previos do alumnado para organizar significativamente os proxectos e traballos, individuais ou en grupo. Se traballara en grupos pequenos e grandes realizando tamèn tarefas individuales. Cada proba, táboa de indicadores ou proxecto contará cunha rúbrica concreta e específica.

Na avaliación continua da materia utilizaranse polo tanto unha amplia e diversa variedade de situacións e tarefas nas que se avaliarán tamén os procesos de aprendizaxe, xenerando e ofrecendo propostas de mellora e recuperación.

4.2. Materiais e recursos didácticos (Elaborado)

Denominación
Apuntamentos do alumnado
Materiais de lectura
Taboleiro e xiz
Ordenador conectado a internet, proxector, altavoces
Aula virtual da materia
Classroom da materia e demais ferramentas da G-Suite
Caderno de campo
Apuntamentos do profesorado

Descrición

Cada sesión terá lugar nunha aula do centro cun ordenador conectado a internet, unha pantalla e un proxector e sonido. Por norma xeral, os pupitres individuais dispoñeranse en forma circular ou semicircular, e servirán tanto para o traballo individual como para conformar grupos pequenos. Os materiais de lectura (fundamentalmente, libros e/ou artigos con relación temática coa UD) e os apuntamentos do alumnado servirán de base ao traballo da materia, con apoio eventual nos apuntamentos do profesorado. O caderno de campo servirá de base ao traballo de campo do proxecto final. Na aula virtual e no Classroom teranse todos os materiais como repositorio ou biblioteca da materia, servindo tamén como recurso de avaliación, en casos eventuais, e como instrumento de comunicación, en todos os casos.

5.1. Procedemento para a avaliación inicial (Elaborado)

Descrición

A observación durante as primeiras semanas do curso servirá para determinar o nivel de profundización que se pode proxectar na programación de cara a traballar de xeito significativo co alumnado, e ao mesmo tempo sérvenos para determinar calquera tipo de necesidade de aprendizaxe que necesitemos localizar de cara a desenvolver a materia durante o curso. Farase nas primeiras sesións unha breve introdución aos conceptos básicos da antropoloxía, que serán amplamente empregados durante o curso, cuxa maior ou menor asimilación se comprobará nas conversas e intervencións das clases seguintes.

Alén disto, a conexión entre as materias de Antropoloxía e Filosofía (que comparten o mesmo profesorado e todo o o alumnado da primeira está tamén na segunda) permite que a proba de avaliación inicial para a materia de Filosofía, centrada na capacidade de redacción e de análise crítico da realidade, poida ser aplicable tamén para o alumnado de Antropoloxía (onde se precisan destrezas moi semellantes).

5.2. Criterios de cualificación e recuperación (Elaborado)

Pesos na materia

Instrumentos de avaliación	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5	Total programación
Pesos das unidades didácticas (%)	10.0	20.0	20.0	20.0	30.0	100.0
Proba escrita	50.0	0.0	40.0	0.0	0.0	13.0
Táboa de indicadores	50.0	100.0	60.0	100.0	100.0	87.0

* Criterios de cualificación

1. As tarefas realizadas dentro ou fóra da aula ao longo do curso, calquera que sexa o seu formato (comentario de texto, composición, argumentación escrita...), suporán o 40 % da cualificación global. As intervencións orais baseadas nunha argumentación clara, coherente, respectuosa das ideas, así como a implicación baseado no esforzo persoal á hora da responsabilidade co traballo diario, enténdense como parte destas "tarefas diarias", supoñendo ata un 20% na cualificación global da materia.

2. Os traballos de campo ou de investigación que se propoñan ao longo do curso (incluído o traballo de campo final) avaliaranse como proba escrita ou táboa de indicadores e suporán un 60% na cualificación.

3. As actividades voluntarias (fundamentalmente, lecturas ou traballos adicionais) servirán para subir a nota a partir do 5.

Á nota de cada avaliación se lle aplicarn as seguintas regras de redondeo: (1) Ao enteiro superior máis próximo no caso de que a cifra das décimas sexa igual ou superior a 5 (un 4,5 ou un 4,6 redondean ao 5). (2) Ao enteiro inferior máis próximo no caso de que a cifra das décimas sexa inferior a 5 (un 4,4 ou un 4,3 redondean ao 4).

Todo produto demandado, sexa da índole que for (traballo, tarefa, proba, etc.), no que se aprecien evidencias de plaxio ou calquera outra forma de reprodución non lexítima do traballo alleo será automáticamente avaliado cun 0 sobre 10 e penalizada coa obriga da súa repatición ao final do curso ou do trimestre.

* Criterios de recuperación

O alumnado que non supere algunha avaliación será convocado, ao inicio da seguinte, a unha proba escrita que versará sobre os contidos específicos da avaliación non superada. Ademais, abriranse prazos para que poida entregar as tarefas pendentes, ou repetilas, no caso de ser preciso. A cualificación será o resultado de aplicar os instrumentos de avaliación referidos.

O alumnado que non superou as avaliacións parciais, terá que presentarse á proba final (proba escrita), que versará sobre os contidos específicos daquelas avaliacións que ten suspensas.

A cualificación da avaliación ordinaria será calculada como media aritmética das cualificacións das avaliacións parciais superadas, sen aplicar o redondeo, e a cualificación da proba final correspondente ás avaliacións non superadas.

Dado que a cualificación da avaliación ordinaria é numérica exacta, aplicarase ao resultado o redondeo detallado na programación.

Entenderase superada a materia cando a cualficación da avaliación ordinaria sexa igual ou superior a 5.

A partir do 3 de xuño darase prioridade, sempre que o ritmo da materia o permita, á realización de actividades de apoio, de reforzo e de recuperación para o alumnado con materias sen superar e a preparación das probas extraordinarias.

O alumnado que non superou a materia na avaliación ordinaria será convocado a unha proba extraordinaria, que versará sobre a totalidade dos contidos expostos, e que se realizará no mes de xuño, nas datas determinadas pola dirección do centro, sempre respectando o espazo temporal ofertado o calendario escolar para o curso 2023/2024.

A cualificación da avaliación extraordinaria estará composta exclusivamente polo resultado da proba escrita (aplicarase ao resultado final o redondeo detallado na programación). O alumnado supera a materia cando acada una cualificación igual ou superior a 5, unha vez aplicado o redondeo.

5.3. Procedemento de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes (Elaborado)

Descrición

Realizaráselle ao alumnado unha proposta de traballo completo no que se desenvolvan os criterios mínimos exisibles en cada unidade didáctica.

O departamento de Filosofía propondrá na aula virtual un plan de traballo con expresión dos contidos mínimos esixibles e as actividades recomendadas. Os instrumentos de avaliación a empregar serán Táboas de Indicadores (TI) sobre as actividades propostas na aula virtual e Probas Escritas (PE).

A aula virtual xogara un papel esencial no seguimento, avaliación e recuperación da materia.De ser preciso, programaranse clases fóra do horario lectivo (presenciais e/ou telemáticas) para facilitar o progreso do alumnado

5.4. Procedemento para acreditar os coñecementos necesarios en determinadas materias (Elaborado)

Non resulta de aplicación nesta materia

6. Medidas de atención á diversidade (Elaborado)

Descrición

Son medidas de atención á diversidade as actuacións, estratexias e/ou programas destinados a proporcionar unha resposta axustada ás necesidades educativas do alumnado (Artigo 7, Decreto 229/2011, do 7 de decembro, polo que se regula a atención á diversidade do alumnado dos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia en que se imparten as ensinanzas establecidas na Lei orgánica 2/2006, do 3 de maio, de educación).

De ser preciso, desenvolveranse as seguintes medidas de atención á diversidade:

Ordinarias. Aquelas que faciliten a adecuación do currículo, sen alteración siginificativa dos obxectivos, contidos nin criterios de avaliación, ao contexto do centro e ás características do alumnado. Teñen como finalidade dar resposta ás diferenzas en competencia curricular, motivación, intereses, relación social, estratexias, estilos e ritmos de aprendizaxe, e están destinadas a facilitar a consecución dos obxectivos e competencias establecidas nas diferentes ensinanzas.

- Adecuación da xestión da aula ás características do alumnado, procurando a participación, o acceso aos recursos, favorecendo a convivencia e aprendizaxe compartida.

- Adecuación da programación didáctica ao alumnado e circunstancias do seu contorno. Logo de identificadas as barreiras (accesibilidade física, sensorial, cognitiva e emocional) deseñaranse actividades partindo dos principios do deseño universal de aprendizaxe para que as aprendizaxes sexan accesibles. Borrador - Metodoloxías baseadas no traballo colaborativo en grupos heteroxéneos, titoría entre iguais, aprendizaxes por proxectos.

- Adaptación dos tempos, dos instrumentos e dos procedementos de avaliación ás circunstancias do alumnado, tales como, forma de comunicación co alumnado, secuenciación de tarefas, verificación da comprensión das tarefas, dispoñibilidade dos recursos tecnolóxicos, concesión do tempo necesario. Aplicaranse as propostas recollidas nos plans, proxectos, programas, guías e protocolos elaborados pola Consellería.

- Aulas de atención educativa e convivencia. No caso de ser preciso derivar alumnado, o profesorado proporcionará as tarefas que debe realizar, que serán corrixidas e avaliadas.

- Reforzo educativo. Posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten dificultades no progreso do alumnado.

- Programas de enriquecemento curricular para o alumnado que presenta altas capacidades intelectuais.

Extraordinarias. Aquelas dirixidas a dar resposta ás necesidades educativas do alumnado con necesidades específicas de apoio educativo que poden requirir cambios esenciais no ámbito organizativo, así como, de ser o caso, nos elementos de acceso ao currículo o una modalidade de escolarización. Aplicaranse logo de esgotadas as de carácter ordinario ou por resultaren insuficientes.

O alumnado con necesidade específica de apoio educativo é aquel que require unha atención educativa diferente á ordinaria, por presentar necesidades educativas especiais, por atraso madurativo, por trastornos do desenvolvemento da linguaxe e da comunicación, por trastornos de atención ou de aprendizaxe, por descoñecemento grave da lengua de aprendizaxe, por se atoparen en situación de vulnerabilidade socioeducativa, polas súas altas capacidades intelectuais, por se teren incorporado tarde ao sistema educativo ou por condición persoais ou de historia escolar.

O alumnado que presenta necesidade educativas especiais é aquel que afronta barreiras que limiten o seu acceso, a súa presenza, a súa participación ou a súa aprendizaxe, derivadas de discapacidade ou de trastornos graves de conduta, da comunicación e da linguaxe, por un período da súa escolarización ou ao longo de toda ela, e que require determinados apoios e atención educativas específicas para a consecución dos obxectivos de aprendizaxe adecuados ao seu desenvolvemento.

-Flexibilización da duración do período de escolarización na etapa de bacharelato (dirixido a alumnado con altas capacidades intelectuais ou alumnado con necesidades educativas especiais, sempre e cando sexa autorizado pola dirección do centro e recomendado polo departamento de orientación).

-Atención educativa ao alumnado que, por circunstancias diversas, presenta dificultades para unha asistencia continuada ao centro. O docente coordinado polo profesorado titor e co asesoramento da xefatura do departamento de orientación, elaborará unha proposta de actividades educativas empregando medios telemáticos para a entrega, seguimiento e avaliación e adoptará medidas que promovan a súa inclusión.

O docente colaborará co profesorado titor e coa xefatura do departamento de orientación na planificación e desenvolvemento de actuacións destinadas ao axuste dos procesos de ensino e aprendizaxe.

A avaliación inicial permitirá adaptar as ensinanzas ao alumnado e facilitar a debida progresión na súa aprendizaxe.

No proceso de avaliación promoverase o uso de instrumentos de avaliación variados, diversos, flexibles e adaptados ás distintas situacións de aprendizaxe que permitan a valoración obxectiva do alumnado e garantan que as condicións de realización dos procesos asociados á avaliación se adapten ás necesidades do alumnado con necesidade específica de apoio educativo.

7.1. Concreción dos elementos transversais (Elaborado)

Concreción dos elementos transversais que se traballarán no curso

Secuencia	Elementos transversais	UD 1	UD 2	UD 3	UD 4	UD 5
1	Comprensión lectora
2	Expresión oral e escrita
3	Comunicación audivisual
4	Competencia dixital
5	Emprendemento social e empresarial
6	Fomento do espíritu crítico e científico
7	Educación emocional e en valores
8	Igualdade de xénero
9	Creatividade

Observacións

O caracter holístico e multidisciplinar da antropoloxía fai desta materia o instrumento axeitado para concretar a maioria dos elementos trasversais do curriculum. Faino ao educar no relativismo cultural dende unha perpectiva aberta, ética e democrática.

1. A lectura de artigos e libros redactados polas principais voces dentro do campo da antropoloxía (tanto a nivel universal como local) e, en menor medida, o visionado de material etnográfico dunha amplia diversidade de culturas, contribuirá ao fomento da lectura e da comunicación audivisual así como na visión crítica da propia identidade, tanto cultural como de xénero.

2. A elaboración de traballos, tanto individuais como en grupo, contribuirá ao fomento do espírito emprendedor e da creatividade, asi como na educación dixital.

3. As visitas aos museos antropolóxicos contribuirán na comprensión crítica da propia cultura e identidade.

4. O proxecto final de traballo de campo permite implementar dun xeito autónomo a observación crítica dos elementos da cutura e socidade propia.

7.2. Actividades complementarias (Elaborado)

Actividade	Descrición	1º trim.	2º trim.	3º trim.
Visita ao Museo do pobo galego en Santiago de Compostela	Visita guiada con actividades como exemplo do método etnográfico.
Saídas traballo de campo	Exemplos de observación participación de rituais (misa, funeral, boda) e festas (fundamentalmente, participación na peregrinación das Miragres de Saavedra)..
Visita ao castro de Vilalonga	Castro de Vilalonga e museo como exemplos da cultura castrexa.
Visita ao Museo Arqueolóxico e da Prehistoria de Vilalba	Visita guiada na que se profundara nos procesos de hominización e, fundamentalmente, humanización.

Observacións

Ademais das mencionadas arriba (específicas para a materia de Antropoloxía), cómpre mencionar a olimpíada filosófica, iniciativa educativa que pretende achegar a filosofía ao alumnado de diferentes xeitos, e que ten como obxectivo fomentar o espíritu crítico, o coñecemento e respecto de todo o alumnado galego que cursa materias do Departamento de Filosofía.

8.1. Procedemento para avaliar o proceso do ensino e a practica docente cos seus indicadores de logro (Elaborado)

Categoría indicador de logro	Indicadores de logro
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico	1. Adecuación do deseño das unidades didácticas, temas a partir dos elementos do currículo.
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico	2. Adecuación da secuenciación e da temporalización das unidades didácticas
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico	3. O desenvolvemento da programación respondeu á secuenciación e a temporalización previstas.
Organización xeral da aula e o aproveitamento dos recursos	4. Adecuación da secuencia de traballo na aula.
Metodoloxía empregada	5. Adecuación dos materiais didácticos utilizados
Metodoloxía empregada	6. Adecuación do plan de avaliación inicial deseñado, incluídas as consecuencias da proba.
Adecuación da programación didáctica e da súa propia planificación ao longo do curso académico	7. Adecuación das pautas xerais establecidas para a avaliación continua: probas, traballos, etc.
Metodoloxía empregada	8. Adecuación dos criterios establecidos para a recuperación
Metodoloxía empregada	9. Adecuación dos criterios establecidos para a avaliación final
Medidas de atención á diversidade	10. Adecuación do desenvovlementos dos contidos ao ritmo de aprendizaxe do alumnado

* Descrición

Cada indicador valorarase nunha escala do 1 ao 4, indicando o 1 a menor consecución e o 4 a maior.

Os resultado desta avaliación recolleranse na memoria final de curso e poñerase en coñecemento na reunión do Departamento para poder incorporar melloras en vindeiros cursos.

8.2. Procedemento de seguimento, avaliación e propostas de mellora (Elaborado)

Descrición

Farase un seguimento desta programación polo menos unha vez por avaliación, para poder adiantarnos aos cambios no proceso de ensino aprendizaxe. Estes seguimentos faranse de xeito individual e poñeranse en común nas reunións de departamento así como nos departmentos de coordinación do bacharelato do instituto. Toda forma ou contido engadido, suprimido, cambiado ou modificado en calquera dos epígrafes desta programación quedará reflectido na acta da reunión de departamento correspondente.

Neste seguimento terase en conta:

1. Se as sesión prevista por UD foron as suficientes e indicar as datas de inicio e final de cada UD.

2. O grao de cumprimento do desenvolvemento das UD.

3. Propostas de mellora.

4. Concreción das propostas de mellora no propio curso académico e para materializar en cursos vindeiros.

Algúns exemplos das posibles ferramentas a empregar para valorar o grao de cumplimento do puntos anteriores son:

- Diario de aula.

- Rúbrica de autoavaliación para cuantificar o grao de consecución de obxectivos, criterios de avaliación e contidos.

- Estatísticas de resultados.

- Cuestionarios e enquisas ao alumnado.

proens

Vista preliminar da

1. Introdución (Elaborado)

2. Obxectivos e súa contribución ao desenvolvemento das competencias (Elaborado)

3.1. Relación de unidades didácticas (Elaborado)

3.2. Distribución currículo nas unidades didácticas (Elaborado)

3.3. Avaliación das unidades didácticas (Elaborado)

4.1. Concrecións metodolóxicas (Elaborado)

4.2. Materiais e recursos didácticos (Elaborado)

5.1. Procedemento para a avaliación inicial (Elaborado)

5.2. Criterios de cualificación e recuperación (Elaborado)

5.3. Procedemento de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes (Elaborado)

5.4. Procedemento para acreditar os coñecementos necesarios en determinadas materias (Elaborado)

6. Medidas de atención á diversidade (Elaborado)

7.1. Concreción dos elementos transversais (Elaborado)

7.2. Actividades complementarias (Elaborado)

8.1. Procedemento para avaliar o proceso do ensino e a practica docente cos seus indicadores de logro (Elaborado)

8.2. Procedemento de seguimento, avaliación e propostas de mellora (Elaborado)

9. Outros apartados (Elaborado)