CONTIDOS DAS COMPOSICIÓNS DAS ABAU.Século XIX

Temática sobre o que poden estar baseadas as composicións

 A crise da monarquía absoluta (abdicacións, ocupación napoleónica)

Os efectos da revolución francesa e o conflicto dinástico  de 1808 en España abriron un enfrontamento entre dous modelos políticos e ideolóxicos ben diferenciados, por un lado, o absolutismo e, por outro, o liberalismo. As influencias ideolóxicas da revolución francesa  comezada en 1789 e a invasión napoleónica de 1808 marcaron  o inicio da revolución liberal española que tivo a súa máxima expresión nas Cortes de Cádiz na Constitución de 1812.

A invasión napoleónica, comezada en 1808, foi debida á negativa de Portugal de aceptar o bloqueo continental decretado por Napoléon sobre Inglaterra. O emperador francés planifica entón a conquista de Portugal, pero para iso tiña que contar co apoio de España para acceder a Portugal. Godoy, que era o secretario de Estado de Carlos IV, autorizou o paso  por España das tropas francesas acordando tamén o mutuo reparto de Portugal  e as súas colonias  e a creación dun reiando dos Algarves para Godoy. Este era o contido asinado no Tratado de Fointeneableau en 1807.

A influencia sobre os reis e a acumulación de poder e títulos de Godoy xerou un forte resentimento en Fernando VII , fillo de Carlos IV. Temeroso de verse privado da sucesión na coroa foi aglutinando o descontento dunha facción nobiliar que recibiu o nome do grupo Fernandino. Este partido tiña como obxetivo  desprestixiar o valido e aos reis e conspirar para lograr desprazar a Godoy do goberno e conseguir que Carlos IV abdicase no nome do seu fillo. As súas intencións foron descubertas no Motín do Escorial.

A partir de 1808 comezou o malestar popular debido a entrada e presenza das tropas francesas en España. Cando Godoy comprende que a ocupación de Portugal implica tamén a ocupación de España decide trasladar a familia real a América como xa o fixera a coroa portuguesa, refuxiada en Brasil. Isto provocou que, en marzo de 1808, tivera lugar o Motín de Aranxuez onde grupos de alborotadores contando có apoio de gardas e grupos de nobres defensores de Fernando VII asaltaron  o pazo real e obrigaron a Carlos IV a abdicar no nome do seu fillo, sendo proclamado rei de España.

Tras estes sucesos, Carlos IV  pediu axuda a Napoleón. Coa excusa de mediar nas disputas familiares reuniu a Carlos IV e Fernando VII en Baiona (Francia), logrando que Fernando VII devolvera o trono ao seu pai quen a súa vez entrega os dereitos dinásticas a Napoleón. A cambio, ambos foron recompensados con cuantiosas posesións, rendas e privilexios en Francia.

Despois das Abdicacións de Baiona, Napoleón proclamou como rei de España ao seu irmán Xosé Bonaparte. Para dotar de maior lexitimidade a este acto, Napoleón reúne en Baiona a unha serie de notables españois ( acudiron sesenta e cinco persoas, a maioría nobres) para que enmenden un texto redactado polo propio emperador, o Estatuto de Baiona. O texto foi aprobado o 7 de xullo de 1808. Era unha carta outorgada onde o rei recoñecía certa limitación no exercizo do seu poder, concedía determinados dereitos e establecía unha serie de institucións que en ningún caso desprazarían ao rei do centro de todo o sistema. Era un híbrido conservador e revolucionario como acontecía cos documentos elaborados por Napoléon aos que se lle engadía algún rasgo propiamente hispano ( confesionalidade). 
As Cortes, o Consello de Estado, o Senado e os ministros son meros órganos consultivos do rei. O Senado, cuxos membros eran de elección rexia, vitalicio era o encargado de velar polo cumprimento das liberdades enumeradas na constitución: liberdade de imprenta, liberdades individuais, igualdade contributiva, supresión de privilexios, supresión de fueros, inviolabilidade do domicilio, habeas corpus, prohibición do tormento, garantías procesais, os funcionarios obterán o cargo por mérito e capacidade

As Cortes eran de composición estamental, con carácter deliberativo sobre os proxectos presentados.

Contén os elementos dunha reforma política e social que limita á nobreza e trata de potenciar á burguesía: liberdade de industria e comercio, supresión dos privilexios comerciais, supresión das aduanas interiores, diminución dos morgados.

España sería unha monarquía limitada e hereditaria. O rei está no centro pero debe respectar os dereitos cidadáns proclamados no texto. 

Xosé I tomou diversas iniciativas e reformas (aboliuse a Sta. Inquisición, reducíronse as ordes relixiosas, suprímense os señoríos, emprendeu unha desamortización, deseñouse unha reforma administrativa e territorial)  que non tiveron  a eficacia desexada e provocou un malestar social que desencadenou a denominada Guerra de Independencia (1808-1814). Nesta guerra foron enfrontados, por un lado, os españois que defendían a Xose Bonaparte que recibiron o nome de afrancesados e os que defendían o regreso de Fernando VII onde había absolutistas, pero tamén liberais que aproveitaran a situación para impulsar unha revolución política.

Nesta guerra  a superioridade militar tanto en homes como en armas por parte dos franceses obrigou aos españois a realizar unha guerra de guerrillas axudados por Inglaterra e mandos militares españoles que se rebelan contra o poder establecido por Xosé I.

Tres fases: Unha primeira onde a resistencia española sorprende aos franceses e mesmo obtéñense victorias como a de Bailén o que obrigará a Napoleón a despregar a Grand Armee para controlar o territorio peninsular

Unha segunda fase de dominio francés con algunhas resistencias como os sitios de Zaragoza ou de Girona

Unha terceira fase onde o desprazamento da Grand Armee a Rusia vai ser aproveitado por Inglaterra para iniciar unha contraofensiva dende Portugal que se traducirá nunha serie de victorias contra os franceses ( Ciudad Rodrigo, Arapiles, Vitoria e San Marcial) que obrigaron a estes a ir repregándose ata a fronteira. 

En 1813, polo Tratado de Valencay, Napoléon renuncia e devolve o trono español a Fernando VII quen reinaría ata a súa morte en 1833.  O seu regreso significou a volta aos principios do Antigo Réxime e o absolutismo monárquico e a derrogación da obra lexislativa das Cortes de Cádiz. 

Textos de apoio:

El Sr. Rey D. Carlos Quarto se sirvió expedir el real decreto siguiente:

«Como los achaques de que adolezco no me permiten soportar por más tiempo el grave peso del gobierno de mis reinos, y me sea preciso para reparar mi salud gozar en clima más templado de la tranquilidad de la vida privada; he determinado, después de la mas seria deliberación, abdicar mi corona en mi heredero y mi mui caro hijo el Prí­ncipe de Asturias. Por tanto es mi real voluntad que sea reconocido y obedecido como Rei y Señor natural de todos mis reinos y dominios. Y para que este mi real decreto de libre y espontánea abdicación tenga su exacto y debido cumplimiento, lo comunicaréis al consejo y demás a quienes corresponda. Dado en Aranjuez, a 19 de marzo de 1808.- Yo, el Rey.- A don Pedro Cevallos».

Gaceta de Madrid, 25 de marzo de 1808.

Carta de Carlos IV a Napoleón. Marzo, 1808   

 «Señor mi hermano: V. M. sabrá sin duda con pena los sucesos de Aranjuez y sus resultas; y no verá con indiferencia a un rey, que forzado a renunciar la corona, acude a ponerse en los brazos de un grande monarca aliado suyo, subordinándose totalmente a la disposición del único que puede darle su felicidad, la de toda su familia y la de sus fieles vasallos. Yo no he renunciado en favor de mi hijo sino por la fuerza de las circunstancias, […] Yo fui forzado a renunciar; pero asegurado ahora con plena confianza en la magnanimidad y el genio del grande hombre que siempre ha mostrado ser amigo mío, yo he tomado la resolución de conformarme con todo lo que este mismo grande hombre quiera disponer de nosotros y de mi suerte, la de la reina y la del Príncipe de la Paz.     

Dirijo  a V. M. I. y R. una protesta contra los sucesos de Aranjuez y contra mi abdicación. Me entrego y enteramente confío en el corazón y amistad de V. M., con lo cual ruego a Dios que os conserve en su santa y digna guarda. De V. M. I. y R. su muy afecto hermano y amigo. Carlos» 

Abdicacións de Baiona

De Fernando VII en Carlos IV.

Mi venerado padre y señor: Para dar a Vuestra Majestad una prueba de mi amor, de mi obediencia y de mi sumisión, y para acceder a los deseos que Vuestra Majestad me ha manifestado reiteradas veces, renuncio mi corona en favor de Vuestra Majestad, deseando que Vuestra Majestad pueda gozarla por muchos años. Recomiendo a Vuestra Majestad las personas que me han servido desde el 19 de marzo.

De Carlos IV en Napoleón Bonaparte.

Su Majestad el rey Carlos, que no ha tenido en toda su vida otra mira que la felicidad de sus vasallos, constante en la idea de que todos los actos de un soberano deben únicamente dirigirse a este fin […] ha resuelto ceder, como cede por el presente, todos sus derechos al trono de España y de las Indias a Su Majestad el emperador Napoleón, como el único que, en el estado a que han llegado las cosas, puede restablecer el orden; entendiéndose que dicha cesión sólo ha de tener efecto para hacer gozar a sus vasallos de las condiciones siguientes:

1º. La integridad del reino será mantenida: el prí­ncipe que el emperador Napoleón juzgue debe colocar en el trono de España será independiente y los lí­mites de la España no sufrirán alteración alguna.

2º. La religión católica, apostólica y romana será la única en España. No se tolerará en su territorio religión alguna reformada y mucho menos infiel, según el uso establecido actualmente. 

 

  Señores Justicias de los pueblos a quienes se presente este oficio de mí el alcalde de Móstoles.

            Es notorio que los franceses apostados en las cercanías de Madrid y dentro de la corte han tomado la defensa sobre este pueblo capital y las tropas españolas; como españoles es necesario que muramos por el Rey y la patria, armándonos contra unos pérfidos que so color de amistad y alianza nos quieren imponer un pesado yugo, después de haberse apoderado de la augusta persona del Rey; procedamos, pues, a tomar las activas providencias para escarmentar tanta perfidia, acudiendo al socorro de Madrid y demás pueblos y alentándonos, pues no hay fuerzas que prevalezcan contra quien es leal y valiente, como los españoles lo son.

            Dios guarde a V. muchos años. Móstoles, 2 de mayo de 1808. Firmado: Andrés Torrejón. Simón Hernández.