4º ESO Bioloxía e Xeoloxía

 

NIVEIS DE ORGANIZACIÓN DOS SERES VIVOS

 

A COMPOSICIÓN QUÍMICA DOS SERES VIVOS

Os seres vivos diferencianse dos non vivos en que:

-  Posúen unha complexa estrutura e grao de organización

- Transorman e utilizan a enerxía do medio que os rodea

- Posúen a capacidade de reproducirse

Os bioelementos:

Son os elementos químicos que forman parte dos seres vivos, en forma atómica ou como integradores de biomoléculas.

Pódense clasificar en:

• Biolementos primarios (CHON S e P) e constitúen o 95% da materia viva. A razón fundamental da súa abundancia é a gran facilidade que teñen para unirse entre eles (sobre todo no caso do C) para formar longas cadeas que son a base estrutural de todas as moléculas.

• Bioelementos secundarios (Na, K, Cl, Fe, Mg, Ca) e supoñen o 4,25% da materia viva. Forman parte das biomoléculas imprescindibles e todo ser vivo

• Oligoelementos (Co, Li, Zn, I, Al...) Aínda que so supoñen o 0,75% da materia viva, desempeñan funcións imprescindibles nalgúns grupos de seres vivos e a súa carencia produce trastornos que poden levar á morte.

As biomoléculas

Os bioelementos agrúpanse formando moléculas máis ou menos grandes, denominadas biomoléculas, que se clasifican en:

• Inorgánicas: Non posúen C. Son:

• A auga

• Os sales minerais

• Orgánicas:Posúen C na súa composición química e son:

• • Os glícidos

  • Os lípidos

  • As proteínas

  • Os ácidos nucleicos.

  • (Hormonas)

  • (Vitaminas)

BIOMOLÉCULAS INORGÁNICAS

Auga

É o composto máis abundante dos seres vivos. Por termo medio, pode dicirse que o 75% do noso corpo está formado por auga. Dita porcentexe depende de:

- O tipo de organismo (medusa, escorpión)

- A idade do organismo (anciano, bebé)

- A actividade biolóxica das súas células (cerebro, óso)

As propiedades da auga son:

- É un disolvente case universal xa que os distintos compoñentes da materia viva atópanse disociados nela, ou ven formando micelas.

- É o medio de transporte das sustancias disoltas no organismo. É o lubricante entre órganos

- É o medio no que acontecen as reaccións da vida

- Debido á súa elevada capacidade calórica a auga amortece os cambios bruscos de temperatura no organismo.

Estas propiedades débense á súa particular estrutura química e as unións que se establecen entre as súas moléculas:

Sales minerais

Pódense atopar nos seres vivos en forma de precipitados (ósos) ou ven disoltos (sangue).

- Os sales minerais disoltos están en forma de ións como por exemplo: Na, Cl, K, Ca. Os ións están implicados na entrada e saída de auga das células: ÓSMOSE

Cando existen dúas disolucións de diferentes concentracións de sales separadas por unha membrana que non deixa pasar máis que auga, esta pasará dende o medio onde os sales están máis diluídos ata o medio no que os sales están máis concentrados ata igualar as concentracións.

Os sales minerais disoltos interveñen en procesos fisiolóxicos como:

. contración muscular

. transmisión do impulso nervioso

. Transporte dos zumes bruto e elaborado polo xilema e floema respectivamente.

- Os sales minerais en forma de precipitados desempeñan funcións esqueléticas ou de sostén como é o caso do carbonato cálcico ou do fosfato cálcico en cunchas e ósos respectivamente.

BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS

Glícidos, hidratos de carbono ou azucres

As tres denominacións son do mesmo tipo de biomoléculas, formadas por C, H e O. Desempeñan nos seres vivos funcións de:

 enerxía inmediata (glicosa)

 estruturais (parede celular, celulosa)

Clasifícanse en:

1. Monosacáridos.- Son os azucres máis sinxelos como a glicosa ou a fructosa. A súa principal función é enerxética (case todas as células empregan a glicosa como a súa principal fonte de enerxía).

2. Disacáridos.- Formados pola unión de dous monosacáridos, son exemplos a sacarosa (azucre do azucreiro), maltosa (azucre da malta da cervexa) ou a lactosa (azucre do leite).

3. Polisacáridos.- Cando se unen milleiros de monosacáridos, xa non son doces nin solubles en auga. O amidón (da fariña, da pataca…) o glicóxeno (do fígado ou do músculo) ou a celulosa (grelos, espárragos)

Lípidos ou graxas

Están formados por C, H e O, pero a cantidade de osíxeno é menor ca nos glícidos. Caracterízanse por ser insolubles en auga pero solubles en disolventes orgánicos (éter, benceno, cloroformo) e moi pouco densos (o aceite flota na auga).

As funcións que desempeñan son principalmente de reserva enerxética e estrutural.

Os lípidos máis importantes son: as graxas, os fosfolípidos (nas membranas das células), ceras, colesterol...

Os fosfolípiods son bipolares, cun extremo hidrófilo (pode estar en contacto coa auga) e outro extremo hidrófobo (rexeita a auga); por iso estas moléculas son axeitadas para a formación de membranas que se dispoñen en bicapa.

O colesterol é tamén unha graxa que pode ser boa ou mala segundo onde esté e en que cantidades xa que é imprescindible para formar membranas celulares pero pode impedir o paso do sangue polas arterias se se deposita nas súas paredes.

Proteínas

Son as biomoléculas máis abundantes nos seres vivos despois da auga. Conteñen C, H, O, N e S. Son macromoléculas formadas pola unión de moitas moléculas máis sinxelas denominadas aminoácidos das que hai 20 diferentes que se unen entre sí formando longas cadeas (polímeros):

Os aminoácidos únense polo denominado enlace peptídico:

As proteínas posúen unha estrutura tridimensional característica e unha función que depende desa estrutura que depende da secuencia dos aminoácidos. As altas temperaturas e/ou o cambio de pH fan que esa estrutura se rompa e as proteínas deixen de desempeñar a súa función.

Na célula hai miles de proteínas diferentes e cada unha delas cumple unha función diferente como:

- Enzimática.- cataliza reaccións como na dixestión a rotura do amidón; a amilasa

- Transporte.- a hemoglobina é un exemplo que transporta o osíxeno nos glóbulos vermellos

- Contráctil.- a miosina e a actina dos músculos

- Defensa.- os anticorpos

- Hormonal.- a insulina

- Estrutura.- a queratina dos pelos ou das unllas

As proteínas son moléculas moi específicas, de xeito que cada individuo posúe algunhas que son características da súa especie e outras que son únicas del. Por este motivo existe o rexeitamento nos transplantes xa que o receptor identifica como alleo ese órgano doado.

Ácidos nucleicos

Están formados por C, H, O, N e P. Hai dous grandes tipos:

- O ADN (ácido desoxirribonucleico)

- O ARN (ácido ribonucleico)

Os dous grandes grupos están formados por unidades denominadas: nucleótidos que se unen entre sí formando longas cadeas (polímeros).

Cada nucleótido, pola súa banda, está formado por tres compoñentes:

1. Un azucre: a desoxirribosa para o ADN e a ribosa para o ARN

2. Unha base nitroxenada que no ADN é A. T, C e G uníndose sempre dúas fías de ADN de xeito antiparalelo por pontes de hidróxeno que se establecen entre A e T e C e G. No ARN as bases son A, U, C e G

3. Un grupo fosfato.

Xeralmente o ADN atópase no núcleo (e no cloroplasto e nas mitocondrias) e o ARN no citoplasma (e no cloroplasto e nas mitocondrias).

O ADN é unha doble fía antiparalela e o ARN unha única fía con diferente estrutura segundo o tipo de que se trate (ARN ribosómico, ARN transferente e ARN mensaxeiro)

ADN

ARN

Con respeto á súa función:

• O ADN garda a información xenética

• O ARN é o encargado de copiala e transformala en proteínas.