ALFIN

Froito da xenerosidade e da colaboración de dúas profesoras, responsables das bibliotecas escolares dos seus centros, Olga Rodríguez, do CEIP Milladoiro, de Malpica, e Charo Sánchez-Gabriel, do IES Sánchez Cantón, de Pontevedra, podemos contar con este recurso de gran interese, e de gran calidade, para a formación ALFIN do alumnado: "Aprende a buscar na rede con eficiencia". Constitúe, así mesmo, unha ferramenta para a autoformación do profesorado como usuario da rede, e unha oportunidade para compartir coñecemento entre os distintos sectores da comunidade educativa. Agradecemos a estas dúas profesoras a difusión do seu traballo, en beneficio de todas as persoas interesadas na multialfabetización e, en particular, do colectivo das bibliotecas escolares galegas.

Desde a biblioteca do IES Marqués de Sargadelos, de Cervo (Lugo) achégannos unha presentación sobre unha temática ben interesante. Nela vemos o resultado dun traballo dos grupos de PDC de 4º de ESO arredor do uso que facemos dos móbiles. Unha interesante reflexión que, ademais, ten como escenario e como plataforma de difusión deste traballo, a biblioteca, como ben vemos na presentación.

Un exemplo máis do papel da biblioteca como apoio ás intervencións na aula, como oportunidade para a formación do alumnado no uso consciente das tecnoloxías da información e da comunicación. Un contido ALFIN   de carácter urxente, tratado con recursos accesibles en calquera centro.

Iníciase o ano cos traballos preparatorios para a conmemoración dunha data significativa no calendario anual, o Día Escolar da Paz e a Non Violencia, que se celebra o 30 de xaneiro, data da morte de Gandhi (fai agora 65 anos). As bibliotecas escolares comezan a difundir as súas propostas, poñendo a disposición das súas comunidades educativas recursos variados e apoiando as iniciativas do centro para a educación en valores, que vén sendo o motivo de toda esta actividade.

Desde o IES Pedras Rubias, de Salceda de Caselas (Pontevedra), achégannos un excelente material para traballar a competencia informacional co alumnado, froito dun Grupo de Traballo que se desenvolveu no centro ao longo do curso 2011/2012.  Segundo nos conta a responsable da  biblioteca o título que lle deron a este material está ben xustificado: A  nosa unidade trata de solucionar a educación documental dixital, a través dunha especie de "Caderno de bitácora" no que guiarse para aprender buscas na Rede, distinguir páxinas fiables, etc. En definitiva, a tan nomeada e necesaria alfabetización dixital. ACCESO a "Caderno de Bitácora". Educación documental dixital.

Conferencia do profesor Antonio Rodríguez de las Heras no Congreso Nacional sobre Contenidos Educativos Digitales, celebrado os pasados 4, 5 e 6 de outubro en Mérida. Cómpre escoitar con atención as recomendacións deste investigador do mundo dixital e defensor das Humanidades, e facer das nosas bibliotecas escolares, en tanto que centros de recursos da información, uns espazos eficaces que contribúan a racionalizar as actividades e as prácticas que se levan a cabo no centro, sabendo cales son as dificultades ás que se enfronta o noso alumnado, ás que nos enfrontamos como educadores.

Segundo se achega a data do 17 de maio vanse multiplicando as actividades nos centros educativos, a maioría das veces froito da colaboración entre os equipos de Biblioteca, Normalización Lingüística e TIC, un bo exemplo de que a integración dos distintos programas existentes no centro é o camiño a seguir.

Boa mostra disto son os materiais que recolle a Secretaría Xeral de Política Lingüística no repositorio de actividades sobre a figura de VALENTÍN PAZ ANDRADE co gallo da celebración do Día das Letras 2012, e que a meirande parte corresponde a actividades xurdidas de programacións conxuntas en centros do Plan de mellora de bibliotecas escolares (CEIP ADR Castelao (Rianxo, A Coruña), CEIP A Ponte (Lugo), CEIP dos Dices (Rois, A Coruña), CPI José García García (Ourense), CEIP Nosa Sra. de Xuvencos (Boborás, Ourense), CEIP de Rebordáns (Tui, Pontevedra), CEIP Condesa de Fenosa (O Barco, Ourense). Deste último centro é o libro interactivo sobre Valentín Paz Andrade da imaxe.

Unha das funcións da biblioteca escolar é a de facilitar materiais que favorezan o desenvolvemento de habilidades de uso da información entre o alumnado do centro; un primeiro tramo nesa carreira de fondo que é a adquisición da competencia informacional, pasa por coñecer a biblioteca escolar e saber moverse por ela cun mínimo de seguridade, gañando así en autonomía e "aprendendo a aprender".

Velaquí un excelente exemplo, desde o CEIP Mestres Goldar, de Vigo: un material a disposición da comunidade educativa para o traballo de competencias básicas.

O 2011 foi declarado Ano Internacional dos bosques polos organismos internacionais. Esta circunstancia foi aproveitada por moitos centros escolares para centrar a súa actividade, nalgún momento do curso, no mundo dos bosques, desde destintos enfoques. Un exemplo de bo facer é este Proxecto Documental Integrado (PDI), Un bosque para ler e navegar, deseñado e desenvolvido durante todo o curso no CEIP Frián-Teis, de Vigo, coa participación de toda a comunidade educativa. Recomendamos unha visita aos distintos apartados deste traballo, apoiado pola biblioteca a través dos seus recursos informativos, porque ilustra estupendamente como se pode aprender e ensinar aproveitando fontes diversas, partindo do medio, do máis próximo e significativo para o alumnado, sumando forzas, creando vínculos entre os distintos sectores da comunidade escolar, integrando tecnoloxías tradicionais e dixitais... en definitiva, educando a alumnado actual con metodoloxías axeitadas, sen esquecer o importante: o dereito das nenas e dos nenos a aprender e a medrar como cidadáns activos.

UN BOSQUE PARA LER E NAVEGAR

Ver: Proxectos Documentais Integrados. Rosa Piquín. 2006

A formación de usuarios e usuarias pódese facer de moitas maneiras, pero cando se aúna humor, participación, música, visibilidade e bo facer, o éxito está asegurado. Velaquí o primeiro "lipdub" dunha biblioteca escolar galega. Parabéns ao equipo de Biblioteca do IES FONTEM ALBEI (A Fonsagrada, Lugo), por esta iniciativa!

Achégase o 30 de xaneiro e moitos centros educativos fan xirar boa parte das actividades de aprendizaxe de lectura, escritura e tratamento da información arredor do tema da Paz. Esta data, aniversario da morte de Gandhi, foi declarado pola UNESCO Día Escolar pola Paz.  Comezan a chegarnos materiais elaborados desde as bibliotecas escolares con esta finalidade, que iremos difundindo a través desta páxina:

Rematado o curso 2009/2010, chega o tempo de racapitular e recoller na memoria final do curso a realidade da biblioteca escolar e as súas achegas á innovación e á mellora da calidade do ensino. Entresacamos da memoria dun IES de Pontevedra, integrado no Plan de mellora de bibliotecas escolares, a seguinte valoración ao avaliar a consecución de obxectivos para este curso recen acabado:

"Obxectivo: facilitar o traballo interdisciplinar: Tamén neste aspecto nos sentimos satisfeitos non só pola acollida das nosas propostas neste sentido -Viaxamos, Xeografía do Courel, Repintamos a Seoane, Ilustramos...--, senón tamén porque moitos compañeir@s romperon o esquema de materia pechada e presenza absolutista do profesor ou profesora ao entender que os rapaces e rapazas aproveitan moito máis e desenvolven a súa capacidade de relación cando se rompe o illamento e a unidireccionalidade. Moitos departamentos colaboraron e traballaron conxuntamente para sacar adiante algunhas das actividades programadas, suxeriron ideas, facilitaron materiais, e un longo etc. (...) houbo moito traballo colaborarivo."

Cada día, todos os días do curso, as bibliotecas escolares ofrecen recursos e oportunidades para a aprendizaxe: aprendizaxe guiada e, de forma paulatina, aprendizaxe autónoma. Velaquí dous exemplos de distintos niveis educativos: No CEIP Milladoiro (Malpica, A Coruña), as rapazas e rapaces dos distintos ciclos andiveron a investigar sobre as mulleres científicas e, logo de recoller información en distintas fontes, prepararon unhas "conferencias" para os seus compañeiros e compañeiras. Pódemos coñecer esta actividade no blog da biblioteca: HIPATIA (6º B) - MARIE CURIE (5º B)  - MARY ANNING (3º A) - SALLY RIDE (3º B) - ENHEDUANNA ( 2º)

As bibliotecas escolares apoian os programas e actividades incluídas no Proxecto Educativo do Centro. Un exemplo máis de cómo as bibliotecas escolares galegas realizan esta función, día a día: desde Monforte de Lemos, a biblioteca do IES Río Cabe, referente xa na elaboración de excelentes carteis para este día, nos envía unha imaxe ben expresiva para traballar os contidos propios do Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos, incluída no calendario civil e no calendario escolar, e tan esquecida no "calendario" da realidade social. A título de exemplo, tamén, a webquest realizada pola responsable da biblioteca do CEIP de Andrade (Pontedeume, A Coruña), para traballar a educación documental co alumnado de 3º ciclo de Primaria,  a través dos contidos relacionados cos dereitos humanos.

As bibliotecas escolares buscan e poñen a disposición de profesorado e alumnado recursos diversos para o tratamento dos temas do currículo.  E como exemplo, este traballo de recompilación de materiais en relación cos dereitos humanos que fixo a biblioteca do CEIP Mestres Goldar (Vigo, Pontevedra).

Desde a biblioteca do CEIP Condesa de Fenosa, de O Barco (Ourense), chéganos un novo material para avanzar na educación documental do alumnado: Partes dos documentos que nos axudan na procura de información.

Parabéns e agradecementos a Xoaquín, responsable da biblioteca, por este recurso que pon a disposición das bibliotecas escolares galegas.

Os profesionais das bibliotecas escolares galegas non descansan.... Velaquí un recurso máis para a educación en información do alumnado, feita con rigor e bo gusto, que tamén é educativo. Agradecemos a Xaquín,  responsable da biblioteca do CEIP Conde de Fenosa, de O Barco (Ourense) a súa xenerosidade á hora de compartilo.

Está o Día das Letras petando na porta e levan todo o ano as bibliotecas escolares traballando por mantelas vivas, as Letras. Por se esto fose pouco, tamén preparan recursos e materiais específicos para a conmemoración da efeméride, adicada este ano a Ramón Piñeiro.  

Chéganos outro recurso, ben coidado e ben interesante, para avanzar na educación documental e na competencia informacional do alumnado de ensino primario, a través da figura de Darwin. Apoiando as palabras dos seus creadores, "nestes tempos de creacionistas, deseñadores intelixentes e ensino trilingüe, reivindicar un espirito científico como o de Darwin é completamente necesario", felicitamos aos responsables da biblioteca do CEIP Conde de Fenosa, de O Barco de Valdeorras, por esta iniciativa, e a súa xenerosidade á hora de difundila e poñela a disposición de todo o profesorado.

• Charles Darwin - webquest

A biblioteca escolar constitúe o centro de recursos imprescindible para o desenvolvemento dunha materia pensada para mellorar a competencia informacional do alumnado: PROXECTO INTERDISCIPLINAR (1º ESO). No IES Alexandre Bóveda, de Vigo, están a traballar neste curso un proxecto denominadao Todos somos romanos, e publican un blogue no que se pode seguir o desenvolvemento das súas actividades. Un bo exemplo de aproveitamento desta nova materia dos currículos-LOE en Galicia, unha das dúas comunidades autónomas (a outra é Cataluña) nas que se recoñece cun tempo específico(aínda que mínimo) a necesidade de educar nas habilidades de uso e tratamento da información.

Achégase un novo 8 de marzo necesario. Os centros educativos están xa a traballar na temática propia desta data: presencia da muller na sociedade, valores de igualdade, coeducación, xustiza social... Os equipos das bibliotecas escolares galegas, contextualizando, ofertan actividades de educación documental/ALFIN de gran interese. Obxectos de aprendizaxe que aúnan a formación de alumnas e alumnos en tanto que seres sociais, e a súa educación en habilidades de acceso, uso e produción de información.

• CEIP Milladoiro, de Malpilca (A Coruña)
• CEIP de Andrade, Pontedeume (A Coruña)

Xa está iniciado o ciclo do Entroido e xa as bibliotecas escolares, en colaboración cos equipos de normalización lingüística andan a programar actividades relacionadas coa tradición destas datas. É tempo tamén para investigar e aprender a usar a información. Con esa finalidade, desde o CEIP Mestres Goldar, de Vigo, achégannos esta "caza do tesouro" para saber algo máis sobre o entroido. Esta actividade está pensada para 3º ciclo de Primaria e 1º ciclo de ESO. Incorporan ademais un exercicio de "autoavaliación"

E desde o CEIP de VIDE, en As Neves (Pontevedra), unha escola unitaria integrada no Plan de mellora de bibliotecas escolares, dan a coñecer esta guía de recursos sobre o entroido, especialmente destinado ao alumnado de educación infantil e ás súas familias. 

Neste ano 2009 vaise falar moito de Charles Darwin nas bibliotecas escolares galegas. Xa son moitas as que están desenvolvendo actividades arredor da súa obra. A modo de exemplo, o IES As Mariñas de Betanzos, xa ten varias entradas no seu blogue animando a coñecer a vida e a obra de Darwin, a través de libros e outros materiais presentes na biblioteca e na Rede. Tamén invitan a xogar nun "pasapalabra evolucionista" ben interesante.

O IES Vilalonga, de Sanxenxo, pola súa parte, elaborou unha guía de lecturas recomendadas  .

A Biblioteca Escolar Digital, da Fundación Germán Sánchez Ruipérez en colaboración con outras institucións, proponnos unha viaxe a través da obra deste naturalista, con actividades para Primaria, ESO e Bacharelato, nunha das súas "maletas del conocimiento"

Os días 22 e 23 de xaneiro celebrouse en Vilanova i la Geltrú (Barcelona) o II Seminario: Biblioteca, aprendizaje y ciudadanía. Prácticas y experiencias de alfabetización informacional, tres anos despois do I Seminario ALFIN, celebrado en Toledo, e que dera lugar á Declaración de Toledo sobre Alfabetización Informacional. Nesta ocasión, ademáis do Ministerio de Cultura, organizaba o Col-legi oficial de Bibliotecaris-Documentalistes de Catalunya e o Departament de Cultura i Mitjans de Comunicació de la Generalitat de Catalunya. Alí estiveron tamén as bibliotecas escolares galegas.

Nas conclusións do seminario podemos ler un apartado dedicado á articulación de ALFIN (alfabetización informacional) no contexto escolar: