María Pilar García López
Orientadora educativa. IES Pedregal de Irimia. Meira (Lugo)
pgl@edu.xunta.es
María Guerreiro Muñoz
Orientadora educativa. EOE de Lugo
mariaguerreiromunoz@edu.xunta.es
 

Mellorando a nosa comunicación é un recurso deseñado para favorecer a competencia lingüística do alumnado de primeiro e segundo da ESO, en particular daquel que poida presentar certas dificultades de aprendizaxe. Foi inicialmente pensado para mellorar a competencia lingüística dos rapaces e rapazas de secundaria que, sen presentar unha dificultade específica ou especial para a aprendizaxe, amosan un baixo nivel de lectura e escritura; tamén pode ser empregado nos últimos cursos de educación primaria de xeito xeral para todo o alumnado.

Partimos da idea de que, nos procesos de comprensión lectora, o tipo de texto proposto é de grande importancia. Por este motivo, desenvolvemos o noso traballo arredor de cinco secuencias didácticas sobre unha única obra literaria que precisamente nos achegan á descrición, á poesía, ao diálogo, á entrevista e ao diario/blog. Simplemente nos serven de base para elaborar propostas de mellora para a comprensión de textos e animación á lectura. Xa que a lectura e a escritura son dous aspectos dun mesmo proceso, entendemos que é moi importante que exista simultaneidade na súa abordaxe.

A comprensión lectora é fundamental para desenvolver o pensamento, enriquecer o vocabulario e aprender, mesmo sen darnos de conta, o funcionamento da lingua. A obra sobre a que se articula unha parte do traballo proposto é O agasallo de Anya de Sabela Núñez Singala, con ilustracións de Xosé Tomás. Así, cada secuencia ábrese cun texto desta e a correspondente comprensión, texto que, pola súa vez, se escolle en función da tipoloxía textual para traballar en cada secuencia. A partir de aquí, sucédense as actividades de preparación e mellora ata chegar á tarefa final e á avaliación da secuencia.

Na guía didáctica do material recóllense os obxectivos para o alumnado que se pretenden obter con cada secuencia didáctica: A continuación recollemos os obxectivos xerais deste traballo:

• Crear material multimedia de reforzo da competencia lingüística en galego.
• Mellorar a competencia lingüística e comunicativa de xeito integral e como base para regular as emocións, motivando o alumnado a comprometerse, comprender os demais e axudarlles.
• Espertar expectativas favorables cara á aprendizaxe, especialmente do alumnado con maiores dificultades e contextos sociofamiliares con escasos estímulos ao respecto, apoiándonos no material dixital e traballando aspectos vinculados á contorna.

Recursos empregados

As actividades foron creadas desde a plataforma de Exelearning e as que se deseñaron a maiores con LIM, que ten extensión html. Trátase de exercicios independentes que forman parte da estrutura de cada secuencia didáctica. Igualmente ocorre coas actividades que foron deseñadas con Hot Potatoes.

Todos os textos traballados nas secuencias didácticas e unha parte importante das imaxes pertencen ao libro O agasallo de Anya, de Sabela Núñez Singala, con ilustracións de Xosé Tomás (Ed. Galaxia, 2013). As demais imaxes que foron empregadas teñen licenza libre Creative Commons.

Descrición da actividade

A proposta de traballo consta de cinco secuencias didácticas cunha estrutura común, exceptuando a derradeira, que serve de resumo do traballado nas anteriores catro. Expoñemos a continuación a estrutura que presentan as catro primeiras secuencias dedicadas á descrición, poesía, diálogo e entrevista.

 

O traballo proposto nas secuencias didácticas permite afondar, como era a nosa intención, na educación en valores e na consciencia intercultural porque saber escoitar, saber pensar nos demais, aceptar o punto de vista do outro, desenvolver o sentido crítico forma parte dunha educación socioemocional relacionada co aprender a ser e aprender a convivir.

Na guía didáctica do material elaborado recollemos os contidos que abarcan os catro bloques temáticos do currículo: escoitar e falar, ler e escribir, funcionamento da lingua e educación literaria. A continuación presentamos algunhas das actividades tipo que se poden atopar en cada apartado:

VERDADEIRO OU FALSO Elixir se as palabras que se presentan estaban incluídas ou non nunha lista que viron anteriormente. Trátase dun adestramento da memoria e da atención.
COMPLETAR TEXTOS Trátase de cubrir os ocos en branco, ben escribindo, ben arrastrando as palabras propostas ou ben elixindo entre varias opcións nunha pestana despregable.
PALABRAS CRUZADAS O alumno deberá completar o encrucillado a partir das definicións propostas arriba. Trátase de aumentar o vocabulario do noso alumnado.
XOGOS DE EMPARELLAR O alumnado terá que unir os elementos dunha columna cos da outra segundo as instrucións do enunciado. No proxecto aparece este tipo de actividade con diferentes formatos.
BUSCAR AS DIFERENZAS Trátase de buscar as diferenzas que existen no segundo debuxo, anotalas nun papel e comprobar o resultado no botón de “Mostrar retroacción”.
VELOCIDADE LECTORA Consiste en cronometrar o tempo de lectura silenciosa premendo o botón “Start” ao comezo e ao final.
XOGO DE MEMORIA Neste xogo teñen que emparellar imaxes ou palabras nun tempo limitado. No exercicio pódese pedir o emparellamento de imaxes ou palabras idénticas ou de palabras que rimen.
CREBACABEZAS Trátase de reconstruír unha imaxe do libro a partir dun modelo dado. O alumnado debe arrastrar a peza co rato ata o lugar que corresponda.
SOPA DE LETRAS Trátase de buscar as palabras agochadas no recadro das letras apoiándose nas pistas contidas no recadro azul.
INTEGRACIÓN VISUAL Nun texto onde só se pode ler a parte de arriba das palabras,  trátase de escribir o texto completo nos diferentes recadros respectando os signos de puntuación
ADIVIÑAR PALABRAS Trátase de adiviñar as palabras ás que se refire a definición. Todas estarán relacionadas coa tarefa final. O alumnado contará con seis intentos para resolvelo.
DISCRIMINACIÓN AUDITIVA Nesta actividade o alumnado ten que arrastrar a sílaba que corresponda para debaixo do son escoitado.
ESCRIBO O QUE ESCOITO Ao premer na franxa verde escoitaremos unha frase que debemos escribir na liña de abaixo.

A avaliación parte de que o alumnado coñece desde o inicio as tarefas finais que se lle van pedir en cada secuencia didáctica e todas as actividades previas. Polo tanto, coñece o plan de traballo que debe seguir e os pasos sucesivos. Tamén se propón un proceso de autoavaliación que lle permitirá valorar de forma crítica a súa participación nas distintas actividades.

É importante, así mesmo, a apreciación de aspectos grupais e persoais tanto de comportamento como de aprendizaxe do alumnado, de xeito especial de participación na clase e de educación en valores, así como o feito de desenvolver estratexias de apoio emocional, motivación e autoestima que precisa parte do noso alumnado nas tarefas diarias de ensino-aprendizaxe.

Este material foi elaborado durante unha licenza de formación nos meses de xaneiro, febreiro e marzo de 2015, porque viñamos observando, sobre todo ao traballar no rural galego, que os recursos e materiais de reforzo na nosa lingua son moi escasos. Pretendemos así achegar, a través dunha obra concreta como fío condutor (podendo en cada caso seleccionar a que se considere oportuna), unha proposta de traballo organizada coherentemente en secuencias didácticas que permiten traballar as diferentes destrezas relacionadas coa competencia lingüística. Sen dúbida, ao tratarse de material dixital chegamos, dun xeito moito máis motivador e visual a atender a diversidade, algo que nos está resultando sumamente gratificante.