|
Perder a alguén a quen queremos é un dos transos máis difíciles que ten que pasar un ser humano. Con esa perda o mundo que nos circunda cambia e tamén o que nós somos, a nosa historia dá un envorco. Sentimos que algo rompeu no fío da nosa vida, o pasado parece non encaixar co presente e o futuro percíbese con temor. Sentimentos extremos apodéranse de nós e a dor, a rabia e o medo convértense en donos da situación.
O dó é o período en que recompomos ese fío, volvemos dar sentido á nosa vida, recolocamos afectivamente ao noso ser querido morto, aprendemos a establecer con el unha relación na ausencia e a recordalo sen que a dor nos rompa.
Non é un estado, é un proceso de adaptación normal e dinámico no que a persoa pasará por cambios de humor e no que a súa sensación de benestar será oscilante, onde é ela mesma a que reconstruirá o seu equilibrio emocional. Aínda que é algo persoal e privado ten unha importante dimensión social. A persoa doente require dunha rede de apoio social que desafortunadamente algunhas veces non opera se á perda non se lle recoñece entidade ou a relación non é considerada aceptable. O aspecto social do dó é tamén patente nos xuízos que as culturas fan das diferentes manifestacións de dor e que son acuñadas de "civilizadas", "elegantes" distinguidas" ou pola contra de "vulgares", "mal educadas", "incultas", "brutanas", "insensibles", "esaxeradas", dependendo do marco social desde onde se emitan as valoracións que non sempre obedecen a criterios racionais nin de conveniencia para as persoas afectadas.
|
|
Fases e tarefas do dó
Aínda que algúns autores sinalan varias fases polas que atravesa o dó, convén recordar que non é o tempo, variable dunhas persoas a outras, o que mellora ao suxeito, senón os procesos reorganizativos que este leva a cabo, os cales non son instantáneos, pola contra poden dilatarse máis ou menos, con avances e retrocesos ata lograr un novo estadio adaptativo.
Evitar o dó, hibernalo ou disimulalo pode dar lugar a serios problemas no posterior vivir. Realizar o dó é emprender as tarefas de adaptación á nova situación.
|
|
Primeira:
|
Aceptar que a perda é real. A aceptación ten que producirse no plano vivencial e non só do coñecemento, Hai que ter presente que o feito de posuír un bo desenvolvemento intelectual non garante unha mellor capacidade adaptativa. Concretamente o fomento da intelixencia emocional é deficitario no noso sistema de formación.
|
|
Segunda:
|
Recoñecemento dos sentimentos e emocións, expresalos con palabras aos demais. A discontinuidade temporal que se mencionou antes pode ata facer que a persoa vexa afectada a súa propia identidade, é un anaco de se mesma o que perdeu. A narración do experimentado axuda a dotar de sentido ao sucedido, réstalle algo do seu carácter tráxico e articula a conciencia de si propiciada pola procura da coherencia narrativa.
|
|
Terceira:
|
Afrontar os cambios que no día a día produce esa perda, desde a asunción dalgúns dos roles que viña desempeñando esa persoa a xerar novos patróns de actuación para o que pode necesitar desenvolver outras habilidades. As dificultades para liquidar estes problemas acrecenta a súa sensación de vulnerabilidade. Cando a resolución é positiva o suxeito vai mellorar a súa autoestima e sentirse máis seguro. Ao final dun proceso de duelo ben resolto e a pesar do sufrimento que comporta, o individuo pode sentir haberse enriquecido como persoa.
|
| Cuarta:
|
Aprender a vivir coa ausencia de quen faleceu, o que non é igual a esquecelo, obxectivo imposible e indesexable, senón a construír unha nova relación con quen xa non está, a morte de alguén ao que se quere non pecha a relación con el, por iso é necesario resituar emocionalmente ao defunto de modo que podamos continuar coa nosa traxectoria e establecer unha relación baseada no recordo e o legado da súa vida.
|
|
|
Princpais síntomas e conductas asociadas aos períodos de dó
Saber o que cabe esperar durante o dó evitará alarmarse ante os síntomas normais e axudará a soportalo ao entendelo como unha fase necesaria de reorganización para continuar a vida con ánimo produtivo e positivo. Por outra banda facilitará a detección de complicacións no duelo e a oportunidade, xa que logo, de solicitar a axuda dun profesional.
|
|
Síntomas físicos
|
Baleiro de estomago, opresión no peito ou garganta, hipersensibilidade ao ruído, sensación de irrealidade, falta de aire, debilidade muscular, falta de enerxía, sequedade da boca, imsomnio.
|
|
Sentimentos e síntomas psicolóxicos
|
Tristeza, rabia, culpa, auto reproche, ansiedade, soidade, fatiga, apatía, indiferenza, impotencia, anhelo, liberación, alivio, insensibilidade.
|
|
Síntomas cognitivos
|
Incredulidade, falta de memoria, dificultades para concentración e atención, alucinacións pasaxeiras, sensación de presenza d@ defunt@.
|
| Conductas asociadas
|
Trastornos na conducta alimentaria, dificultades para durmir, soñar coa persoa perdida, buscar e chamar por ela, suspiros de seguido, pranto, illamento, hiperactividade, provisión de obxectos e recordatorios d@ felecid@, evitación destes.
|
|
Cousas que axudan (Adaptado de Guía del duelo):
|
|
Ler e informarse sobre o duelo e o que sente.
|
|
Recoñecerse o dereito a estar en duelo, identificar os sentimentos que o acompañan.
|
|
Crear rutinas e tarefas que lle abran ao mundo cotián e favorezan a relación con xente.
|
|
Aprender a gozar e sentir pracer aínda que non se poida compartir coa persoa falecida.
|
| Desafogarse cos demais, na medida do posible con distintas persoas para non xerar sobrecarga nunha soa que poida sentirse desbordada.
|
| Non tomar decisións importantes, nas primeiras fases, por exemplo as referidas a cambios de domicilio ou de traballo, darse previamente tempo de reflexión e recuperación.
|
| Pode ser bo construír unha caixa de recordos. Non desfacerse inmediatamente dos mesmos nin converter as súas cousas e espazos nunha especie de santuario reservado. Revisar gradualmente os obxectos e recordos que teñan maior carga emocional e sexan máis dolorosos.
|
| Manter contacto coa natureza e paseos ao aire libre.
|
| Ante datas sinaladas como Nadais ou aniversarios tomar medidas anticipadas pensando como pode pasalo mellor, falándoo antes con alguén que pode orientar e axudar.
|
| Escribir un diario, libro de experiencias, cartas de despedida. Traspasar a narración, a palabras a amálgama de emocións e sentimentos que presionan no interior.
|
|
Peculiaridades do dó na infancia
|
|
O seu concepto da morte é animista, é dicir, tenden a crer que os mortos poden seguir pensando e sentindo, ou sexa, conservan a funcionalidade.
|
|
Non entenden a morte de forma universal, eles non teñen por que morrer se son o suficientemente bos esquivándoa.
|
|
Reaccionan ante a perda con choro e moi frecuentemente con ira inusual, con regresións a etapas anteriores do desenvolvemento.
|
|
É habitual que se crean os causantes da morte do seu ser querido, por iso para evitar o sentimento de culpa hai que explicarlles que a causa da morte é allea ao seu comportamento e facerlles comprender que fagan o que fagan esa persoa non pode volver.
|
|
Enseguida percibe que algo raro está pasando e que ten incidencia nel, convén, pois, falarlle canto antes e facerlle ver que se lle segue querendo e que estará atendido.
|
|
Aclararlle que o que provocou a morte desa persoa non ten que afectarlle a el nin aos seus outros familiares, que aínda que todos teñen que morrer a morte non lles está axexando.
|
|
Peculiaridades do dó adolescente
|
|
O seu concepto da morte é polo xeral un tanto idealizado, séntena allea á súa persoa así que non teñen reparos en realizar condutas de risco. A ocultación que vimos facendo do sufrimento e da morte na sociedade actual déixaos sen experiencias previas en que apoiarse cando lles toca de cerca. Só coñecen a morte convertida en xogo ou en espectáculo tal como preséntana os vídeo-xogos e os medios de comunicación, pero pouco saben da vivencia da morte real.
|
|
Poida que o adolescente reprima os seus sentimentos para non parecer infantil, ata aprazando ou conxelando o seu dó coas consecuencias negativas que isto pode supor para o seu desenvolvemento posterior. Isto é máis probable se a esixencia de que sexa forte é excesiva, por exemplo pedíndolle que sirva de apoio aos demais.
|
|
A morte dalgún dos proxenitores pode xerar a quen está na adolescencia especiais sentimentos de culpabilidade xa que durante esta etapa prodúcense naturais procesos de distanciamento do pai e da nai, con conflitos nas relacións, en tanto que están adquirindo cotas de independencia e autonomía necesarias para a súa adaptación vital, que, con todo, a interrupción provocada pola morte pode facerlles considerar como desexos inaceptables ou sentir que a tarefa de emancipación emocional está inacabada.
|
|
Nos adolescentes de menor idade predominan os síntomas físicos como dores de cabeza, de estómago. Nos de maior idade síntomas psíquicos como baixa autoestima. É importante que senta o apoio das persoas próximas e relevantes para el, isto evitará tendencias negativas e autodestructivas. Convén manter as rutinas e normas para non acrecentar a desorganización do seu mundo xa de seu inevitable nunha perda. Se os pais están tan afectados emocionalmente que non poden ocuparse do adolescente é mellor que unha figura significativa na súa vida tome a substitución dos seus pais mentres estes recupéranse. É preferible non asignarlles tarefas que estean por encima do seu desenvolvemento persoal, segue sendo un adolescente aínda no caso de que a súa complexión física déalle aparencia de adulto.
|
|
En resumo, require de todo o apoio emocional que os maiores que lle rodean poidan darlle e sería moi bo que puidese tamén desafogarse con @s amig@s, pero xeralmente están igualmente desorientad@s e quizais rexeiten o tema.
|
|
Pode ser precisa axuda terapéutica se aos síntomas habituais agréganse fracaso escolar, depresión ou aumento das condutas de risco: abuso de alcol, drogas, pelexas ...
|
|
"... Vexo unha correlación importante entre a sociedade individualista e a morte, e entre as sociedades relacionais e os mortos..."
Roberto DaMatta, antropólogo
|
