SAMAÍN

Hai aproximadamente 2.600 anos chegaron a Galicia os pobos Celtas. Ademais dos seus adiantos científicos e técnicos, como foi a metalurxia do ferro, tamén trouxeron a súa cultura e as súas crenzas.
Os celtas eran politeístas, adoraban a moitos deuses: Dagda (deusa da bondade), Nuada (guerra), Bríxida (lume), Ogma (forza e literatura) Donn (morte), Lugh (sabiduría), As Morrigan (das batallas)…, que representaban tanto as forzas da natureza como as condicións do espírito. De aí que as súas festas coincidan con determinadas datas relacionadas coas estacións e cos seus cambios:

• Febreiro en honra a de idade Imbole.
• Maio en honra a de idade Beltain.
• Agosto en honra a de idade Lungh.
• Novembro en honra a de idade Samaín.

O igual que outros pobos bárbaros, os Celtas consideraban as cabezas dos seus inimigos máis que como un botín de guerra coma o cerne dos misterios do ser humano. Crían que "aquel que posuíse unha caveira posuiría a forza máxica da súa pantasma". Cando as colocaban en lugares estratéxicos non só lle concedían valores defensivos senón que tamén lles crían capaces de sucesos prodixiosos dende cánticos celestiais, arrepiantes berros e sobre todo profecías verdadeiras.

A festa do Samaín era a data máis perigosa do seu calendario posto que o mundo dos mortos, o Outromundo, facíase accesible para os mortais, podendo pasar a formar parte del por culpa dun feitizo ou meigallo. Cando chegaban as celebracións do Samaín (o chegaren as longas noites escuras) tense por certo que os celtas colocaban unha velas rudimentarias no interior das caveiras dos inimigos mortos, colocándoas nos cruces de camiños, nos arredores e nas muradas dos seus castros, co obxecto de arrepiaren os inimigos, para asombro e veneración das súas xentes e para esconxurar os perigos da celebración.

E curiosos que moitos anos despois o cristianismo escolleu estas datas para celebraren o día de defuntos e todos os santos.

MAGOSTO - O castiñeiro e as castañas

O castiñeiro (Castanea sativa) pódese considerar como unha árbore semidomesticada (metade silvestre, metade domesticada). Hai miles de anos existían castiñeiros silvestres, aínda que en número reducido, en moitas rexións de Europa. Foron os romanos os que axudaron a expandir esta árbore e introducila de xeito intensivo no noso país. Ata a chegada da pataca, despois do descubremento de América (s. XV) o seu froito, a castaña, constituíu a base da alimentación en Galicia, e en moitas zonas da Península Ibérica; o seu cultivo chegaba ata Andalucía. Poucas árbores prestaron tanto servicio ó home como o castiñeiro, ademáis da súa madeira, o seu froito no pasado salvou de morrer de fame a moitas poboacións e segue consumíndose polo alto poder alimenticio que encerra. Tamén o comen os animais domésticos así como as súas follas. Na actualidade o número de castiñeiros reducíuse considerablemente, en parte polo desprazamento por parte do tubérculo e sobretodo por culpa dunha enfermidade chamada tinta, moi difícil de atallar.

De folla caduca e espectacular porte, o castiñeiro é unha das especies arbóreas co tronco de maiores proporcións. Existiron castiñeiros que serviron de lar a familias enteiras, e aínda hoxe algún emprégase como cortes (dise que en Sicilia unha árbores destas cobixou a cen xinetes). A súa madeira é mala para o lume pero de grande utilidade para outro uso, debido a súa lonxevidade, sobretodo na fabricación de mobles, apeiros de labranza, vigas das casas, portas, fiestras, cancelos, cercados e tamén os útiles e apreciados cestos empregados en tan diversas tarefas agrícolas da nosa cultura. A súa corteza é lisa e clara ata os vinte anos, logo convírtese en fibrosa e de cor marrón ecura. As súas flores masculinas florecen no mes de xuño; son uns longos filamentos de intensos tons amarelos e profundo aroma. As flores femeninas nacen un pouco máis tarde, ó redor dun mes, e son pequenas e adósanse as bases das masculinas.

O seu froito agáchase no interior de ourizos esféricos, normalmente tres castañas en cada ourizo, e maduran en outono, entre as datas do San Miguel (29 de setembro) e o San Martiño (11 de novembro).

As súas follas son de grandes dimensións (ata 20 cm) en forma de punta de lanza e co borde aserrado. A súa cor é verde escura moi brilante pola cara e algo máis pálida polo envés. Aparecen moi tarde, no mes de maio. No outono comenzan a cambiar de cor, amarelean ou vermellan, ata caer a mediados de novembro.